Bu gün III Bakı Beynəlxalq Teatr Konfransı işə başlayır

Artıq bir neçə gündür ki, haqqında söz açdığımız, hazırlıqlarından danışdığımız III Bakı Beynəlxalq Teatr Konfransının başladığı gün yetişdi. Və təşkilatçıların da vəd etdiyi kimi, konfransdan bir gün öncə - dünən Azərbaycan Musiqili Komediya Teatrında mətbuat nümayəndələri ilə görüş keçirildi.

Mətbuat konfransında Mədəniyyət və turizm nazirinin müavini Ədalət Vəliyev, Teatr Xadimləri İttifaqının sədri Azər Paşa Nemətov, Litva Musiqi və Teatr Akademiyasının professoru, "Trimitas" Litva Dövlət nəfəs alətləri orkestrinin rəhbəri Deyvitas Staponkus, Hindistandan Beynəlxalq Kukla Teatrları Festivalının bədii rəhbəri Ayşa Rau, ABŞ-dan teatr rəssamı İosif Yusupov iştirak etdilər.

Tədbiri giriş sözü ilə açan nazir müavini Ədalət Vəliyev bu konfransın ölkəmizdə artıq üçüncü dəfə keçirildiyini diqqətə çatdırdı və qonaqların hər birini salamladı. Nazir müavini, Teatr Konfransının ölkəmizin sənət həyatında böyük hadisə olduğunu bir daha vurğuladı, 40-dan çox ölkədən 150 nəfərə yaxın teatr və sənət adamını paytaxtımızda görməkdən məmnunluğunu bildirdi. Daha sonra Ədalət Vəliyev III Bakı Beynəlxalq Teatr Konfransı çərçivəsində görüləcək işlər haqqında qısa məlumat verdi: "Budəfəki konfransımız "Teatr sənətinin multikulturalizm - universal dəyərlər sistemində yeri" mövzusunda olacaq. Lakin sənət sərbəstlik tələb edir. Biz də son dərəcə sərbəst şərait yaradacayıq ki, sənətə, teatra aid istənilən mövzuda fikirlərə, məruzələrə yer verilsin. İki gün ərzində müxtəlif mövzularda təxminən 45-46 məruzə dinləniləcək. Qarşıdakı üç gündə bir neçə mütəxəssis tərəfindən treninqlər, master-klasslar keçiriləcək, ikitərəfli görüşlər nəzərdə tutulub. Bütün bunlar Azərbaycan teatrının inkişafı istiqamətində mühüm işlərdir. Teatr-konsert müəssisələrində, muzeylərdə bizim mədəniyyətimizlə, incəsənətimizlə yaxından tanış olmaq üçün hər cür şərait yaradılıb".

Sonra tədbir media nümayəndələrinin sualları və qonaqların cavabları ilə davam etdi.

Elə ilk suallara cavablardan qonaqların ovqatı və Azərbaycana sevgisi, münasibəti hiss olunurdu. Onlardan hindistanlı xanım Ayşa Raunun Bakıya heyranlığı gülərüz simasından, səmimi cavablarından açıq-aydın duyulurdu. Müxbirlərdən birinin "Xanım Raunun Azərbaycan teatrı və ümumiyyətlə, bizim uşaq teatrları haqda məlumatı varmı?" - sualına qonağımız emosional və təsirli bir cavab verdi: "İlk dəfədir ki, Bakıdayam. Fantastik, çox gözəl şəhəriniz var. Qonağa münasibətiniz də çox maraqlıdır. Burda insanlardan aldığım pozitiv, xoş münasibət mənə sənət adamı olaraq təsir edir. İlham alıram sizlərdən. Etiraf edim ki, bu konfransa dəvət alana qədər Azərbaycan haqqında heç bir məlumatım yox idi. Amma dəvətdən sonra maraqlandım və bilgisizliyimə görə xeyli təəssüfləndim. İndi əsas istəyim və konfransa qatılmağımda məqsədim burdakı uşaq teatrları ilə əməkdaşlıqdır. İstərdim ki, Hindistada növbəti Beynəlxalq Kukla Teatrları Festivalında Azərbaycan da iştirak eləsin. Baxın, mən nə rus, nə də Azərbaycan dillərini bilmirəm. Amma bilmədiyim dildə tamaşaya baxanda da onu anlayıram, aktyor oyunu gözəldirsə, təsirlənirəm. Teatrın dili yoxdur. Biz Hindistanda bu teatr festivalını da məhz buna görə keçiririk. Uşaqlarımız lap kiçik yaşlarından hətta dillərini bilmədikləri xalqların tamaşalarına baxsınlar, onların mədəniyyətlərini öyrənsinlər. Və mən çox istəyərdim ki, müasir hindli uşaq Azərbaycan və onun mədəniyyəti haqqında mənim kimi bu yaşda, gec öyrənməsin, hər şeyi öz zamanında bilsin".

