İki evdən Kiyevəcən... - III yazı

“Andreyevskiy spusk”a Maydandan gəzə-gəzə getmək olar. Hava xoşdu, vaxtın varsa, bundan yaxşısı yoxdu. Ta ora çatanacan bir-birindən maraqlı tikililər görəcəksən. Müqəddəs Sofiya və Mixaylov kilsələrinin, Diplomatiya Akademiyasının göz oxşayan binalarına tamaşa etmək adama zövq verir. Xoş o adamın halına ki, yanında ünsiyyətcil, söhbətiylə səni özünə bağlayan biri ola. Belədə arzuladığın yerə necə çatacağını heç hiss etməyəcəksən. Necə ki, mən də Yevgeni Bobriklə təmasdan məmnun qaldım. Onunla Maydanda rastlaşdıq. Gözüm fotomu çəkəcək adam axtarırdı. Yoldan ötənlərin arasında nə istədiymi birinci o duydu. Və foto çəkəndən sonra atüstü tanışlıq başladı. Məlum oldu ki, təqribən əlli beş yaşlı Yevgeni Valentinoviç boyakar rəssamdı. Özümü təqdim etdim, yazı-pozu adamı olmağımı, sənətşünaslığımı biləndə çöhrəsinə məmnunluq ifadəsi qondu. Sarışın, ala gözlü, tipik slavyan görkəmli təzə tanışım dərhal rəsmiyyəti qətiyyən sevmədiyini və onu eləcə Jenya çağırmağımı xahiş etdi. Razılaşdıq. Mən fürsəti fövtə vermədim, “Andreyevskiy spusk”a sarı getmək istədiymi söylədim. O “bir az vaxtım var, məmnuniyyətlə sənə o yeri göstərəm” deyib, qabağa düşdü. Doğrusu, onun sadəliyi və qonaqpərvərliyi xoşuma gəldi. Jenya bir kiyevli kimi şəhərlə maraqlanan qonaqlarla ünsiyyətə həmişə hazır olduğunu xüsusi qeyd etdi. Yol boyu əsasən o danışdı. Peşəsindən, gördüyü insanlardan, Ukraynadakı məlum vəziyyətdən – bir sözlə hər şeydən. Gəzə-gəzə gəlib Ukrayna Diplomatiya Akademiyasının yanına yetişəndə hardansa qarşımızda çiyninə, qoluna-başına göyərçinlər qonmuş gənc, gözəl bir qız peyda oldu. Biz kəsdirəmmədik ki, kimdi və ona nə lazımdı? Daha doğrusu, düşünməyə vaxt belə olmadı. Göz qırpımında gülümsər simasıyla adamı çaş-baş qoyan bu qız göyərçinlərdən ikisini qollarımın üstündə qondurdu. “Neyləyirsiz” deməyimi gördüm, daha iki göyərçini də həmin qaydayla yanlara açılmış qollarımın üstünə qonduraraq, ərklə əlimdən aparatı alıb, şəklimi çəkdi. Sonrasa, “heç olmasa, 400 qrivna (bizim pulla təqribən 25 manat – S.E.) ver” söylədi. Təəccüblə ona baxdım. Ağzımı açmasam da, gözlərimdən oxudu ki, razı deyiləm. Bu səfər şirin dilini işə saldı: “Sizin kimi cavan, yaraşıqlı kişi üçün o nə puldu”. Çoxbilmişliyinə xəfif təbəssümlə cavab verdim. Amma yox, sanki daim gün altında qaldığından dərisi qaralmış, yanaqlarısa qıpqırmızı olan bu suyuşirin qız əl çəkənə oxşamırdı. Zəndlə baxıb, sual verməyisə məni təftiş eləmək istəyindən yanaydı. Və beləcə aramızda sürəkli dialoq alındı:

– Siz bura adamına oxşamırsız.

– Elədi, qonağam. Heç siz də qaraçıya oxşamırsız...

– Hə, düzdü, qaraçı deyiləm. Ukrayınam, adım da Natalyadı.

– (Gülümsəyərək) Bu ad sizdən qərbdə Natali kimi işlənir. Mənası “doğma”dı...

– Bunu da bilirsiz? (Bu dəfə gülümsəmək növbəsi onundu. Sonra söhbətin məcrasını dəyişir) İstəyirsiz, sizinlə bağlı bəzi şeyləri deyim?

– Məsələn, nəyi?

– Yolunuzu, izinizi...

– (Guya başa düşmürəm) Bir azdan hayana gedəcəyimi deyirsiz?

– Tale yolunuzdan danışıram.

