"Unutmayaq ki, unutmasınlar..."

XX yüzilliyin 70-80-ci illərində Azərbaycanda kitab nəşri, xüsusilə poliqrafiya sənayesi böyük sürətlə inkişaf edərək Sovet dövründə heç zaman çatmadığı bir zirvəyə yüksəldi. Bu, o dövrdə müəyyən dövlət qayğısı ilə bərabər, təcrübəli, sanballı poliqrafçılar və onların yetişdirdiyi istedadlı gənc mütəxəssislərin işgüzarlığı sayəsində mümkün olmuşdur. Təsadüfi deyil ki, o vaxt respublika mətbəə sistemində çalışmış və təcrübəli müəllimlərin, poliqrafçı ustadların, necə deyərlər, əllərindən su içmiş gənclər (təəssüf ki, onlar çox azdırlar) bu gün də Azərbaycan poliqrafiyasını irəli aparan əsas qüvvədirlər. Əgər bu gün Azərbaycanda poliqrafiya keçmiş Sovet respublikalarının əksəriyyətindən daha çox inkişaf etmişsə, hətta bəzi sivil ölkələrin poliqrafiyasına daha çox yaxınlaşmışsa, bu inkişafın da əsasını o dövrlə bağlamaq daha düz olardı. Belə bir gözəl deyim də var: "Unutmayaq ki, unutmasınlar..."

Küləkli payız gecəsi... 1993-cü il. Ağır bir xəbər bütün Bakını silkələdi. Rafiq Hüseynov 50 yaşında ürək infarktından qəflətən vəfat etmişdir.

"Bəd xəbər tez yayılar" - demişlər. Gecəyarısı olmasına baxmayaraq, Bakının müxtəlif istiqamətlərindəki binalarda işıqlar bir-bir yanmağa başlamışdı. Poliqrafçılar, naşirlər yaşayan ev və yataqxanaların isə demək olar ki, bütün pəncərələrindən işıq gəlirdi.

Əhmədli qəsəbəsindəki doqquzmərtəbəli binanın ikiotaqlı mənzilindən zəif işıqla bərabər, iki balasını bağrına basmış Rəna xanımın tükürpədici fəryadı qapı-qonşuların da həyəcanına səbəb olmuşdu. Əslində, Rafiqin həyatı ilə birgə bu evin gur parlayan çıraqları da sönmüşdü.

Bir də... Bir də Tərtərin (o vaxtkı Mirbəşir) Sarov kəndindəki bir evin işıqları səhərə qədər sönmədi. Bu həyətdən gələn hayqırtı qonum-qonşuları da oyatmışdı. Bu, həyəcanlı səslər kəndin sayılıb-seçilən ağsaqqallarından biri, qocaman müəllim, məktəb direktoru Hüseyn müəllimin və Rafiqin boynubükük qalmış bacıları İradə və Mehribanın "ay qardaş" deyən naləsi idi.

Azərbaycanda müasir mətbəə quruculuğu və poliqrafiyanın inkişafında böyük əməyi olmuş istedadlı mühəndis, təcrübəli poliqrafçı Rafiq Hüseyn oğlu Hüseynov 1943-cü ildə füsunkar Qarabağın Tərtər rayonunun Sarov kəndində ziyalı ailəsində dünyaya göz açmışdı. Bu ocaqda rayonun tanınmış pedaqoqları Hüseyn və Mülayim müəllimin səkkiz övladı (dörd oğlan və dörd qız) böyüyürdü.

Rafiq evin ilk övladı - böyük oğlu idi. Dərslərindən yüksək qiymətlər alan Rafiqi kənddə təkcə əlaçı, tərbiyəli uşaq kimi deyil, həm də texnikaya, ədəbiyyata xüsusi maraq göstərən bir yeniyetmə kimi də tanıyırdılar. Onun hobbisi isə kitab idi. Kitab əlindən düşmürdü. Valideynlərinin yaratdığı kiçik ev kitabxanası artıq Rafiqə azlıq edirdi. Kitaba məhəbbət onu kənd kitabxanasının ən fəal üzvünə çevirmişdi. Bəlkə də, məhz kitaba belə sevgi 1958-ci ildə orta məktəbi bitirən kimi müstəsna hal kimi onun Sarov kənd kitabxanasına müdir təyin olunmasına səbəb olmuşdu. Əlinə düşən bu kitab bolluğu fürsəti Rafiqə təkcə Azərbaycanda deyil, SSRİ-nin digər respublikalarında, hətta başqa ölkələrdə nəşr edilmiş kitablarla daha yaxından tanış olmaq imkanı verir. Bu müqayisədə Azərbaycanda buraxılan kitabların xarici ölkələrdə, eləcə də digər respublikalarda hazırlanmış kitablardan poliqrafik cəhətdən xeyli aşağı səviyyədə olduğu Rafiqin də diqqətini cəlb edir. Bəsit tərtibatda, əksərən aşağı keyfiyyətli kağızlarda çap edilib cildlənmiş və istifadəyə davamsız, oxuduqca vərəqləri bozaran, qopub-tökülən kitablar gənc Rafiqi düşünməyə vadar edir.

