Deyə bildimmi?
BÖYÜK ALİM AZAD MİRZƏCANZADƏNİ XATIRLAYARKƏN...
Sual cümləsi
ilə başlayan bu yazı əslində
elə sual cümləsi ilə də bitməlidir. Azad müəllimin deyiliş tərzi, müraciət forması və auditoriyanı öyrənmək
üslubu nədənsə
əslində özünün
hipotezalarına əks
reaksiyanı yoxlamaq vərdişi kimi bu ifadədən başlayırdı- deyə
bildimmi? Mənim
Azad müəllim haqqında
söz söyləmək
məqamım oxucu üçün nə qədər gözlənilməzdisə,
bəndənizin böyük
alimlə dost ola bilmək (o özü belə deyərdi) tarixi də o qədər ani və maraqlı
olub.
Deməli, 1996-cı ilin mart-aprel ayları idi. O vaxt Azərbaycan Dövlət Televiziyasında milli
ideologiyaya həsr olunan “Təməl” verilişinin aparıcısı
idim. Həmin vaxtlarda ölkəmizdə
milli ideologiya ilə bağlı geniş müzakirələr
aparılırdı və
işlədiyim kollektivdə
Elm və Texnika Komitəsinin sədri, AAK-ın rəhbəri Azad Mirzəcanzadədən müsahibə
almaq əməlli-başlı
problemə çevrilmişdi.
Hörmətli professor ondan müsahibə
almağa gələn
jurnalistə əvvəlcə
özü sual verirdi. Əgər jurnalist o imtahandan çıxa
bilməsəydi, onu müsahibəsiz-filansız
yavaşca, bir az da özünəməxsus
şəkildə yola
salardı.
Beləcə, Azad müəllimin kitablarına
bələdçiliyimə, bir az da qeyri-standart halları xoşladığıma
görə professorla müsahibəyə göndərilməyimi
xahiş etdim. Bu xahiş redaksiyada çox
böyük təəccüblə
qarşılansa da (yaşımı və təkidimi nəzərə
alaraq), çar-naçar
müsahibə almağıma
razılıq verildi. Mən də Azad müəllimin mütaliə
menyusu – Qumilyov,
Nabokov, Vinner, Qara Qarayev və digər şəxsiyyətlər
haqqında kifayət
qədər xəbərdar
idim.
Elə professorun qapısını
açarkən ilk sualı
da bu böyük
şəxsiyyətlər haqqında verdiyimi görüb, bir az qəribə baxışlarla məni süzdü və dedi ki, bunları
haradan öyrənmisən?
Beləliklə, Azad müəllimlə müsahibə sindromunu qırıb, o dövrdə
səs-soraq salan bir veriliş hazıladıq. Dostluğumuzun
əsası da, düşüncəmin formalaşmaq
yolu da, qeyri-standart üsluba meylim də əslində o görüşdən başladı.
Azad müəllim çox
şeylərin, o cümlədən
musiqinin fəlsəfəsini,məntiqini
çox yaxşı bilirdi. O, Üzeyir bəyin vurğunu idi. Qara Qarayevin milli musiqimizə gətirdiyi yeniliyi inanmıram ki, kimsə onun qədər aça bilsin. Yaxud da ki, Nabokovun,
Tolstoyun bədiiyyatının
fəlsəfəsini qeyri-standart
düşüncə tərzi
ilə ifadə edə bilsin.
Bir dəfə
Azad müəllim “xaos
nədir?” sualını
bizdən soruşduqda,
hamımız qarma-qarışıqlıq,
qeyri-müəyyənlik haqqında
fikir yürütməyə
başladıq. Azad müəllim
xaosun fizika qanunları ilə obrazlı
formasını gözümüzün
önündə elə
çəkdi ki, biz bu təzahürün nizamlı quruluşda olduğuna sübutlarla inandıq.
Azad müəllim tələbə
və aspirantlardan düzgün sual verməyi bacaranları daha çox qiymətləndirirdi. O deyirdi ki, sualın düzgün qoyuluşu məsələnin həllinin
açarıdır. Professorun “İxtisasa giriş”, “XXI əsrə gedən yol haqqında” kitabında müasir təhsil fəlsəfəsinin açar
xətləri var. Burada
müəllim, ali təhsil, elm və innovasiya haqqında dünya ölkələrindən
gətirilən sitatlarla
mükəmməl müqayisələr
yer alıb.
Azad müəllimin Hegeldən
gətirdiyi, özü
də rus dilində işlətdiyi bir ifadəni həmişə xatırlayıram:
“Drevnıe qreki snaçala sami sebə preobrazovali v prekrasnıe formı, a potom stali otrajatğ ix v mramore i kartinkax”.
P.S.Dörd gün sonra böyük alim və böyük azərbaycanlı Azad müəllimin doğum günüdür. Bu bir xatirə və təəssürat yazısı olmaqla bərabər, həm də “Azərbaycan müəllimi” qəzetində köşə yazısı ideyasıdır. Azad müəllim demiş, deyə bildimmi?
Cəsarət Valehov
525-ci qəzet.-
2014.- 4 oktyabr.- S.31.