Daha sonra hindistanlı Ayşa xanım uşaq teatrlarının yaşadığı maliyyə problemlərindən, maddi çətinliklərdən də danışdı: "Bizim ən böyük problemimiz maliyyə ilə bağlıdır. Nədənsə prodüsserlər, aidiyyatı təşkilatlar böyüklər üçün olan tamaşalara daha çox diqqət edirlər. Biz onların maliyyə dəstəyindən ötrü xeyli danışıqlar aparmalı, əziyyət çəkməli oluruq. Maddi çətinliyimiz olanda yaxşı aktyorları, səriştəli mütəxəssisləri də cəlb eləmək problemli olur. Çünki yaxşı aktyor yüksək qonorar istəyir. Təəssüflər olsun ki, biz sənət adamları mənəvi aləmdə, ruh dünyasında yaşasaq da, çox vaxt maddi məsələlərdən asılı oluruq".

... Görünür, çağdaş dünyada sənətin maddiyyatdan, incəsənət adamının sponsordan asılılığı hamının ümdə problemi, ağrılı yeridi. ABŞ-dan gəlmiş qonaq, teatr rəssamı İosif Yusupov da eyni mövzuda narahatlıqlarını bildirdi. İosif Yusupov dünyanın bir çox məşhur teatrlarında tamaşalara rəssamlıq edib. Amma onun bioqrafiyasında bizlərdən ötrü maraqlı məqam 80-ci illərdə bir müddət Bakıda yaşaması və Səməd Vurğun adına Rus Dram Teatrı ilə əməkdaşlığıdır. O illərdə İosif Yusupov Rus Dram Teatrı səhnəsində bir neçə tamaşanın səhnə tərtibatını verib. İndi o uzaq 80-ci illəri xatırlayan qonaq Bakının və teatrların müqayisəsini də edir: "Hələ o vaxtlar, 80-ci illərdə burada işləyəndə Bakıya vurulmuşdum, bu şəhəri və onun sakinlərini çox sevmişdim. Amma dörd il öncə ilk dəfə Teatr Konfransına gələndə Bakı məni heyrətləndirdi. Şəhər necə dəyişib, necə gözəlləşib, sadəcə möcüzədir. Amma təsəvvür edin ki, iki il sonra da və nəhayət bu dəfə də eyni hissləri keçirdim. Bakı sürətlə inkişaf edir, dəyişir. Teatrlar haqda isə onu deyə bilərəm ki, Sovet dövründə məni əsasən bir məqam sıxırdı, qıcıqlandırırdı. O da bədii şuralar idi. Yəni müəllif, rejissor tamaşa hazırlayırdı, amma sonra bədii şura müzakirə edirdi ki, əsəri tamaşaçıya təqdim etmək olar, ya yox. Mənim düşüncəmdə bu yanlış yanaşma idi. Sənət azad olmalıdır və əsas, son sözü müəllif, rejissor deməlidir. İndi isə prodüsser mərkəzləri, prodüsserlər bir növ bu işi davam etdirirlər. Dramaturq, rejissor əziyyət çəkir, ruhunu, istedadını, zamanını sərf edib tamaşa hazırlayır, amma bəlkə sənəti o qədər də dərindən bilməyən prodüsser son qərarı verir. Sənət adamı nə qədər məşhur və nüfuzlu olmalıdır ki, onun sözü keçsin. Bu mənada mən xanım Ayşa Raunun fikirləri ilə şərikəm, sənət adamının maddi məsələlərdən asılılığı, hansısa güzəştlərə getmək məcburiyyəti heç yaxşı deyil".

İosif Yusupov Azərbaycan teatrı ilə bağlı fikirlərini də bildirdi və eyni zamanda dramaturqlarımızın əsərlərinin xarici ölkə səhnələrində oynanılmamasından təəssüfləndiyini dilə gətirdi: "Burda çoxlu dostlarım, tanışlarım var. Onlar son illərdə Azərbaycan teatrında gedən inkişafdan çox danışıblar mənə. Amma təəssüf edirəm ki, sizin dramaturqların əsərləri xarici dillərə az tərcümə olunur. Bildiyimə görə postsovet ölkə teatr səhnələrində və Avropada bir neçə dəfə Azərbaycan pyeslərinə quruluş verilib. Lakin Amerikada bu işi başlamaq lazımdır. Mən öz növbəmdə əlimdən gələn köməyi edərəm, əlaqələrin qurulmasına vasitəçi olaram ki, Amerikada da Azərbaycan mədəniyyəti, incəsənəti tanınsın".

