Vətənin nəğməkarı: həmişə doğru yolda

Hidayət Orucov – 70

“Bilirsiniz, mən kiməm?

Babamın atamdan sonrakı yaşı,

Çiçəkli, meşəli, qayalı Zəngəzur torpağı,

Bir aran çeşməsinin su daşı.

...Qədimdən- qədiməm,

Uludan uluyam,

Bir ovuc,

Bir içim xan Araz suyuyam!”

Bugünlərdə 70 yaşını tamamlayan dəyərli şair, publisist, dramaturq, tərcüməçi Hidayətin – fəal ictimai xadim, Azərbaycanın Qırğızıstandakı səfiri Hidayət Orucovun sözləridir bunlar. Özü haqqında poetik, amma həm də mühüm bir gerçəkliyi ifadə edən sözlərdir. Hidayət Orucov neçə onillikdir ki, ölkəmizin ədəbi-mədəni həyatına qiymətli töhfələr verməkdədir. Eyni zamanda ictimai fəaliyyətilə seçilən fədakar qələm adamıdır. Ədibin indiyədək “Məni səsləyəndə”, “Məhəbbət qocalmır”, “Bir az gözləyin məni”, “Dənizi harayladım”, “Ömrümün çəhlimləri”, “Eviniz analı olsun”, “Zirvə cığırı”, “İrəvanda xal qalmadı”, “Qatardan məktub”, “Hərdən xatırla məni”, “Sabaha çox var”, “Mən belə yaşayıram”, “Doxsanıncı il”, “Həsrət”, “Hərdən xatırla məni”, “Sözün vaxtı”-publisistika, “Ömrümün çəhlimləri”, “Burdan min atlı keçdi”, “Özüm yazmaq istərdim”, “Azərbaycanda din: ən qədim dövrdən bu günədək” kitabları işıq üzü görüb. Onun ingilis, rus, island, türk, şotland, gürcü və digər xalqların söz sənətkarlarından etdiyi tərcümələr – poeziya, nəsr, dram nümunələri XX əsrin 80-90-cı illərində ayrı-ayrı kitablar şəklində, antologiyalarda, dövri mətbuatda işıq üzü görüb və böyük maraq doğurub.

Şekspirin “Sonu yaxşı bitən hər şey yaxşıdır” pyesini, Harriyet Biçer-Stounun “Tom dayının daxması” romanını, XIX əsrin ingilis, island poeziyasından nümunələri və bir sıra görkəmli rus ədiblərinin, eləcə də başqa xalqların yazıçılarının əsərlərini dilimizə çevirib. Yubilyarın öz əsərləri isə 20-dən artıq dilə tərcümə edilib. 70 illik yubileyi ərəfəsində Prezident İlham Əliyevin sərəncamı ilə Hidayət Orucova ölkənin ictimai həyatında fəal iştirakına görə “Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fəxri diplomu” verilib.

Qələm dostları isə “525-ci qəzet” vasitəsilə yubilyara təbriklərini, ürək sözlərini çatdırıblar.

Xalq şairi, millət vəkili Sabir Rüstəmxanlı:

– Azərbaycanın görkəmli qələm ustalarından biri, şair, dramaturq, nasir, publisist, ictimai-siyasi xadim kimi yaxşı tanınan və sevilən gənclik dostum Hidayət yetmişi haqlayıb. Həyatın çox sınaqlarından keçib, sevinc də görüb, dərd də; ancaq ilk tanışlığımızda gözlərinin dərinliyində və sözündə gördüyüm kədər heç vaxt silinib getməyib. Hidayət bütöv Vətənin nəğməkarıdır, lakin Zəngəzur öz acı taleyi ilə həmişə onun oxuduğu nəğmələrin şah bəndidir.

Azərbaycan Dövlət Universitetinin birinci kursunda oxuduğumuz, yataqxanada bir yerdə qaldığımız günləri, uşaqlıq xatirələrinə və Azərbaycanın gələcəyinə köklənmiş söhbətlərimizi xatırlayıram. Yeni yazdığımız şeirləri isti-isti bir-birimizə oxuyardıq. Hidayət yeni yazılarını indiyə qədər dəyişilməmiş son dərəcə səliqəli xətlə iri bir dəftərə yazardı. O, dəftərdə Arazı, Mığrısı, Aldərəsi, Maralzəmisi, Xəllərgə yaylağı, Ələngəz dağı, “başqa cür çıxan” Günəşi, saya gəlməyən gözəllikləri ilə sirli bir Zəngəzur dünyası vardı. Həmin illərin bütün mürəkkəb, acılı-şirinli yaşantıları Hidayətin şeirində, nəsr və publisistikasında, bədii məktublarında əksini tapıb. Bu əsərlərin hər biri ayrıca araşdırma mövzusudur.

Hidayət əyani təhsildən ayrıldı, ancaq bizdən ayrılmadı. Dostluğumuz və yaradıcılıq əlaqələrimiz davam etdi. İrəvanda

yaşaya-yaşaya Azərbaycanda tanındı, nəşr edildi və sevildi...

