Şair doğulanın başqa yol tutmaq şansı qalmır

Elə bil dünən idi. “Gəlib çatdım 50 yaşa” deyən İbrahim Yusifoğlunun bir əsri yarılamasının sevincinə şərik olmaq üçün şair dostlarla birlikdə Şərur rayonuna yollanmışdıq. Zarafat deyil, 50 il. Şərur şəhər 2 nömrəli orta məktəbin geniş zalında onun yubiley gecəsi keçirilirdi. Hamı bir-bir danışırdı, ürək sözlərini söyləyir, təbriklərini çatdırırdı. Dostlar, qohumlar, şairlər, yazı adamları... Heç şeirə aidiyyəti olmayan adamlar da çox idi. İbrahim Yusifoğlu sevənlərin məclisi idi.

O isə başda oturub qayğılı baxışlarını zalın tavanında, əslində isə sonsuz bir nöqtədə düyünləyib əlini ağapaq saçlarında gəzdirirdi qeyri-ixtiyari olaraq. Ağlıq həm də zirvə nişanəsidi axı. Sanki şair uca bir dağa yaslanmışdı. 50 yaş da zirvədi axı. 50 yaşa yaslanıb bəlkə də ömrün kuliminasiya nöqtəsindən geriyə boylanırdı.

Bu günlərdə, daha dəqiqi desəm sentyabr ayının 30-da isə onun 60 yaşı tamam olur. Dünənki kimi yaddaşımızda iz qoyan bu 10 illik ömür nə tez keçdi, İlahi!

10 rəqəminin tilsimi ilə uşaqlıq illərimə, 10 yaşıma qayıdıram. Məktəb direktoru işləyən atamın hər dəfə Şərurdan qayıdanda gətirdiyi qəzetləri maraqla oxuyardım. 20 Yanvar hadisələri yenicə baş vermişdi və rayonumuzun “İşıqlı yol” qəzetində dərc olunmuş “Mənim inamımı güllələdilər” poemasını maraqla oxumuşdum. Mənə çox qəribə gəlmişdi; necə ola bilər axı, inamı da güllələməkmi olar? Amma olurmuş. Böyüdükcə, yaşa dolduqca nəinki inamı, sevinci də, sevgini də güllələməyin mümkün olduğunu anladım. Bunu isə mənə ilk dəfə üzünü görmədiyim, tanımadığım İbrahim Yusifoğlu başa salmışdı.

Bir müddət sonra atamın kitabxanasında əl içi boyda bir kitab diqqətimi çəkmişdi: bu, inamı güllələnən şairin ilk şeirlər kitabı olan “Araz bayatıları” idi. Həm də mənim oxuduğum ilk şeirlər kitabı.

Daha sonra tələbəlik illərimin ilk vaxtlarında atam mənə daha bir kitab gətirəcəkdi—“Mənim inamımı güllələdilər”. Təkrar oxuduğum həmin poemada mənim üçün hər şey apaydın görünəcəkdi:

Çoxu inanmırdı, doğrusu mən də,

Bu qonşu qəsdinə inanmayırdım.

Bütün sərhədləri bütöv ölkədə

Torpaq davasını gülünc sayırdım.

Gözüm görə-görə, haqq deyə-deyə,

Yurduma xəyanət, qəsd eylədilər.

Sülhə, Göyərçinə, süni hər şeyə

Mənim inamımı güllələdilər.

İbrahim Yusifoğlu 1954-cü ilin sentyabr ayının 30-da Şərur rayonunun axarlı-baxarlı, dağların sinəsinə söykənmiş Axura kəndində anadan olub. Dağ adamlarının mayasında həmişə bir kövrəklik, həlimlik, zəriflik, bütün bunlarla birlikdə həm də daxili bir sərtlik olur. Mənə elə gəlir ki, haqqında danışdığım şair bu xarakterlərin hamısını özündə ümumiləşdirir. Yazdığı şeirləri oxuduqca da buna əmin olursan. Onun şeirlərində qayaların sivri sərtliyi, bulaqların həzin axışı, çiçəklərin bihuşedici rayihəsi, göyqurşağının cəlbedici rəng harmoniyası var.

