Tapılmayan dərman

Bel ağrısı kişini lap əldən salmışdı. Həkim xəstəni diqqətlə dinləyib, ağrıyan yerlərinə əl gəzdirdikdən sonra:

– Geyinə bilərsiniz – deyib əlini sabunla yudu və təmiz dəsmalla sildi. Nişastalı ağ xalatının axırıncı düyməsini açdı və ətəyini yana çəkib stulunda rahatca əyləşdi. Həkim qayğılı görkəm alıb qaşlarını çatdı və mənə tərəf yönələrək:

– Qorxulu bir şey yoxdu, – dedi. –Adicə bel ağrısıdır. Onurğa beyini kökcüklərinin iltihabıdır. Tibbi dillə desək, radikulitdir. Hələlik kəskin formaya keçməyib. Ən çox əyilib qalxanda incidir, gərək gözləsin. Ağır şey qaldırmaq olmaz. Soyuqdan qorumaq lazımdır. Bir də ki, turş, acı, ümumiyyətlə, qıcıqlandırıcı yeməklərdən uzaq olmalıdır. Qarşısını almaq o qədər də çətin deyil.

Həkim onun məsləhətini gözləyən, sonsuz, yaşlı və xəstə dayıma ötəri nəzər salıb:

– Mənə elə gəlir ki, hazırkı vəziyyətdə xəstəxanaya göndərməyə o qədər də ehtiyac yoxdur. Ev şəraitində də müalicə etmək mümkündür. Müalicənin asan yollarından biri odur ki, sancan yerə quş lələyi ilə nazikcə naftalan çəkilsin. Düzdür, “ozokerid”lə, limon və pələng yağları ilə, qarışqa spirti ilə, çox şeylə müalicə olunur. Naftalanı ona görə məsləhət görürəm ki, həm asan tapılır, həm də müalicəsi yaxşı səmərə verir. Naftalan sürtəndən sonra yaxşı olar ki, üstündən soluks verəsiniz. Bəli, soluks. Bunun üçün xüsusi lampalar vardır. Tibb avadanlığı mağazalarında, təsərrüfat malları dükanlarında olur. Özü də ucuz qiymətə. Dəqiq deyə bilmərəm, çox olsa, dörd-beş manatdır. Naftalan da ki...

Həkim ikinci dəfə təkrar etdi:

– Naftalan da ki, tapılan dərmandır. Neft tərkibli dərmandır. Bütün apteklərdə açıqca satılır. Yüz və ya iki yüz qramlıq şüşələrdə.

Həkim qəribə bir maraqla:

– Heç naftalan görmüsünüz?! – soruşdu.

– Xeyr, eşitmişəm, amma görməmişəm, – dedim.

Həkim qımışaraq:

– Belədi də...- dedi. Qaşlarını yuxarı dartıb, alnını qırışdırdı və yarımbükülü əli ilə qarşısındakı stolu tez-tez taqqıldatdı:

– Su kimi – dedi. – Maye halındadır. Amma bir az qatıdır. Məsələn, qatıq kimi. – Alnını bərk-bərk ovuşdurdu. – Yox, yox, qatıqdan durudur. Smetan kimi. Hə, xalis smetan kimi.

Həkim əlinin hərəkəti ilə dediklərinə düzəliş verərək:

– Yox, yox, canım, – dedi, – qatıq da, smetan da naftalandan qatıdır. Bir də ki, qatıq, süd, smetan ağdır, naftalan isə qaradır. – Barmaqlarını daraqladı. – Qoy, bu saat! Bu saat! – dedi. Axı sizi necə başa salım? Neujeli naftalan görməmisiniz? Bu saat, bu saat sizə izah edərəm.

Həkimin çöhrəsi yaz buludu kimi tutuldu. Nəyi isə deməyə çətinlik çəkirmiş kimi şəhadət barmağının ucu ilə stolu taqqıldada-taqqıldada:

– Hə, hə, – dedi və tövrü dəyişdi, baxışları mülayimləşən kimi oldu və vəcdlə soruşdu:

– Heç kənd-kəsəkdə olmusunuz?!

– Bəli, – dedim. Əslim kəndçidir. Uşaqlığım kənddə keçib. Sonradan şəhərə...