Sonra ildən-ilə artan erməni şovinizminə, erməni mətbuatında və ictimai həyatında baş alıb gedən antitürk təbliğatı və düşmənçiliyinə dözmədi, Bakıya köçdü. Burada da həmkar olduq. Kitab mədəniyyətimizi inkişaf etdirmək qayğılarımızı bölüşə-bölüşə o, “Gənclik”, mən “Yazıçı” nəşriyyatında baş redaktor işlədik. Azərbaycan müstəqillik qazanandan sonra o, Prezident Aparatında dövlət müşaviri oldu, mən mətbuat və informasiya naziri. Ancaq universitet yataqxanasında bir otaqda qaldığımız günlərin səmimiyyəti heç azalmadı.

Hidayətin ədəbiyyatımız qarşısında xidmətləri çoxdur. Ancaq bir xidməti də var ki, xüsusi qiymətləndirilməlidir. Bu da şair ilhamı, istedadı ilə, ictimai-siyasi xadim, dövlət məmuru obrazının mükəmməl şəkildə bir-birini tamamlamasıdır. Belə insanlar o qədər də çox deyil. Bu məsələdə taleyimizin oxşarlığından bunun nə demək olduğunu yaxşı bilirəm. Təsadüfi deyil ki, o, milli məsələlər üzrə dövlət müşaviri və ya Dini Qurumlarla iş üzrə Dövlət Komitəsinin sədri olanda da bu məsul vəzifələrin öhdəsindən bacarıqla gəldi; ucaldıqca xalqa daha da yaxınlaşdı, müstəqil dövlətdə vicdanlı məmurluğun, milli ziyalılığın nümunəsini göstərdi. Buna görə də indi Qırğızıstan Respublikasında Azərbaycanın böyük elçisidir və ölkəmizi ləyaqətlə təmsil edir. Bizim Hidayətlə dostluğumuzun təməlində də onun çətin uşaqlıq həyatı, Mığrı, ana, ilk sevgi, doğulduğu yerlərin gözəllikləri haqqında yazdığı və tələbə yataqxanasının balaca otağında dinlədiyim gənclik şeirlərindəki dərin səmimiyyət və gələcəyə ümid olmuşdu. Şair dostumun bir çox məktubları, çıxışları da var ki, siyasi publisistikanın öz vətəndaşlıq borcunu necə yerinə yetirməli olduğuna örnək sayıla bilər. Bu əsərlər dövlət müstəqilliyinin qorunub möhkəmləndirilməsində yazıçı sözünün necə mühüm rol oynadığını göstərir.

O, yaradıcılığında olduğu kimi, tutduğu vəzifələrlə bağlı apardığı bütün işlərdə, siyasi kitablarında, müsahibə və çıxışlarında da böyük vətəndaşdır. Bir vaxt Zəngəzur üçün söylədiyi nəğmələri o, sonra bütöv Azərbaycan üçün oxuyub.

Dövlət müstəqilliyini əldə etmək, müharibə şəraitində və belə mürəkkəb coğrafi-siyasi mövqedə, bu qədər çox düşmən arasında gənc dövləti qorumaq çətin işdir. İyirmi beş ildir qolunu çırmayıb bu işi görənlər, öz gücünü milli gücə qoşanlarla yanaşı, kənarda dayanıb dodaq büzməkdən, qüsur axtarmaqdan başqa peşəsi olmayanları da görürük. Hidayət isə ilk gündən tərəddüd etmədən, əsl şair ilhamıyla çiynini bu ağır yükün altına verən və öz səngərini əzmlə qoruyan, milli dövlətinə xidmət göstərməkdən zövq alan şəxslərdən biri olub. “Bu gün vəzifə kürsüləri rahatlıq üçün deyil” – söyləyərək gecə-gündüz çalışıb. Ona görə də xalqının və dövlətinin yanında üzüağ və başıucadır. Keçdiyi yaradıcılq yolu, ictimai mübarizə yolu həmişə adına yaraşan bir səviyyədə olub. Həmişə doğru yolda olub. Bu yol Azərbaycanın böyük gələcəyinə və bütövlüyünə gedən yoldur...

Yazıçılar Birliyinin katibi, “525-ci qəzet”in baş redaktoru Rəşad Məcid:

– Hidayət müəllimlə neçə illərin tanışıyıq. Onu həm ictimai xadim, həm də yazıçı, dramaturq kimi tanımışam. Azərbaycan teatrında quruluş verilən pyeslərinə də zamanında maraqla baxmışam. Xatırlayıram ki, bir neçə il öncə Hidayət müəllimin silsilə yazıları “525-ci qəzet”də çap olunurdu və oxucular da bu əsərləri böyük maraqla qarşılamışdılar. Hidayət müəllimlə yaxından tanış olduqca onun necə alicənab, təvazökar, bir qədər sakit, amma həm də olduqca mehriban, xoşxasiyyət adam olduğunu gördüm. O, hal-hazırda Qırğızıstan Respublikasında səfir kimi də daima Azərbaycanın təəssübünü çəkir və mən deyərdim ki, ölkəsinə, vətəninə son dərəcə bağlı bir adamdır. Eyni zamanda o, istər publisistik yazıları, istərsə də bədii əsərləri, dramaturgiyası, müxtəlif dillərdən tərcümələri ilə ədəbiyyatımızı zənginləşdirir.

