Vətəndaş cəmiyyətinin möhkəmlənməsi naminə: Milli QHT Forumunun fəaliyyət yolu

(Əvvəli ötən sayımızda)

2003-cü il QHT-lər üçün gərgin başladı. Çünki 2002-ci ilin sonunda qanunvericiliyə edilmiş dəyişikliyə əsasən QHT-lərin yeganə maliyyə mənbəyi olan qrant vəsaitləri məcburi sosial sığortaya cəlb edildi. 2003-cü ilin yanvarın 13-də MQF bu dəyişikliyi aradan qaldırmaq üçün hökumət rəsmiləri ilə görüşlər keçirməyə və danışıqlar aparmağa başladı. Danışıqların səmərə vermədiyini görən QHT-lər 22 yanvarda etiraz əlaməti olaraq piket-mitinq keçirdilər. Piketdə "Qrant haqqında" qanuna edilən düzəlişlərin və QHT haqqında qanunun 30-cu maddəsinin ləğv olunmasının tətbiqinin dayandırılması tələbi irəli sürüldü. Lakin az zonra hökumət rəsmiləri ilə keçirilən təkrar müzakirələr zamanı düzəlişin tam ləğvi mümkün olmasa da 2003-cü il yanvarın 1-dək barəsində müvafiq qərarlar qəbul edilmiş qrantlara 29 faizlik məcburi sosial ödəmələrin tətbiq edilməməsi haqqında razılıq əldə olundu.

Bu ərəfədə qanunvericiliyə ediləcək daha bir mənfi dəyişikliyin qarşısı alındı. Qrant haqqında qanuna təklif edilən dəyişikliyə görə xarici donorlardan alınan qrantlar üzrə maliyyə əməliyyatı yalnız Ədliyyə Nazirliyində qeydiyyata alındıqdan sonra aparıla bilərdi. Bir növ icazəli sistemin tətbiqinə bənzər belə bir dəyişikliyin keçməməsi üçün hökumətə etdiyimiz müraciət öz bəhrəsini verdi və bu müddəa sadəcə olaraq imzalanan qrant müqaviləsi haqqında məlumat verməklə məhdudlaşdırıldı. 2006-cı ildə də Dövlət Sosial Müdafiə Fondu ilə yaşanan bənzər problemin və anlaşılmazlığın qarşısı dialoq vasitəsilə alındı.

2003-cü il Milli QHT Forumu üçün ən çətin illərdən biri oldu. Həmin il Forumun əsas donor təşkilatı olan BMTİP QRTM-in fəaliyyəti başa çatdı. Müxtəlif beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən verilən vədlərə və gözləntilərə baxmayaraq MQF sözün əsl mənasında hər cür maddi və texniki dəstəkdən məhrum oldu. Bu azmış kimi, MQF növbəti dəfə ofis problemi ilə üzləşərək yerləşdiyi "Azərbaycan" hotelindən çıxarıldı.

Bütün bunlar Forumun fəaliyyətinin dayandıracağı və qısa müddət ərzində bir koalisiya olaraq dağılacağı barədə söz-söhbətlərə yol açdı. Yaranmış vəziyyət MQF-nin strukturlarının zəifləməsinə və əmək haqqı almayan əməkdaşların bir çoxunun Forumu tərk etmələrinə səbəb oldu. Həqiqətən də belə bir fövqəladə vəziyyətə hazır olmayan Forumun rəhbərliyi təcili qərarlar qəbul etməli və nəyin bahasına olursa-olsun təşkilatı dağılmaqdan xilas etməliydi.

Bu vəziyyətdən çıxmaq və vəsait əldə etmək məqsədilə Forumun idarə heyəti ilk dəfə olaraq təşkilatların üzvlük və daxil olma haqqı ödəmələri haqqında qərar qəbul etdi. Bu qərar həm də Forumun ictimai sektor üçün gərəkliyini və QHT-lər tərəfindən ona verilən önəmin dərəcəsini müəyyənləşdirmək baxımından da bir sınaq idi.

Gözlənilən ümidlər özünü doğrultdu və MQF öz üzvlərinin tam dəstəyini qazandı. Bununla da məhdud həcmdə olsa da daxil olan üzvlük haqqı və ianələr hesabına Forum fəaliyyətini davam etdirə, dağılmaq təhlükəsinin qarşısını ala bildi. Hətta üzvlər həmin ərəfədə keçirilən qurultay və tədbirlərin də xərclərini öz üzərlərinə götürərək MQF-ni yaşatdılar. Qürurverici hal ondan ibarət idi ki, belə çətin vəziyyətdə təşkilatlar nəinki Forumu tərk etmədilər, əksinə onlarla QHT daxil olma və üzvlük haqqı ödəyərək sıralarımızı daha da genişləndirdilər. Bir gündə olsun fəaliyyətini dayandırmayan və ciddi bir təhlükəni adladan MQF-yə donorlar bir il sonra yenidən dəstək verməyə başladılar.