– Onu görmək, bilmək mümkünmü?

– Hə, tək onu yox, çox şeyi görmək olur.

– İnciməyin, mən buna tam inana bilmirəm.

– Niyə?

– Bu çox çətindi. Axı, dünyada hər şey bizim əlimizdə deyil...

– Yox, mənim kimi adamlar görə bilir: həmişə, hər şeyi!

Natalyanın dirəşməyi vaxtımı əlimdən almaqdadı. Çıxış yolu olaraq ona belə bir söz deyirəm:

– Yaxşı, hesab edək ki, siz hər şeyi görüb, bilirsiz. Elə isə, mənimlə işiniz olmasın, deyin görək, Ukraynadakı vəziyyətin axırı hara gedib çıxacaq?

Matdım-matdım üzümə baxır. Bu sualdan sonra üz-gözündəki təbəssüm qeybə çəkilib sanki.

– Natalya, inanın, bu sualın cavabını versəz, özü də müsbət olsa, bu torpağa, xalqınıza əməlli-başlı kömək etmiş olarsız.

Sağollaşan anda yadına salıram ki, 400 qrivna söhbətini bağlaya bilərik? O indi-indi özünə gəlir və başıyla “hə” desə də, əlimə və cibimə baxır. Sağ cibimdən bir az qabaq alış-verişdən qalma pulları çıxarıram. Ovcumdakı pulların içindən 20 qrivnanı götürür. Sonra üzümə gülümsəyərək, “maraqlı, səbrli, mədəni insansız, çox xoş oldu mənə” deyir və ayrılırıq.

“Andreyevskiy spusk”un başında Andreyev kilsəsi durur. Nə vaxt olduğunu bilmirəm, amma təmir edildiyi görkəmindən bəllidi. Jenyayla kilsənin içinə sarı boylansaq da, burda bənd almırıq. Girişin önündə şəkil çəkdirik. Və bir az qabaq göyərçinlə başlayan hekayətdə yalnız səssiz-səmirsiz müşahidəçi rolunu oynayan Jenya indi danışmağa başlayır. Daha doğrusu onun peşəkar rəssam yox, əməlli-başlı vokalçı məharəti üzə çıxır. Jenya rus dilində klassik nümunələri elə oxuyur ki, bəyənməyə bilmirsən. Mən də borclu qalmayıb, bizim xalq mahnılarından zümzümə edirəm. Özümü tərifləmək olmasın ifam və tembrim onun xoşuna gəlir.

Eləcə İçərişəhərin daş döşənmiş yolların bənzəyən küçəylə üzüaşağı düşürük. Yolun sağı-solu rəssamların, dekorativ-tətbiqi sənət nümunələrini satanların işləriylə doludu. Ayaq saxlayıb, Kiyevin rəmzi olan iki balaca maqnit lövhə alıram. Onu deyim ki, burda çeşid çoxdu. Ən müxtəlif suvenir əşyalar tapmaq mümkündü. “Andreyevskiy spusk” bu ovqatıyla mənə bir vaxtların “Torqovı”sını xatırladır. Küçədə səyyar fəaliyyət göstərən skripkaçı xanımın ifasına qulaq kəsilirəm. O sanki ən möhtəşəm salonda konsert verirmiş kimi, yoldan ötənlərin diqqətinə çöhrəsinin məmnun ifadəsiylə cavab verir. Jenyaya heç vaxt üzünü görmədiyi Bakıda da oxşar yerin olmasından danışıram. O isə başını yelləyə-yeləyə yeni mövzuya keçir: Krımda Fazil İskəndərin portretini çəkməsini, ikinci həyat yoldaşının babasıyla Stanislavskinin dostluğunu maraqla dilə gətirir. Və bu dəmdə məlum olur ki, Jenya həm də şairlik istedadına malikdi. Məxsusi bəlağətlə, şairanə görkəm alıb da, elə yolun tən ortasındaca şeirlərini söyləyir. Doğrusu, peşəkarlığı duyulur.