O dövrdə başqaları ilə müqayisədə Azərbaycan poliqrafiya sənayesinin xeyli aşağı səviyyədə olmasını o, həm kitabsevər, həm də bir azərbaycanlı gənc kimi qüruruna sığışdıra bilmirdi. Yəqin ki, elə bu hisslər onu gələcək taleyini bu şərəfli, vacib sahə ilə bağlamağa vadar etmişdir. Rafiq poliqrafçı olmağa qərar verdi. Bu minval onu Bakıya gətirir. Rafiq Hüseynovun gələcək karyerasının başlanğıcı 1960-cı ildən - Azərbaycan EA-nın mətbəəsində fəhləliklə başlamışdır. 1961-ci ildə o, Moskva Poliqrafiya İnstitutuna daxil olur və 1967-ci ildə həmin institutu bitirərək mühəndis-mexanik ixtisasına yiyələnir. Ali təhsilini uğurla başa vurduqdan sonra ona Moskvanın məşhur mətbəələrində önəmli vəzifələr təklif etsələr də, o, doğma Bakıya qayıdır. 1968-ci ildə Rafiq Azərbaycanın o dövrdə ən böyük, sayılıb-seçilən mətbəəsi olan 26 Bakı Komissarı (sonralar 1№-li mətbəə adlandırıldı) adına mətbəədə ofset-çap sexinin mühəndis-mexaniki kimi işə başladı. Çox keçmədi ki, o, mətbəənin baş mexaniki, daha sonra isə baş mühəndisi kimi məsul vəzifələrə irəli çəkildi. Rafiq Hüseynovun parlaq istedadı, işgüzarlığı, poliqrafiya proseslərində müasir texnologiyanın tətbiqi sayəsində istehal gücünün daha da artırılması və poliqrafik keyfiyyətin yüksəldilməsi sahəsindəki inamlı addımları və digər uğurları təbii ki, Dövlət nəşriyyat və poliqrafiya komitəsinin, eləcə də ölkə rəhbərliyinin nəzərindən yayınmırdı. Ona görə də 1977-ci ildə Bakıda müasirtipli, böyük istehsalat gücünə malik "Yeni kitab mətbəəsi"nin qurulması Rafiq Hüseynova etibar edildi və Azərnəşrkomun Kollegiyası onu həmin mətbəənin ilk direktoru təyin etdi. Çox keçmədi ki, "Yeni kitab mətbəəsi" Azərbaycanın ən müasir, böyük istehsal gücünə malik nümunəvi mətbəəsinə çevrilir. Heç şübhəsiz ki, bu, Rafiq Hüseynovun böyük əməyi, yorulmaq bilmədən işgüzarlığının və bir də onun düzgün seçdiyi gənc mütəxəssislərin və 300 nəfərdən çox işçi qüvvəsinin böyük əməyinin nəticəsi idi.

1950-80-ci illərdə Azərbaycanda mətbəə quruculuğunun görkəmli nümayəndəsi, çoxları kimi Rafiqin də həmişə özünə müəllim və ağsaqqal hesab etdiyi tanınmış poliqrafçı Musa Nəbiyev Rafiq Hüseynov haqqında deyirdi: "Rafiqin gəncliyi, demək olar ki, mənim gözlərim önündə keçib. Çox işgüzar, sözü ilə əməli düz gələn, qaynar təbiətli, qayğıkeş bir insan, peşəsini yaxşı bilən, professional bir poliqrafçıdır. Rafiqin şəxsində ağıl, istedad, yüksək əxlaqi dəyərlər və məsuliyyət bir yerə cəmlənmişdir. Səmimiliyinə, sədaqətinə də söz ola bilməz. Mən onu övladım kimi çox istəyirəm".

Doğrudan da, Rafiq qayğıkeş, mehriban bir insan idi. Böyüklə böyük, uşaqla uşaq idi. O dərəcədə səmimi idi ki, təkcə qohumları, dostları deyil, həm də rəhbərlik etdiyi çoxsaylı kollektivin üzvləri belə dərd-sərini onunla paylaşmaqdan çəkinməz, bir çətinlikləri, problemləri olanda Rafiqin üstünə qaçardılar. O da əlindən gələn köməkliyi əsirgəmir, hər kəsə qayğı ilə yanaşardı. Hətta ona qarşı edilən haqsızlıqların belə bir az deyinməklə üstündən keçər, yaddan çıxarmağa çalışardı.