QHT-lərin inkişafı üzrə

Dövlət Proqramı

Məlum olduğu kimi 2002-ci ildə Azərbaycanda QHT-lərin inkişafı üçün mövcud şərait özəl sektor və mətbuat üçün yaradılmış şəraitdən xeyli geri qalırdı. Bu isə QHT sektorunun zəif olmasına və qarşısına qoyduğu missiyanı lazımi səviyyədə yerinə yetirə bilməməsinə səbəb olurdu. QHT-lərin üzləşdiyi çətinlik və problemlər çoxşaxəli olduğundan onları aradan qaldırmaq üçün dövlət səviyyəsində konkret addımların atılmasına ciddi ehtiyac vardı. Məhz elə bu səbəbdən MQF "QHT-lərin inkişafı üzrə dövlət proqramı" layihəsini hazırlayıb hökumətə təqdim etdi. QHT-lərin dövlət büdcəsindən maliyyələşməsi, qanunvericiliyin təkmilləşməsi, QHT-lərin milli proqram və layihələrə yaxından cəlb edilməsi, Prezidentin yanında QHT-lərlə bağlı bir qurumun yaradılması və s. kimi təklifləri özündə əks etdirən layihəyə 11 nazirlik və komitə tərəfindən verilən rəyin hamısı müsbət olmadığından onun qəbulu mümkün olmadı.

2004-cü ildə MQF bu məsələyə yenidən qayıtdı və proqramda nəzərdə tutulan müddəaları müxtəlif hissələrə bölərək "QHT Sektorunun Problemləri və İnkişaf Perspektivləri" adı altında yenidən ictimai müzakirəyə təqdim etdi. QHT-lərin 6 ən mühüm problemini özündə əks etdirən bu layihə QHT sektorunu xeyli canlandırdı və hökumətlə müzakirələr yenidən bərpa edildi. İctimai sektorun maraqlarının lobbiləşdirilməsi, QHT-hökumət münasibətləri, QHT-özəl sektor münasibətləri, QHT sektorunun davamlılığı, QHT-lərin monitorinq imkanlarının artırılması, QHT-lərin qanunvericilik bazasının təkmilləşdirilməsi başlığı altında keçən müzakirələr çox məhsuldar oldu və gələcək addımlar barədə hökumətdə konkret rəy formalaşdırdı.

Sonrakı illərdə də QHT-lərə dövlət dəstəyi məsələsi müxtəlif hökumət qurumları səviyyəsində müzakirə edildi və nəhayət, uzun müddət səbirsizliklə gözlənilən an gəldi. 2007-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev "Qeyri-hökumət təşkilatlarına dövlət dəstəyi Konsepsiyası haqqında" sərəncam və "Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Şurası"nın yaradılması haqqında fərman imzaladı. Cənab Prezidentin bu qərarı təkcə QHT sektorunun yox, bütövlükdə dövlətin, vətəndaş cəmiyyətinin və demokratik islahatların çox böyük bir uğuru kimi tarixə düşdü.

Könüllülük, üzvlərin bərabərliyi, kollegiallıq, demokratiya, aşkarlıq, qanunçuluq, neytrallıq, qarşılıqlı əməkdaşlıq, üzv təşkilatların daxili işlərinə qarışmamaq prinsipləri əsasında fəaliyyətini quran Milli QHT Forumu Azərbaycanda faktiki fəaliyyət göstərən milli QHT-lərin əksəriyyətini rəsmi üzv kimi öz ətrafında birləşdirir. Bütövlükdə isə rayon QHT-ləri və mərkəzi təşkilatların filialları ilə birlikdə MQF ölkə üzrə minlərlə QHT-nin fəaliyyətini əlaqələndirir. Dünya QHT Assosiasiyasının (WANGO) üzvü olan MQF QHT-lər üçün koordinasiya və əməkdaşlıq baxımından əhəmiyyətli rol oynadığını dəfələrlə nümayiş etdirmiş, dövlət, beynəlxalq təşkilat və bələdiyyə qurumlarının etibarlı portnyoruna çevrilib.

Həqiqətən də QHT sektoru və onun önündə gedən Milli Qeyri-Hökumət Təşkilatlarının Forumu çox maraqlı və çətin bir inkişaf yolu keçib. Həqiqətən də bu çətin yolda MQF milli, demokratik dövlət quruculuğunda və vətəndaş cəmiyyətinin yaradılmasında bilavasitə və yaxından iştirak edib.

AQİL

525-ci qəzet.- 2014.- 13 mart.- S.6.