– Tut görmüsünüz? Tut, tut!

– Əlbəttə, – dedim. – Görmüsən nədir, tuta calaq da vurmuşuq, əkmişik də, becərmişik də, meyvəsini yemişik də. Siz hansı tutu deyirsiz?! Ağ tut, qara tut, mor tut, şah tut, yoxsa bedana?

Xəstə yerində qımıldanıb belindəki ağrının təsirindən inildəyə-inildəyə əlavə etdi:

– Xar tuuut, cır tuuut!..

Həkim əsəbiləşdi:

– Canım, tutları sadalamaq lazım deyil. O tutu ki, çırpıb doşab bişirirlər eee, doşab! Onu görmüsunüz?!

Dayım dillənmək istəyəndə beli sancdı və azaylana-azaylana:

– Hə, – dedi, –ildə iki-üç küp bişirərdik. Qışda da yediyimizi yeyib, yemədiyimizi də tuluğa doldurub dağ kəndlərinə satmağa aparardıq. İndi qəhətə çıxıb. Olanını da araq çəkirlər. Amma hərdənbir qohumlarımız bir-iki kilo tapıb göndərir. Əh, nə olsun?! O vaxtkı doşabların dadını-tamını vermir.

Həkim özündə yüngüllük hiss etdi:

– Vot! Vot! –dedi, – naftalan toçnu həmin doşab kimidir. Narşəraba da oxşarı var. Kənardan baxanda “pepsikola”ya da bənzəyir. “Pepsikola” çox durudur, amma rəngi də, qatılığı da doşaba oxşayır. Dadı-tamı yox. Doşab şipşirindir. Naftalan isə...

Həkim burnunu qırışdırıb, sifətini turşutdu:

– Neft iyi verir, pis qoxusu var.

Həkim qarşısındakı xüsusi resept kağızını kənara sürüşdürərək:

– Resept yazmaq lazım deyil, – dedi. – Bütün apteklərdə açıqda satılır. Pulunu verib ala bilərsiniz. Amma naftalanı sürtəndən sonra gərək durmağa tələsməyəsən, bir az uzanasan. ərpəşmək olmaz. Xəstəlik ağırlaşa bilər. Hə, mütləq uzanmalısan. Yaxşı olar ki, belinə də yun şaldan, şərfdən, yumşaq odeyaldan-zaddan, nə isə isti bir şey bağlayasan.

lll

Dayımın qolundan yapışıb söykək verə-verə birtəhər evə apardım. Xəstəni sakitləşdirəndən sonra şəhərə çıxdım. Başladım naftalan axtarmağa. Cəmi bir neçə ay olardı ki, məni uzaq kənd rayonundan vilayət mərkəzinə xırda bir işə gətirmişdilər. Bundan narazı deyildim. Amma bu az vaxt ərzində şəhərə o qədər də isinişib bələd ola bilməmişdim. Çox yeri tanımırdım. Yaşadığımız məhəllənin başındakı aptekə getdim. Bir neçə adam kassanın qabağında növbəyə dayanmışdı. Kiçik pəncərəsi olan tutqun şüşənin arxasında əyləşmiş, ahıl qadın aldığı reseptləri və pul qəbzlərini qarşısındakı stolun üstündə dik qoyulmuş nazik dəmir milə keçirir, tələsmədən dərman bükür, müştəriləri yola salırdı. Gözəlliyi ilə diqqəti cəlb edən ağbəniz, alagöz, üzü xallı gəlin qəfəslərdən götürdüyü dərmanları ağ nazik kağıza bükə-bükə öz yaşında olan rəfiqəsinə nə barədəsə xısın-xısın danışırdı. Bəzi sözləri aydın eşidilirdi. Alagöz gəlin boyalı dodağını büzüb həmsöhbətinə:

– Qadam onun ürəyinə! – dedi. – Aaaz, papamın canıçün özüm boşanmışam. Heç əvvəldən könlüm yox idi. Allah vurmuşdu onu, iki ay dalımca ilan kimi süründü. Yüz minnətçi göndərdi, getmədim! Getmərəm də! Nə yaxşı ki, gəlirli bir vəzifəsi yoxdur. Elmi tədqiqat institutunun direktor müavinidir. O da papamın hesabına. Yenə direktor olsaydı... Aldığı pul heç öz əyin-başını, papirosunu görmür. O vaxt ağlım olmadı.

