Milli turizmin inkişafı: real vəziyyət və perspektivlər

Azərbaycanda qeyri-neft sektorunun inkişaf etdirilməsi ilə bağlı turizm sahəsinə xüsusi diqqət ayrılıb. Neft kapitalını insan kapitalına çevirməyi qarşısına məqsəd qoyan dövlətimiz bu sahədə peşəkar kadr çatışmazlığının qarşısını almaq üçün beynəlxalq təcrübənin öyrənilməsinə xüsusi diqqət ayırır. Əsas hüquqi baza rolunu oynayan “2002-2005-ci illərdə turizmin inkişafına dair Dövlət Proqramı”na uyğun olaraq görülən işlər Azərbaycanda turizmin inkişafına zəmin yaradıb. Diqqət yetirsək, 2002-ci ildə ölkə iqtisadiyyatı Azərbaycana gələn turistlərdən 432 milyon manat gəlir götürdüyü halda, 2009-cu ildə bu rəqəm 1 milyard 122 milyon manata yüksəlib. Hər il ölkədə yeni infrastruktur layihələr əsasında müasir və klassik üslübda tikililər – turist yerləşdirmə obyektləri, istirahət kompleksləri, idman sağlamlıq mərkəzləri hazırlanır ki, bu da əcnəbilərin Azərbaycanın müxtəlif bölgələrinə marağını daha da artırır. Təkcə yay deyil, eləcə də qış turizminin inkişafı üçün fəaliyyət planı əsasında idman və istirahət mərkəzlərinin yaradılması ilə bu sahədə canlanma yaradan Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi ölkə prezindetinin tapşırıqlarına uyğun olaraq məqsədyönlü fəaliyyətini davam etdirir. Təsadüfi deyil ki, inkişaf planı təsdiq olunan dövrdə, daha dəqiq 2002-2003-cü illərdə yerli və xarici səhmdarların Azərbaycanın turizm sektoruna böyük maraqları yaranıb. Həmin vaxt ölkədə cəmi 32 turizm şirkəti fəaliyyət göstərirdisə, bu gün onların sayı 266-ya çatıb. Lisenziyalaşdırma ilə əlaqədar qanunsuz yolla bu sahədə çalışan şirkətlərin qarşısı alındığı üçün bu rəqəm daha böyük ola bilərdi.

Dünyada baş verən qlobal və regional problemlər səbəbindən iqtisadi böhran yaşanmasına baxmayaraq Azərbaycanda stabil vəziyyətin hökm sürməsi sevindirici haldır ki, digər sahələrdə olduğu kimi turizm sektorunda da əldə olunan uğurlara heç bir mənfi təsir etməyib. Dünya Turizm Təşkilatının da hesabatlarına əsasən Azərbaycan dünyada turist sayının yüksək artım tempinə görə fərqlənən ölkələrdəndir.

Milli turizmin daha da inkişaf etdirilməsi və turizm fəaliyyəti üçün əlverişli şəraitin yaradılması zərurətini nəzərə alaraq, turizm ehtiyatlarından səmərəli istifadə olunmaqla zəngin coğrafi landşafta malik ölkəmizin təbiət abidələrinin və eləcə də xalqımızın qədim mədəni-tarixi irsinin geniş miqyasda tanıdılmasını təmin etmək məqsədi ilə 2011-ci ilin “Turizm ili” elan edilməsi Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin məsuliyyətini birə on artıraraq həm ixtisaslı kadrların hazırlanması, həm tarixi mədəni irsin qorunması, həm də yeni layihələrin həyata keçirilməsi istiqamətində ardıcıl işlərin görülməsini zəruri edib. Müvəffəqiyyətlə həyata keçirilən layihələr, dövlət proqramları və islahatlar Azərbaycanın son on ildə qazandığı uğurların davamlılığını artırıb. Artıq neçə illərdir ki, ölkəmiz iqtisadiyyatın dinamik inkişaf sürətinə görə, dünyada qabaqcıl pillələri ələ keçirib. Bu uğurun əldə olunmasında neft sektoru xüsusi önəm daşısa da, heç şübhəsiz ki, turizm sahəsinin də əvəzsiz töhfələri olub. Bu o deməkdir ki, ölkə rəhbərliyi qarşıya qoyulan məqsədin öhdəsindən layiqincə gəlir. Paytaxt Bakı ilə paralel bölgələrdə də aparılan yenidənqurma və abadlıq tədbirləri nəticəsində əyalət şəhərlərimizin də əhəmiyyəti artıb. Dəfələrlə qlobal əhəmiyyətli tədbirlərə ev sahibliyi edən Azərbaycan dünyanın müxtəlif nöqtələrindən gələn qonaqları təkcə Bakıda deyil, eyni zamanda Qəbələ, Quba, Gəncə və başqa şəhərlərdə qarşılamağa hazır olduğunu göstərib. Sonuncu dəfə bu ilin oktyabr ayının 1-dən 5-dək davam edən Beynəlxalq Gənclər Forumu Qəbələ şəhərində baş tutub. Eyni zamanda, Azərbaycanın qış və yay turizmi baxımdan çox əhəmiyyətli bölgələrindən biri olan Qəbələ musiqi sənət ocağı kimi əcnəbilərin yaddaşında xoş xatirələr buraxıb. Bundan başqa Quba-Qusar bölgəsində 2009-cu ilin sentyabrında başlanan Şahdağ Qış-Yay Turizm Kompleksinin inşası Azərbaycanı qış olimpiya oyunlarının keçirilə biləcəyi ən optimal ölkələrdən birinə çevirib. Avropanın ən böyük qış idman və istirahət mərkəzi olan Şahdağda yaradılan şərait yerli və qonşu ölkələrin vətəndaşları ilə yanaşı müxtəlif uzaq ölkələrdən gələn turistlərin də böyük marağına səbəb olub. O cümlədən, Şahdağ kompleksi xarici investisiyaların cəlb olunduğu ən böyük layihələrdən biri kimi yadda qalıb.

