Bu, Rəşid Faxralıdı!
Azərbaycan poeziyasını mənə Maqali Toduanın və Zezva Medulaşvilinin heyrətamiz tərcümələri sevdirmişdi. Başqa faktlarla yanaşı bu da rol oynadı ki, "Qafqaz mənəviyyatı" yaradım. Burada özünəməxsus Azərbaycan poeziyasının öz layiqli yeri var.Monumental nəşr illər ərzində tədricən formalaşdı. Burada çoxlu maraq doğuran nümunə cəmləşdi - Azərbaycan bayatıları, Nizami, Vaqif, Axundov, İsa İsmayılzadə, nisbətən yenilər - mənim tələbəlik yoldaşım İmir Məmmədli...Qəribə də olsa bu siyahıda, bu palitrada XX - XXI əsrlərin yolayrıcında ənənəvi Azərbaycan şeirinin sütunlarından biri - Rəşid Faxralı yox idi. Onun şair taleyi də mənim kimidir, o da mənim kimi öz yurduna nəğməqarışıq dualar oxudu.
Rəşid Faxralı poeziya yollarında qürurla gəzir, o yüksəkliklərdə inamla qanad çalır (İmir Məmmədlinin əla tərcümələrinə baxmayaraq,əminəm, istənilən şeir öz orijinalında daha düşündürücüdür, poetikdir). Höte demişkən, "Hafizin şeirlərini tərcümə etmək Ay işığını şüşəyə salmaq cəhdi kimi bir şeydir"...
...Bir
vaxtlar Rəşidin də anası vardı. Yesenin kimi o da
öz anası ilə söhbət edərdi. Tanka müəllifi
kimi bir dəfə onu qucağına götürür, ancaq
ana ağırlığı qarşısında tab gətirə
bilmir. Şair əmindir ki, bir vaxt onun sözü qəlbdən
dilə qədər alışacaqdır. Onun da "közdən
külə qədər" qapıqonşusu var. Amma həmişə
və hər yerdə olduğu kimi fani dünya qəm gəmisidir.
Və Allahdan başqa heç kəs bilmir, Rəşid
Faxralı günahkardır, yoxsa dünya ("Günahkarı
dünyadımı, mənəmmi?")
Rəşid
başdan-başa Faxralı kəndidi, onun ürək
döyüntüləri, onun nəbzidir. Rəşid
miniatür Azərbaycandır. Lap elə gecəni
gündüz, gündüzü gecə əvəz edən
planetimizdir:
Könül
adamıdı, könlü ac deyil,
Doyubdu
dünyanın qəm-qəhərindən.
Bir
uğur üstədi, yıxan tapılmaz
Rəşid
Faxralını söz kəhərindən!..
Və
burada bu dözülməz və amansız insanlar aləmində
şairin qəlbinin dərinliyindən bir nida qopur:
Elə mən
də sənin kimi
daşam,
başdaşı, başdaşı.
Rəşidin
sözlərini əzbərləyirlər, şeirlərini
sevirlər. O, daim bol sulu çay kimi beləcə
axmalıdır, o çay kimi ki, onu heç kəs
üzüb o taya keçə bilmir. Çöl-çəmən
kəhərin nalları altında zümzümə edir;
çəmən yollara xalça kimi sərilsə, görəsən
o qızın xoşuna gələcəkmi? Yenə də, nənənin
dediyi ürəyəyatan bayatı sədaqət timsalı
kimi sarsılmadan Rəşidin
yaradıcılığından boy göstərir. Bu
yaradıcılıq, eyni zamanda, uşaqlıq
çağlarında nənənin söylədiyi
sehirli-xalçalı nağıllardı; bu, bizim
uşaqlığımızın pak oazisidir, Ekzüperi
demişkən, baş alıb gəldiyimiz
uşaqlığımızın oazisi; hərə öz
Faxralısından, Pşavisindən, Otubayasından...
Rəşid
Faxralı uzaqlara yarpaqların və budaqların gözüylə
baxır.Və Kürün şırıltısına
qarışan bu səslər öz gözəlliyiylə, ənənəvi
şeirə sədaqətiylə (mütiliyiylə yox!)
Barataşvilinin və Vaqifin intonasiyasını
xatırladır.
Rəşid
Faxralının gözləri acışır, tufanı
kürəyi ilə hiss edir, Vətənə gələndə
yollara tökülən daşı-kəsəyi
çığnayıb keçir. Və bu keçmə hər
şeyi böyük göstərən şüşə
müstəvisində arayolda qaçmaq demək deyildir. Bu
zaman şeirdə Lorkanın "Diendiləri", Qalaktionun
daim can atdığı, Akakinin özünəməxsusluğu
və ilahi sadəlik bir işığa dönüb
gözünü çəkir.
Şərqin
və Qərbin titullu estetikləri etiraf etməsələr də
uzun yol getdikdən sonra bütün bunlar millətin
şüurunda cəmləşir. Hələ ki, həqiqi
poeziya əl-kimyaçılarının qeyri-müəyyənlik
və ölçüsüzlüyünün
usandırıcı dumanı dağılmayıb, dünya
şairi Rəşid Faxralının mənəviyyatının
ən dürüst hakimi olan qayğı-diqqətlə,
ürəklə, ilhamla yazdığı şeirləri
oxumalı, dinləməliyik...
Quri OTOBAİYA
Gürcüstan Yazıçılar
Akademiyasının "İveriya" nəşriyyatının
böyük redaktoru
"Literaturuli Sakartvelo"
("Ədəbi
Gürcüstan") qəzeti
525-ci qəzet.-
2014.- 18 mart.- S.7.