Azərbaycanın Avropa ölkələri ilə mədəni əlaqələrindən danışmışkən litvalı qonağımız Litva Musiqi və Teatr Akademiyasının professoru, "Trimitas" Litva Dövlət nəfəs alətləri orkestrinin rəhbəri Deyvitas Staponkus da söhbətə qoşulub fikirlərini bildirdilər: "Mən də Bakıda, sizlərlə bərabər olmağımdan məmnunam. Artıq bir neçə dəfə müxtəlif tədbirlərdə iştirak etmişəm və burda özümü qonaq kimi, yad kimi hiss etmirəm. Hörmətli, İosif Yusupovun sözlərinə qoşulub demək istəyirəm ki, məncə, indi Azərbaycan teatrı özünün renesans dövrünü yaşayır. Ötən iki konfransdan da bu nəticələrə gəldim. Bu gün Musiqili Komediya Teatrının binasına daxil olanda çox böyük məmnunluq və heyrət hissi keçirim. Dünyanın çox az ölkəsində belə teatr binası ola bilər. Heç Avropada da belə binalar yoxdur. Bu, dövlətin sənətə münasibətinin göstəricisidir. Ötən dəfəki konfransdan çox böyük təəssüratlarla ayrılmışdıq. Yeri gəlmişkən, mən Azərbaycan dövlətinə, Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinə ötən teatr konfransı çərçivəsində Litva Respublikasının Xalq artisti Yuozas Budraytis və SSRİ Xalq artisti Ryaqimantas Adomaytisin Rus Dram Teatrında yaradıcılıq gecələrini keçirdiklərinə görə təşəkkürümü bildirirəm. Bu Litva mədəniyyətinə böyük sayğının göstəricisi idi. Görüşdən sonra mən böyük aktyorlarımızla söhbət edəndə onlar Bakı haqqında, burdakı publika haqqında zövqlə, məmnunluqla danışdılar. Əlaqələrə gəldikdə isə, onu deyim ki, Litva və Azərbaycan arasında mədəni əlaqələrin qurulması istiqamətində çox işlər görülüb. Məsələn, elə bir "Baltik-Xəzər" layihəsi çərçivəsində nə qədər konsertlər verilib, görüşlər keçirilib. Elə iki il öncə litvalı rejissor, Sovet İttifaqı Dövlət Mükafatı laureatı Yonas Vaitikus Rus Dram Teatrında Nizaminin "Yeddi gözəl" əsəri əsasında tamaşa hazırladı. Amma yenə də məqsədimiz bu cür əməkdaşlıqların sayını artırmaqdır. İnanıram ki, bu dəfəki konfrans da bir çox əlaqələrin yaranmasına, mədəni əməkdaşlıqlara kömək etmiş olacaq".