Virtual Qarabağ – həqiqətin izi ilə...

Daim ürəklərdə olan Qarabağ torpağı Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin də diqqət mərkəzində saxlanılır. 20 ildən artıq müddətdir ki, Ermənistanın Azərbaycana təcavüzü nəticəsində işğal altında saxlanılan vidadilər, vaqiflər, natəvanlar yetişdirmiş bu şeir-sənət ocağı füsunkar təbiəti ilə də insanımızın daim xatirəsində yaşayır. Lakin müstəqil Azərbaycan dövlətinin gənc nəsli bu hadisələri yalnız video yazılardan, filmlərdən və şəkillərdən izləyə bilir. Gələcək nəslin və eyni zamanda əcnəbi vətəndaşların əzəli Azərbaycan torpağı – Qarabağ haqqında geniş, dolğun informasiyaya sahib olması üçün virtual imkanlardan geniş istifadə edilir. Tarixi abidələrimizin əksər hissəsini məhv edən, qalanlarını isə öz adına çıxardan ermənilər saxtakar əməlləri ilə dünya birliyini aldatmağa cəhd etdiyi vaxtda, artıq hər bir insan Qarabağa virtual səyahət edərək, ermənilərin soydaşlarımızın başına gətirdiyi faciələrlə – əsl Qarabağ həqiqətləri ilə tanış olmaq imkanı əldə edib. Özlərini bütün dünyaya məzlum xalq kimi tanıdan ermənilərin əslində riyakar, saxtakar hiyləgər olduğu faktlarla həmin insanların qarşısına qoyulur. Bu torpaqlar Azərbaycanın turizm sektorunun potensial inkişaf istiqamətlərindən biri olsa da, erməni işğalı bu bölgənin əsl maddi-mədəni abidələrlə, təbii münbit sərvətlərlə zəngin tarixinin öyrənilməsinə hələlik imkan vermir.

Gələcək perspektivlər

Turizm sektorunda ayrıca bir ali təhsil müəssisəsinin yaradılması bu istiqamətdə mütəxəssis boşluğunu doldurmaq üçün geniş imkanlar açıb. Nəticə etibarı ilə bir müddətdən sonra turizm dövlət büdcəsinin əhəmiyyətli bir hissəsini doldurmaq qabiliyyətində olan sektora çevriləcək. Bu sahədə çalışanların insanlarla işləmək qabiliyyəti əsas rol oynadığı üçün kadr amili yenidən ön plana çıxır. Çünki burada peşəkar xidmət, işin yüksək səviyyədə təşkili kimi vacib məqamlar mövcuddur. Kadr çatışmazlığı məsələsinin böyük hissəsini öz üzərinə götürən Azərbaycan Turizm Universiteti yalnız sektor üçün əhəmiyyətli menecer hazırlığını həyata keçirir. Ancaq turizmin birbaşa insanlarla ünsiyyətdə olan əhəmiyyətli hissəsi xidmət personalının öhdəsinə düşür. Bu da peşə məktəbləri səviyyəsində hazırlanmalıdır. Dövlət başçısı İlham Əliyev imzaladığı sərəncama uyğun olaraq 2010-2014-cü illərdə turizmin inkişafına dair Dövlət Proqramı çərçivəsində Turizm Universiteti nəzdində yaradılan Bakı Turizm Peşə Məktəbinin fəaliyyətə başlaması bu sahədə mövcud kadr çatışmazlığını aradan qaldırmağa hesablanıb. Bu təcrübə ölkəmizdə çox yeni olduğundan milli turizm sektorunda çalışan sahibkarların da prosesə qoşulmasına və kadrların hazırlanması məsələsinə dəstək verməsinə ehtiyac var. Ona görə də, bu istiqamətdə dövlət-özəl sektor əməkdaşlığı ardıcıl şəkildə gücləndirilməkdədir. Dövlət başçısının 2013-cü il 27 dekabr tarixli Sərəncamı ilə təsdiq edilən “Daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin bərpası, qorunması, tarix və mədəniyyət qoruqlarının fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi və inkişafına dair 2014-2020-ci illər üzrə Dövlət Proqramı”na uyğun olaraq arxeoloji turizmin də inkişafı üçün infrastruktur yaradılır. Bu isə o deməkdir ki, paralel şəkildə aparılan işlər nəticəsində müasir turizm obyektlərinin tikilib istifadəyə verilməsi ilə yanaşı, aparılan arxeoloji tədqiqatlar bizi gizli qalmış tarixin sirli izlərinə yaxınlaşdıracaq. Paytaxtda və bir sıra bölgələrdə artıq öyrənilmiş arxeoloji turizm kompleksləri və onların ətrafındakı abidələrlə əhalinin və əcnəbi vətəndaşların yaxından tanış olub Azərbaycan tarixi haqqında dəyərli məlumatlara sahib olmaları üçün arxeoturlar təşkil edilir. Çünki milli turizmin potensialını daha da artırmaq və neft sektorundan asılılığı tamamilə aradan götürmək üçün bu sahənin hərtərəfli inkişafına yönəlmiş layihələrin həyata keçirilməsinə böyük ehtiyyac var.

Ceyhun ABASOV

Məqalə Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin “Milli turizm” mövzusunda publisistik yazı müsabiqəsinə təqdim olunur.

525-ci qəzet.- 2014.- 8 noyabr.- S.11.