Xallı gəlin əlini xüsusi modada düzəltdirdiyi saçında gəzdirə-gəzdirə:

– Boylu buxunlu bir əmtəəşünas istəyirdi, – dedi, – Allah ağlımı aldı. Cibindən pulu qom-qom çıxarırdı. Kül mənim bu boş başıma! Yəqin qismət deyilmiş! Lütün birinə culğaşdım. Nədi-nədi elmlər namizədidi! Ha gözlə ki, doktor, nə bilim professor, akademik olacaq. Kim bilir, o da ola, ya olmaya. Bir də ki, bacı, bilirsən nə var? Mənə professor zad lazım deyil. Alimlərin arvadlarını görürük dəəə... Odee... biri də bizim qonşuluğumuzda olur. Bir paltonu üç il geyinir. Moddan düşsə də, əl çəkmir.

Onlar rişxəndlə gülüşdülər. Xallı alagöz gəlin ətrafdakılar eşitməsin deyə, əlini boyalı sifətinə tutaraq vəcdlə:

– Aaaz, biri var, – dedi, – tapmışam! Mən onu yox ee, o məni tapıb, koneşna! Neçə aydı əl çəkmir. Hər gün dalımca düşür. İlan dili çıxardır. Paxlava sexində işləyir. Hələ desən, tortdan-zaddan da başı çıxır. Düzdü ee, bir az yaşlıdı, amma noolsun!.. Ahıla gedən quyruq yeyər, cahıla gedən yumruq.

Onların hər ikisi əllərini üzlərinə tutub xəfifcə gülüşdülər.

Söhbət deyəsən uzanacaqdı. Küncdə oturub qarşısındakı kitaba baxa-baxa sayğacda hesablama aparan eynəkli kişiyə yaxınlaşdım. Şüşənin bəri tərəfindən boynumu uzatdım:

– Salaməleyküm...

...

Onun diqqətini qarşısındakı sayğacdan ayırıb özümə cəlb etmək üçün öskürüb içimi arıtladım və səsimi qaldırıb ikinci dəfə salam verdim. O, əlinin arxası ilə sayğacın dənələrini geri vurub, eynəyi gözündən çıxardı və təəccüblə mənə baxdı:

– Eşidirəm sizi.

– Bir-iki şüşə naftalan lazımdır...

O heyrətlə başını bulayıb:

– Lap avadanlıqdan danışırsan, – dedi və əlavə etdi: – Naftalan tapsaydıq, elə özüm sürtərdim. Dizlərimin ağrısı məni ərşə çəkir, gecə səhərə qədər yata bilmirəm. Qabaqlar arabir gəlirdi. Üç ildən artıqdır arası kəsilib almırıq.

Bunu deyib tez də eynəyini taxdı, qəddini əyib qarşısındakı kitabı vərəqlədi. Hesablamasına davam etdi.

...Dörd aptekə dəydim. Naftalan tapılmadı ki, tapılmadı. Yorulub əldən düşmüşdüm. Yenə də tənbəllik etmədim, özümü cəmləşdirdim. Aralı olsa da, avtomaşın gözləmədən, piyada iki kilometr yol qət etdim. Avtovağzalın yanındakı kiçik budkaya girdim:

– Nafalan lazımdır, – dedim. – Heç olmasa, ikicə şüşə!

Aptek müdiri çiyinlərini çəkdi:

– Naftalan çox vacibdir? Yoxsa elə-belə ehtiyat üçün alırsan?

– Çox vacibdir. –dedim. – Soraqlaşmadığım yer qalmayıb. Tapa bilmirəm. Kişinin belini yel qurudub, tərpənə bilmir. Həkim deyir ki, radikulitdir. Gərək Naftalan ola.

Tünd-yaşıl qalstuk bağlamış cavan aptek işçisi irəli çıxıb ehtiramla:

– O cür dərmanları bizə vermirlər, – dedi. Bu küçənin qurtaracağından burularsan sağa. İkimərtəbəli kərpic evdən yuxarıda xaşxana var. – Sözünə ani fasilə verib diqqətini cəmləşdirdi və soruşdu:

– Ağalətifin xaşxanasını tanımırsan?!