Bu sözlərə akademik İsa Həbibbəylinin aşağıdakı fikirlərini də əlavə etməyə ehtiyac var: “Həyatı barmaqları bənövşəyi mürəkkəbli şagirdlərin və müəllimlərin arasında keçən İbrahim Yusifoğlunun bir çox misraları həm rəng çalarına, həm poetik mənasına görə bənövşə çiçəyinə bənzəyir. Bəlkə də belə demək mümkündür ki, İbrahim Yusifoğlunun şeir yaradıcılığı bütövlükdə sanki badam ağacında bənövşə çiçəyidir”.

Bəli, onun ömrünun 60 ilinin 40 ili pedaqoji fəaliyyətlə keçib. Bu gün də o, öz peşəsinə sadiqdir. Müəllimliyin saflığı, müqəddəsliyi İbrahim Yusifoğlunun şeirlərində də dilə gəlir:

Ən parlaq ulduzdu, nur saçan Aydı,

Dalğalı dənizdi, ləpəli çaydı,

Ömrü ömürlərə paylanan paydı.

Safdır, müqəddəsdir müəllim ömrü.

Həyatda hər zaman gözləri toxdu,

Ürək ovsunlayan sözləri çoxdu.

Dünyanın varında gözləri yoxdu,

Odlu bir nəfəsdi müəllim ömrü.

Əmək fəaliyyətinə başladığı dövrdən müəllim işləsə də, özündən fərqli olaraq yetirmələrinin bir çoxu əməkdar müəllim adına layiq görülsə də, bu, İbrahim Yusifoğlunun daxilində nə hansısa həsədə səbəb olur, nə də onu narazı salır. Onun dilindən dəfələrlə eşitdiyim cümləni olduğu kimi yazmaq istəyirəm: “Mənim dərs dediyim şagirdlər əməkdar müəllim fəxri adına layiq görülüblərsə, bu, elə mənim əməkdar müəllim olmağıma, bununla fəxr etməyimə kifayət edir. Bir də ki, İbrahim Yusifoğlunu tanıyan hamı onu hər şeydən əvvəl şair kimi sevir. İndiyədək 25 şeir, poema və nəsr kitabının müəllifi olması da dediklərimizi təsdiq edər.

İbrahim Yusifoğlu şeirlərini iş masasının arxasında əyləşib, “bu gün mütləq bir şeir yazacam” iddiasıyla sözü zorlayaraq yazanlardan deyil. Onun şeirlərində səmimilik var. Bu səmimiliyi oxucu ilk misradan hiss edir, yaşayır:

Yaman gileyliyəm özüm-özümdən,

Ürəyim istəyən bəxtim olmadı.

Şəvə saçlarıma səpələndi dən.

Məni kövrəldəcək kədər qalmadı.

lll

Bu da bir taledi, başım üstündən

Bulud çəkilmədi, Günəş doğmadı.

Heç nə istəmirəm Tanrıdan ki, mən,

Ruhuma bircə bu yağış doğmadı.

lll

Çıxıb gedəcəyəm sənin əlindən,

Dünya, fərq qoymadın ölüyəm, sağam.

Ruhuma qəm hopmuş nəğmələrimlə

Özgə bir dünyada yaşayacağam.

Xalq yazıçısı Hüseyn İbrahimov da İbrahim Yusifoğlunun səmimiliyinə işarə vuraraq deyirdi ki, “İbrahim Yusifoğlu xoşuma gələn şairdir, çünki nə yazırsa ürəkdən yazır, şeirləri də özü kimi səmimidir”.

Nədənsə, İ.Yusifoğlunun bütün şeirlərində həzin bir kədər var. Bunu ancaq onu lap yaxından tanıyanlar bilər. Kövrəkliyi elə bil ki, onun alın yazısıdı. “Məni kövrəldəcək kədər qalmadı” desə də, o bir uşağın küsməsindən də kövrələ bilər, bir qızın ayrılıq göz yaşlarından da. Bir şəhid anasının donmuş baxışı, külək aparan çörək qırıntılarının arxasınca hoppana-hoppana gedən sərçə çarəsizliyi də onun kövrəlməsinə səbəb ola bilər.