İki il öncə Teatr Konfransının sonuncu günü Deyvitas Staponkusla geniş söhbət etmişdik və söhbətimiz "525-ci qəzet" də yayımlanmışdı. Elə o zamandan qonağın nikbin cavabları, ölkəmizə xoş münasibəti diqqətimi çəkmişdi. Bu dəfə də Deyvidasın pozitiv aurası məclis iştirakçılarına təsir etdi və Ədalət Vəliyev jurnalistin sonuncu konfransdan bu yana, iki il ərzində görülən işlər və ümumiyyətlə, konfransın faydası haqda sualına eyni nikbin ruhda cavab verdi: "Ümumiyyətlə mən son illərə aid rəqəmlərə nəzər salanda yaxşı mənada təəccüblənirəm. Səmimi etiraf edirəm ki, biz ilk dəfə bu konfransı keçirəndə bu qədər nikbin və inamlı yanaşmırdıq işimizə. Amma görürsünüz ki, hər dəfə daha da çox adamın diqqəti bu konfransa yönəlir. Məhz bu konfrans sayəsində biz bir çox ölkə teatrları ilə əməkdaşlıqlara başlamışıq. Gənc Tamaşaçılar Teatrı Beynəlxalq Gənc Tamaşaçılar Teatrları festivalına üzv seçilib və bir neçə dəfə xaricdə festivallarda uğurla çıxış edib. Kukla Teatrı Beynəlxalq Kukla Teatrları Assosiasiyasına üzv seçilib və son Kukla Teatrları festivalına ev sahibliyi edib. Musiqili Komediya Teatrı da həmçinin Beynəlxalq Musiqili Komediya Tearları Assosiasiyasının üzvü olub. Görkəmli tənqidçimiz Məryəm Əlizadənin rəhbərliyi ilə tənqidçilərimiz Beynəlxalq Teatrlar Tənqid Assosiasiyasına üzv seçiliblər. Bu il ilk dəfə Şəkidə Beynəlxalq Teatr Festivalı keçirmişik. Dünyanın müxtəlif ölkələrindən 11 teatr rəssamı Azərbaycan teatrlarında tamaşaların səhnə tərtibatını veriblər. Yeddi nəfər gənc Azərbaycan rejissoru xarici ölkələrdə treninqlərə qatılıb. Teatrlarımız bu müddət ərzində 25 ölkədə qastrol səfərlərində olub. Bütün bu rəqəmlər əlbəttə ki, bizdə bir nikbinlik yaradır. Amma yenə də bu işlər davam etdirilməlidir. Ölkə başçımızın teatra, mədəniyyətə qayğısı, dəstəyi bizlərə arzularımızı gerçəkləşdirməkdə böyük imkanlar yaradır. Bilirsiniz ki, bütün bu layihələr, işlər "Azərbaycan teatrı 2009-2019-cu illərdə" Dövlət Proqramına əsasən həyata keçirilir. Elə bu teatr konfransı da həmin proqramın bir bəndi idi. Amma dediyim kimi, bu layihənin belə geniş vüsət alacağını gözləmirdik. Deməli, biz xarici ölkələrin mədəniyyəti, teatrı ilə maraqlandığımız kimi, onlar da bizimlə maraqlanır, əməkdaşlıq qurmaq istəyirlər. Bir açıqlamanı da verim ki, biz gələn il möhtəşəm Edinburq Teatr Festivalının Bakıda keçirilməsini planlaşdırırıq. Ediburq festivalı mahiyyətinə görə incəsənət festivalı hesab olunur. Edinburq incəsənət festivalında çoxlu sayda opera, teatr, müzikl, konsert və vörkşoplar keçirilir. Həmin festivalda bir ay ərzində 2000 tamaşa nümayiş olunur. Artıq bu məsələ ilə bağlı danışıqlara başlanılıb, addımlar atılıb, müqavilə hazırlanıb. Biz bu festivalın bir qolunu ya "Bakı-2015 Avropa Oyunları" ərəfəsində, ya da ondan sonra keçirmək istəyirik. Bununla da möhtəşəm festivalın tamaşalarını Bakı tamaşaçılarına göstərmək imkanı əldə edəcəyik".

Daha sonra Teatr Xadimləri İttifaqının sədri Azər Paşa Nemətov Teatr Konfransının incəsənətimizə, müxtəlif sənət əlaqələrinin qurulmasına, xarici ölkə teatrları ilə əməkdaşlıqların yaranmasına faydası ilə bağlı fikirlərini bildirdi, həm Teatr Xadimləri İttifaqının sədri, həm də bir rejissor kimi bu məsələlərə baxışlarını bölüşdü. Azər Paşa müəllim Azərbaycan teatrının yaranması və inkişafını üç mərhələyə bölüb, hər mərhələnin məziyyətlərindən danışdı: "Yüz qırx iki yaşlı Azərbaycan teatrı hələ də inkişaf yolundadır. Teatr sənəti üçün bu rəqəm çox kiçik rəqəmdir. Azərbaycan Teatrının yaranması və inkişafını üç mərhələyə bölmək olar. Birinci mərhələ Sovet dövrünə qədərki, ikinci mərhələ Sovet dövrü, üçüncü mərhələ isə müstəqillik dövrüdür. Bir az dərin düşünüb, kiçik araşdırma aparanda görürsən ki, müstəqillik əldə ediləndən sonra teatrımız çox sürətlə inkişaf edib. Son on ildə isə görülən işlər göz qabağındadır. Biz hələ də inkişaf yolundayıq, hansısa iş çox uğurlu ola bilər, hansısa tamaşa alınmaya bilər. Sənətdə bütün bunlar təbiidir. Amma əsas odur ki, bizim kifayət qədər istedadlı sənətkarlarımız və onlara hər cəhətdən dəstək olan dövlətimiz var. Teatr konfransı da Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin mədəniyyət, incəsənət adamları üçün yaratdığı daha gözəl bir fürsətdir".

Mətbuat konfransının sonunda iştirakçılar, qonaqlar media nümayəndələrinə təşəkkürlərini çatdıraraq hər kəsə uğur arzuladılar.

Sabah - yəni artıq bu gün sənətsevərləri xüsusi, əlamətdar bir gün gözləyir; öncə konfransın rəsmi açılışı, daha sonra müxtəlif xarici və yerli teatr xadimlərinin məruzələri, diskussiyalar və daha nələr, nələr...

PƏRVİN

525-ci qəzet.- 2014.- 5 noyabr.- S.4.