Qəribə də olsa, Jenyanın şeir deməyi düz Bulqakovun ev muzeyinin qarşısında baş verdi. Və bu hər ikimizin xəbərsizliyilə üst-üstə düşdü. Muzeyə girmək istədik. Amma iş vaxtı bitdiyindən, qapı bağlıydı. Yeri gəlmişkən, Kiyev şəhər Mədəniyyət İdarəsinin yaydığı məlumata görə, xarici turistlərin maraq göstərdiyi, ən çox ziyarət olunan mədəniyyət ocaqlarının arasında görkəmli yazıçı Mixail Bulqakovun ev muzeyi də var. Muzeydən söhbət düşmüşkən, Kiyevdə onların sayı 30-a yaxındı. Bəzi muzeylər nadir hesab oluna bilər. Onların arasında 1983-cü ildən istifadəyə verilən Kiyev Çörək muzeyi var. Bu muzey “həmkar”ları sayılacaq muzeylərdən fərqlənir. Özəllikdən biri odu ki, həmin muzeyə gələnlər müxtəlif çörək numunələrindən dadmaq imkanı əldə edə bilərlər. Ərazidə istifadəyə verilmuş çörəkxanada bütün növ qədim və yeni nümunələr bişirilərək, satışa çıxarılır. Kiyev muzeyində “Leninqard muhasirəsində” bişirilən çörəkdən tutmuş, “kosmos”da yeyilən çörəyədək nəyə desəz rast gəlmək mümkündü. Eyni zamanda Ukraynanın bütün vilayətlərindən toplanılmış yüzədək çörək nümunəsi, ABŞ, Fransa, Almaniya və digər ölkələrin çörək məhsulları da ekspozisiyaya daxil edilib. Ekoloji-naturalist mərkəzin yaradığı muzeyin əsas məqsədi çörəyə və biçinçi əməyinə hörmət və ehtiram hissini aşılamaqla, qədim ənənələri yaşatmaqdan ibarətdi. Kiyevdən savayı, Ukraynanın Vinnitsa şəhərində ikinci çörək muzeyi də bir vaxtlar diqqət çəkirdi. Anmma indi söylənənlərə görə, muzey baxımsızlığın qurbanına çevrilməkdədi. Bu isə muzeydə saxlanılan yeddi yüzdən çox eksponatın əksəriyyətinin sıradan çıxmasıyla nəticələnib. Muzeydə qədim külək dəyirmanı da var. Ölkədə üçüncü çörək uzeyi də var – Odessa şəhərindədir “Odessa Çörək” MMC tərəfindən yaradılan muzeydə “Çörəkbişirmə tarixi” , “Çar dövründəki çörəkbişirmə mədəniyyəti”, “İnqilab dövrü çörək bişirmə”, “Çörək bişirmə mədəniyyəti İkinci Dünya müharibəsi dövründə”, “Müasir Odessanı çörək bişirmə mədəniyyəti” mövzusunda ekspozisiyaları nümayiş olunur. Muzey eksponatları içərisində II Yekaterina dövründə verilmiş əmrlər və digər sənədlər xüsusi maraq doğurur. Hələlik rəsmi dövlət statusunun olmaması maneə törətmir.

Spesifikliyilə seçilən Kiyev Aviasiya Muzeyi on bir il qabaq yaradılsa da, keçmiş sovet məkanında mövcud olan aviasiya muzeyləri sırasında birincilik qazanıb. O, bu şərəfə əhatə dairəsinin böyüklüyünə, eksponatlarının zənginliyinə və orijinallığıyla nail olub. Açıq səma altında 20 hektar ərazini əhatə edən muzeyin bölmələrində hərbi, mülki, yük-nəqliyyat və dəniz aviasiyasının nümunələri toplanıb. Ekspozisiya yeni eksponatlar hesabına daim genişlənir və zənginləşir.

Buradakı Aviasiya Muzeyinin əsas məziyyətlərindən biri odur ki, digər aviasiya muzeylərində olmayan nadir nümunələri görmək imkanı var.

Kiyev Aviasiya Muzeyini yaddaşlarından fərqləndirən daha bir cəhət: dünyada ilk muzeydir ki, “TU-22” markalı strateji bombardmançı təyyarələrin kolleksiyasını toplayıb, tamaşaçıların ixtiyarına verib. Və təbii li, bu, ziyarətçilərinin xüsusilə xoşuna gəlir.

Dünən və indinin hormoniyası duyulan şəhərdə muzeyləri, teatr və parkları nəinki bir günə, bir həftəyə də gəzib qurtarmaq mümkünsüz. Mənim “Andreyevsly spusk”la başlayan mədəni gəzintimin axırı sahibsiz itlərə yardım aksiyası keçirənlərin səsinə səs vermək və Jenyayla tanışlığın ardından ilk söhbətimizi, yolçuluğumuzu başa vurmaqla bitdi. Qarşıdasa məni Dneprin qoynuna sığınmış, Kiyev əfsanəsi Peçerskaya Lavrayla yaxından tanışlıq gözləyirdi...

Seymur ELSEVƏR

525-ci qəzet.- 2014.- 4 oktyabr.- S.10.