Şəvə saçlarına ağappaq qarların yağdığı bu şairin şeirlərini oxuduqca əmin olursan ki, o küsməyi bacarmır... İnciyir. İncikliyini də heç vaxt biruzə vermək istəmir. Şeirlərinə hopdurur. Sözlərlə açır ürəyini. Vərəqləri qaraldır. Küsə bilməmək azarındandır ki, etiraz kimi oxunur bəzi şeirləri: “Çıxıb gedəcəyəm, sənin əlindən” deyir, “Ən əzablı işlərə dözüb sinə gərərəm” deyir. Bəzən isə daha da hiddətlə dinir. “Mən zalım adamam” şeirindəki kimi. Amma taleyinə şairlik yazılıbsa, dünyaya şair kimi gəlibsənsə, istəsən də zalım ola bilməzsən, İbrahim müəllim. Əsgərlik illərində belə çəkdirdiyi şəklində əlində silah əvəzinə çiçək tutub qoxlayan şairin zalım olmasına kim inanar ki?! İndiyə kimi də kimsə sizin zalımlığınızdan şikayət etməyib, bilirəm.

Bir məqamı da xüsusi qeyd eləmək istəyirəm. Atalar deyib ki, birini yaxşı tanımaq istəsən onunla gərək yol yoldaşlığı edəsən. Mən də bir dəfə İbrahim müəllimlə birhəftəlik yol yoldaşlığı eləmişəm. 2008-ci ilin noyabr ayının əvvəllərində mən, Zeyqəm Vüqar və İbrahim Yusifoğlu Urmiya şəhərinə şeir festivalına yollanmışdıq. Hər üçümüz bir otaqda qalırdıq. Axşamlar sərin havada şəhərin mərkəzindən axan Urmiya çayının kənarında o qədər səmimi və şirin söhbətlərimiz olub ki. O vaxta kimi yaxından tanıdığım şairi lap yaxından kəşf elədim. Həmin günlərdə Naxçıvan-Urmiya-Tehran-Məşəd-Təbriz-Naxçıvan dairəvi marşrutumuzdakı şirin söhbətlər zamanı yazdığı şeirlərin, demək olar ki, hamısının necə yarandığını özündən dinlədim.

Bildim ki, “Sulara danışdım yuxularımı” inamına söykənən, “Şairlər Allahdılar, sözlərinin Allahı” əminliyi, “Bu qış xasiyyətdə mənə oxşayır” etirafı, “Sən məni duymazsan duyulan kimi” küskünlüyü hardan gəlir, nədən qaynaqlanır.

Bəlkə də sözlərimdə yanılıram, amma İbrahim Yusifoğlu oğul kimi, qardaş kimi, dayı kimi, əmi kimi, ata kimi, həyat yoldaşı kimi, cəmiyyətin üzdə olan ziyalısı kimi tamamilə fərqli bir ampuladadırsa, baba kimi tam başqa bir aləmdədir. Bunu onun uşaqlar üçün yazdığı şeirləri oxuyanda daha gözəl hiss edirsən. Şairlər onsuz da öz uşaqlıqlarını daim içlərində, gizli bir tərəflərdə saxlayırlar. Tək qalanda öz uşaqlıqları ilə uşaq oyunları oynamağı da sevdiklərini bilirəm. Nəvələrinə qoşulub uşaqlaşmağı şairlərdən çox heç kim şiddətlə istəyə bilməz. Çünki şairlər əslində nəvələri üçün uşaqlaşmırlar, öz uşaqlıqlarını yaşayırlar. İbrahim Yusifoğlunun şeirlərində də onun uşaqlığını görmək olur. Buna görə də o uşaqlar üçün yazdığı şeirlərdə də balaca fidanlara nələrisə öyrətmək, onları düşündürməyə çalışmağı qarşısına məqsəd qoyur:

Günəbaxan, günəbaxan,

Ay özünün günə yaxan.

Quşlar səni, dənləyəcək,

Açıq qalıb axı yaxan.

Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Seyfəddin Eyvazovun təbirincə desək “mayası büllur bulaq suyu ilə nanəli, qərənfilli dağların torpağından yoğrulmuş” İbrahim Yusifoğlunun şeirlərinin böyük bir qismini lirika təşkil etsə də, onun doğma yurda, vətənə, böyüyüb boya-başa çatdığı Axura kəndinə, Şərur torpağına, Naxçıvan elinə, bütün bunların timsalında Azərbaycanın dərdinə, kədərinə, sevincinə həsr olunmuş onlarla şeiri var ki, həmin şeirlərin ovqatı milliliklə mayalanıb. Bu baxımdan onun “Torpaq bayatıları”, “Dərdlərin Belimi əydi ay vətən”, “Vətən haqqında şeir”, “Bu nəğməm sənədi, doğma Naxçıvan”, “Aqxura kəndi”, “Ana kəndim qayıtmışam qoynuna”, “Daha Araz boyu qatar getməyir” və bu qəbildən olan şeirlərini oxumağa dəyər.

Hələ Sovet hökuməti dağılmamışdan qabaq inamı silahlara tuş olan İbrahim Yusifoğlu hirsini boğa bilməyərək təəssüflə qələmə sarılırdı:

Bizim haqda iftiralar, yalanlar təzə,

Bayquşlara duz veririk, səsləri batmır.

Yaltaqların yaltaqlığı çatır mərkəzə,

Bizim isə haqq sözümüz Mərkəzə çatmır...

Daha sonra qazanılan müstəqilliyin nələr bahasına başa gəldiyini yaşadığı üçün Vətənə səslənirdi:

Axır ki, ayırıb düşməni dostdan,

Tanıdın ən qəddar yağını, Vətən.

Qoynun uzaq olsun alovdan, oddan,

Yaşa müstəqillik çağını, Vətən.

İllər keçdikcə, qazanılan müstəqillik firəvan həyata, rahat yaşayışa çevrildikcə, evindəki, qonşudakı, kəndindəki, yurdundakı uşağının, gəlinin, qocanın üzü güldükcə, sevinci gözlərində bərq vurduqca, gündən-günə gözəlləşən doğma el-obası rəngbərəng dona büründükcə, Naxçıvan özünün gül-çiçək ətirli həyatını yaşadıqca İbrahim Yusifoğlu yenə şeirlə dillənəcəkdi:

Qovmusan başından dumanı, çəni,

Toylu-büsatlıdı qoynunda hər yan.

Qəlbimdən süzülən bu şən nəğməni

Sənə bəxş edirəm, doğma Naxçıvan.

Sevimli şairim, aramızdakı yaş fərqinə baxmayaraq (İbrahim Yusifoğlu mənim atamla həmyaşıddır) dəyərli dostum İbrahim Yusifoğlu haqqında deyiləcək sözüm çoxdur. Nədənsə varlığımda sevincdən uçunan titrəyiş hiss edirəm. Barmaqlarım klaviaturanı döyəclədikcə demək istədiklərimin hamısını deyə bilməməyin nigaranlığı ürəyimdə qövr eləyir. Əlli yaşında yazdığı şeirini pıçıldayıram qarşımdakı kitabının üz qabığından boylanan ağ saçlı şairə:

Əllərim başım altında,

Qismətim daşın altında,

Ölümüm qaşın altında,

Gəlib çatdım əlli yaşa.

Əlli yaş nədi ki, İbrahim Yusifoğlu! Bu gün artıq 60 yaşın şeirini gözləyirik sizdən. Aşıq Alı necə demişdi: Yüzə nə qaldı... Həəəə, hələ 70 yaşın, 80 yaşın,100 yaşın şeirini də gözləyəcəyik sizdən. Axı özünüz demisiz:

Ömrümün elə bir zirvəsindəyəm,

Qalıb damağımda gəncliyin tamı.

Yenə yaratmağın həvəsindəyəm,

Məndən ola bilməz özgə adamı.

Şair doğulanın başqa yol tutmaq şansı qalmır. 60 yaşınızda belə yolunuza ağappaq saçlarınızdan işıq düşürsə, nur süzülürsə 100-ü də yaşamağınızı arzulamadan keçmək olmur. Yenə və yeni-yeni şeirlər yaratmağınız arzusuyla, 60 yaşınız mübarək, İbrahim Yusifoğlu...

Şair dostunuz Elxan YURDOĞLU

26.09.2014

Naxçıvan şəhəri

525-ci qəzet.- 2014.- 27 sentyabr.- S.31.