Elinə, obasına, valideynlərinə (xüsusilə anası Mülayim xalaya), bacı-qardaşlarına (əsasən də qardaşı Rəfailə), dostlarına çox bağlı idi. Xüsusilə gənc mütəxəssislərə qayğı göstərər, "Azərbaycan poliqrafiyasının gələcəyi onlarla bağlıdır" deyə düşünən Rafiq bu mütəxəssisləri başına toplamağa və onların peşəkarlığının artırılmasına, irəli çəkilmələrinə çalışardı. Gözəl ailə başçısı idi. Oğlanları Elşən və Ceyhunu çox sevərdi. Həmişə kiçik oğlu Ceyhunun canına and içərdi.

Hamı da Rafiqi çox sevərdi. Çünki onu sevməmək üçün əsas tapmaq çox çətin idi. Buna baxmayaraq, Rafiqin qazandığı uğurlar, onun çoxları tərəfindən sevilməsi Rafiqin vəzifəsinə göz dikmiş bəzi paxıl insanları narahat edirdi. Sovet hökumətinin bəzi nataraz, qeyri-obyektiv qanunları belə cürətsiz, qara qəlbli adamlara şərait yaradırdı. Onlar özlərini gizlətməklə imzasız (anonim) və ya saxta imzalı məktublarla Rafiqi gözdən salmağa, vəzifəsindən çıxarılmasına çalışırdılar. Təbii ki, bu arasıkəsilməyən lüzumsuz yoxlamalar, izahatlar, ən əsası isə imzası saxta və ya imzasız məktubların əksəriyyətinin məzmununa, üslubuna və s. görə kimlərin tərəfindən təşkil olunduğunun (sübutu mümkün olmasa belə) məlum olması Rafiqə mənəvi cəhətdən pis təsir edirdi.

Bəzi yoldaşların, həmkarların, hətta həmişə onun köməyini, qayğısını görmüş, çörəyini yemiş bəzi adamların belə nakişilikləri onu üzürdü.

Heç vaxt vəzifə düşkünü olmayan, harda işləməsindən asılı olmayaraq, üzərinə düşən vəzifəni şərəflə yerinə yetirməyə çalışan Rafiq Hüseynov ərizə ilə müraciət edib əvvəlki işinə, 26-lar adına (sonra 1 №-li) mətbəəyə baş mühəndis keçirilməsini xahiş etdi. Orada bir qədər işlədikdən sonra tanınmış poliqrafçı Musa Nəbiyevin təklifi ilə Rafiq Hüseynov Azərbaycan KP MK-nin "Kommunist", indiki Azərbaycan Prezident Administrasiyasının "Azərbaycan" nəşriyyatına baş mühəndis (müavin) təyin edildi və ömrünün sonuna qədər bu məsul vəzifədə çalışdı.

Çox ürəyiaçıq, yaman da zarafatcıl idi. Maşın sürməyi, bir də şux rəqs havalarına oynamağı çox xoşlayardı. Ona görə də iştirak etdiyi məclislərin yaraşığına çevrilirdi Rafiq.

O gün də belə oldu. O dövrdə çox tanınan hörmətli bir mətbu orqanın yubiley gecəsi idi... Rafiq Hüseynova söz verildi... O, təmsil etdiyi çoxsaylı kollektiv və öz adından yubilyarları təbrik etdi, xoş sözlər söylədi. Həmişə olduğu kimi zarafatından da qalmadı və təbii ki, dostları ilə gözəl şux bir rəqs də edib yerində əyləşdi. Lakin... lakin qəflətən onun çöhrəsi tutuldu, üzündəki təbəssüm cizgiləri bir anda dondu. Keçirdiyi infarktın zədələdiyi kövrək qəlbi bu dəfə əbədi olaraq dayandı və o nə çox sevdiyi ailəsini, nə övladlarını, nə dostlarını, nə də... nə də heç kimi görə bilmədi.

... Göy məsciddən Tərtər istiqamətində hərəkətə başlamış maşın karvanı yenicə doğmağa başlamış Günəşin işartısında Qarabağ bölgəsinə yaxınlaşırdı. Yavaş-yavaş, hüznlə hərəkət edən bu uzun maşın karvanı Azərbaycan poliqrafiyasının görkəmli nümayəndəsi, gözəl insan, ömrün payızına yenicə qədəm basmış 50 yaşlı Rafiq Hüseynovun cənazəsini doğma diyara, son mənzilə aparırdı.

Allah sənə rəhmət eləsin, Rafiq müəllim!

BƏHRUZ

525-ci qəzet.- 2014.- 30 dekabr.- S.8.