Hidayət müəllimi 70 yaşı münasibətilə təbrik edirəm, ona həm diplomatik fəaliyyətində, həm də yaradıcılığında uğurlar arzulayıram.

Gənc yazıçı və publisist Pərvin Nurəliyeva:

– Bu ilin mart ayında Qırğızıstanın paytaxtı Bişkek şəhərindəki Opera Teatrında Azərbaycanın Xalq yazıçısı Anarın qırğız oxucuları ilə görüşü keçirildi. Həmin görüşün əsas təşəbbüskarı və təşkilatçısı olan Hidayət müəllimlə ilk dəfə orada tanış oldum. Daha doğrusu, əsərlərinə, fəaliyyətinə az-çox bələd olduğum hörmətli ədibimizi bir şəxsiyyət kimi tanımaq, yaxından müşahidə etmək imkanı qazandım. Etiraf edim ki, Hidayət müəllimin o görüşə necə hazırlaşması, hər məsələyə həssas, diqqətli yanaşması, Anar müəllimin timsalında Azərbaycan ədəbiyyatına, mədəniyyətinə münasibəti, incəsənətimizin təbliğatı üçün gördüyü işlər məni xeyli təsirləndirmişdi. İndiyə kimi səfirliyin işçiləri ilə əməkdaşlığımız davam edir və mən hər dəfə Hidayət müəllimin Qırğızıstanda səfir kimi fəaliyyətini, keçirdiyi görüşləri, mədəniyyətlərimizin qarşılıqlı tanınması üçün gördüyü işləri izlədikcə bir gənc kimi sevinirəm. Hidayət müəllimi yubileyi münasibətiylə təbrik edir, ona bu şərəfli yolda yeni uğurlar diləyirəm.

İrəvan Dövlət Azərbaycan Dram Teatrının direktoru İftixar Piriyev:

– Azərbaycan ədəbiyyatı və mədəniyyətinin görkəmli nümayəndəsi, şair, dramaturq, ədəbiyyatşünas, teatr tənqidçisi, tərcüməçi, ictimai-siyasi xadim Hidayət Orucov ömrünün hər anını xalq və Vətən yolunda xidmətdə bulunmuş dəyərli ziyalımızdır. Hidayət Orucov ədəbiyyat, incəsənət, kitab mədəniyyəti məsələləri, millətlərarası münasibətlər, din, milli-mədəni dəyərlərimiz barədə, eyni zamanda tarixi keçmişimiz, türk xalqlarının deportasiyası və soyqırımına, yaşadığımız günlərin problemlərinə həsr olunmuş 150-dən çox məqalənin, publisist qeydlərin müəllifidir. Onun “Heydər Əliyev və Azərbaycanda milli siyasət” monoqrafiyası rus, ingilis, gürcü dillərində də nəşr olunub.

Mən 2000-ci il iyun ayının 18-də İrəvan Dövlət Azərbaycan Dram Teatrına rəhbər təyin olunarkən orada direktor kimi fəaliyyətə başlayarkən kollektivə ilk sözüm bu oldu: “Biz gərək bu teatrı Hidayət müəllimin dövründəki səviyyəyə çatdıraq.

Əgər buna nail ola bilsək, onda İrəvan Teatrı ən nüfuzlu teatrlar sırasına çıxa biləcək”. Bu belə də oldu. Az müddət ərzində İrəvan Teatrı bütün göstəricilərinə görə respublikanın öndə gedən teatrları sırasına çıxdı. Əlbəttə, bu işdə Hidayət müəllimin bizə verdiyi dəyərli məsləhətlər və tövsiyələr çox böyük rol oynadı.

Hidayəti, bir dramaturq kimi sevdirən əsas cəhət cəmiyyət və şəxsiyyət problemini obrazların psixoloji münasibətlərində axtarmasıdır. Dramaturq şəxsiyyətin mənəvi-əxlaqi xüsusiyyətlərini onun ictimai fəaliyyətinin siyasi mahiyyəti ilə vəhdətdə götürür.

Azərbaycanın son onillərdə yaşadığı mürəkkəb tarixi prosesləri şəxsi taleyinin bədii süzgəcindən keçirən Hidayət yaradıcılığının qayəsini vətəndaşlıq pafosu, milli mənsubiyyət, torpağa, elə-obaya bağlılıq, Vətən təəssübkeşliyi təşkil edir.

Bütövlükdə, Hidayətin yaradıcılığı Azərbaycan poeziyasının, ədəbiyyatının, dramaturgiyasının, teatr sənətinin, teatr

tənqidinin və bütövlükdə Azərbaycan mədəniyyətinin əvəzsiz milli bədii sərvətidir.

S.Mürvətqızı

525-ci qəzet.- 2014.- 13 sentyabr.- S.19.