– Xeyr, tanımıram.

Təəccüb və şübhə dolu baxışlarla məni süzüb məəttəl qaldı:

– Ağalətifin xaşxanasını tanımırsan?!

– Yox, – dedim, – nə görmüşəm, nə də eşitmişəm.

Mənə yazığı gəlirmiş kimi kinayə ilə bədənini yırğalayıb yüngülcə gülümsündü:

– Deməli, Ağalətifi tanımırsan, xaşından da yeməmisən?! Day sənə sözüm yoxdur. Bu şəhərdə Ağalətifin xaşxanası adla deyilir. Kimdən soruşsan, göstərər. Onun xaşxanasından otuz-qırx metr yuxarı getsən, birmərtəbəli qədim bina görünəcək. Qapı-pəncərələrinin ustündə şir başı. Üstündə qırmızı kirəmitlə döşənib. Qabağında da iki söyüd ağacı var, dibindən su axır. Bax, həmin binanın arxa tərəfində təzə aptek açıblar. Müdiri də həmin Ağalətifin qardaşı oğludur. Onda hər cür dərman tapılır. –Zarafata keçdi. –Lap quş iliyi, sərçə südü də desən, tapar. Ağalətifin xatirinə ən, defisit dərmanları ora göndərirlər.

Ərinmədim, soraqlaşa-soraqlaşa həmin apteki də tapdım. Ancaq açıq deyildi. Qapısından qıfıl asılmışdı. Əziyyətim özümə qaldı. Lap dilxor oldum. Kölgədəki qara “Volqa”nın yanında şalvarını dizəcən çırmalayan, kepkasının uzun, əzik dimdiyi gözünün üstünə sallanan on iki-on üç yaşlı oğlan uşağı əlindəki yaş əskini sıxa-sıxa soruşdu:

– Bağışlayın, əmi, sizə kim lazımdır?

– Bu aptekin müdiri, – dedim. – Dərmandan ötrü. Naftalan axtarıram.

Oğlan suyu sıxılmış əski ilə qara “Volqa”nın şüşəsini canidildən silə-silə:

– Əmi, – dedi, – bu maşın elə aptek müdiri Hacıhəsənindir. Ağalətifin qardaşı oğlu Hacıhəsənin. Çörək yeməyə gedib. Sonra da dəlləyə başını vurdurub, bir toy məclisi var, ora dəyib gələcək.

Bərk yorulmuşdum. Dizlərim taqətdən düşmüşdü. Üz-gözümdən tər axırdı. Fikirləşirdim ki, kölgədəki kötüyün üstündə oturub dincimi alım, həm də tərim soyusun. Ona qədər də bəlkə aptek müdiri gəldi. Elə də etdim. Köhnə palıd kötüyünün üstündə əyləşdim. Və maşının ətrafına pərvanə kimi fırlanan oğlanın adını soruşdum.

O, nimdaş köynəyinin qolu ilə burnundan axan suyu sildi və adım Dadaşdır, –dedi. Sonra əlindəki çirkli əskini gücü gəldikcə sıxa-sıxa gülümsündü. Nəsə demək istədi, utanıb-çəkinirmiş kimi başını çiyninə tərəf əydi. – Adım Dadaşdır. Ancaq hamı mənə Dadan deyir. Bu məhəllədə məni Dadan kimi tanıyırlar. Dadaş desən, çox adam bilməz.

Dadan silib par-par parıldatdığı maşını işarə edərək:

– Ağalətif dayının latareyasına düşüb, –dedi. – o da Hacıhəsənə bağışlayıb. İkinci dəfədir, Ağalətif dayının latareyasına “Volqa” düşür. Yaman baxtı var. Qabaqlar bir dəfə də “Moskviç” udub, sprintlə. Yaxşı xaş bişirdiyi üçün onunku həmişə gətirir. Mənim atam da hər dəfə halalca maaşından kəsib çoxlu latareya alır. Hacıhəsən də hər maşını yuyanda cibimə bir onluq qoyur. Mən də onu latareya biletinə verirəm.

(Ardı var)

Əli İldırımoğlu

525-ci qəzet.- 2014.- 1 mart.- S.28.