“Hüquqi islahatlar cəmiyyətin inkişafına təkan verir”

NATİQ ABDULLAYEV: “ÖLKƏMİZİN SON 15 İLLİK TARİXİNDƏ QAZANDIĞI NAİLİYYƏTLƏR, İLK NÖVBƏDƏ, HÜQUQİ İSLAHATLARIN DÜZGÜN İSTİQAMƏTLƏNDİRİLMƏSİ VƏ SƏMƏRƏLİ HƏYATA KEÇİRİLMƏSİ İLƏ SIX BAĞLIDIR”

Güclü dövlətin, güclü cəmiyyətin əsas sütunlarından biri də hüquqi dövlət quruculuğudur. Bir çox sahələrdə olduğu kimi bu istiqamətdə də dövlət tərəfindən genişmiqyaslı addımlar atlaraq, mühüm tədbirlər, islahatlar həyata keçirilir. “Hüquqi İslahatlara Yardım Mərkəzi” İctimai Birliyinin sədri, Natiq Abdullayevlə söhbətimizi də bu istiqamətdə qurduq.

– Natiq müəllim, Azərbaycanda hüquqi dövlət quruculuğu barədə fikirlərinizi bilmək maraqlı olardı.

– 1993-cü ildən etibarən ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin təşəbbüsü və rəhbərliyi altında gənc, müstəqil respublikamızın dövlət suverenliyinin, iqtisadi qüdrətinin möhkəmləndirilməsi, ölkədə vətəndaş cəmiyyətinin qurulması və inkişaf etdirilməsi məqsədilə genişmiqyaslı islahatlar həyata keçirilməyə başlandı. Dövlət və cəmiyyət həyatının müxtəlif sahələrində aparılan iqtisadi, sosial, mədəni islahatlarla yanaşı, hüquqi islahatlar da hüquqi, demokratik, dünyəvi dövlət quruculuğunun prioritet prinsiplərindəndir. Artıq bu gün inamla demək olar ki, Azərbaycan Respublikasının son 15 illik tarixində qazandığı nailiyyətlər, ilk növbədə, hüquqi islahatların düzgün istiqamətləndirilməsi və səmərəli həyata keçirilməsi ilə sıx bağlıdır.

Azərbaycan dövləti tərəfindən islahatlar, o cümlədən, hüquqi islahatlar bu gün də davam etdirilir. Ölkə Prezidenti cənab İlham Əliyevin rəhbərliyi altında son 7 ildə aparılan məhkəmə-hüquq islahatları, yeni təsisatların yaradılması, ədliyyə və məhkəmə-hüquq sisteminin təkmilləşdirilməsi vətəndaş cəmiyyətinin inkişafını təmin edən tədbirlərdir. Ümumiyyətlə, vətəndaş cəmiyyətinin daimi və mütərəqqi inkişafını təmin etmək üçün hüquqi islahatların mütəmadi davam etdirilməsi zəruridir. Bu prosesdə dövlət siyasətinin cəmiyyətə çatdırılması, təbliği üçün ictimai təşkilatların məqsədyönlü iş aparması da müsbət rol oynayır.

– Təmsil etdiyiniz ictimai birlik vətəndaş cəmiyyəti institutu olaraq bu sahədə hansı işlər həyata keçirir?

– “Hüquqi İslahatlara Yardım Mərkəzi” İctimai Birliyi qısa müddət ərzində qarşıya qoyduğu məqsədlərə doğru fəaliyyətində uğur qazanan vətəndaş cəmiyyəti institutlarındandır. Mərkəzimiz fəal vətəndaşlıq və sırf peşəkarlıq mövqeyindən çıxış edərək bütövlükdə cəmiyyət həyatını əhatə edən hüquqi islahatların keyfiyyətcə yeni mərhələdə davam etdirilməsinə öz töhfəsini verir. Birliyimizin qısa müddət ərzində gördüyü işlərə nəzər saldıqda onları aşağıdakı kimi şərh etmək olar: Məhkəmə-hüquq islahatları çərçivəsində: mübahisələrin məhkəmədənkənar alternativ üsullar: mediasiya, konsiliasiya, arbitraj vasitəsilə həlli üsulları sahəsində beynəlxalq təcrübənin ölkəmizdə tətbiqinə nail olmaq. Bununla bağlı ilk növbədə qeyd etmək yerinə düşər ki, Birlik yaranışından az sonra, artıq 2002-ci ildən fəaliyyət göstərən “İnternational Commersial Arbitration” Cəmiyyətinin bazasında hüquq varisliyi qaydasında Azərbaycan Arbitraj və Mediasiya Mərkəzini yenidən təsis edib. Bununla artıq 2003-cü ildən fəaliyyət göstərən Azərbaycan Beynəlxalq Kommersiya Arbitraj Məhkəməsi də Birliyimizin nəzdində fəaliyyətini davam etdirməyə başlayıb. Mərkəzin fəal üzvlərinin, cəlb etdiyimiz peşəkar mütəxəssislərin dəstəyi ilə fəaliyyətimizin daha da təkmilləşdirilməsi və səmərələşdirilməsi, beynəlxalq əlaqələrinin genişləndirilməsi, beynəlxalq arbitraj sahəsində institutlarla əməkdaşlığın qurulmasına nail olunub. Son illərdə İsveç, Almaniya, Rumıniya, İtaliya, Ukrayna, Belarus, Rusiya, Türkiyə, Malayziya, Honq Konq, Dubay, Misir və başqa ölkələrin beynəlxalq arbitraj institutları ilə qarşılıqlı əməkdaşlıq münasibətləri yaradılıb. Biz həmçinin Azərbaycan dövləti tərəfindən aparılan hüquqi islahatların təcrübədə tətbiqində iştirak etmək, beynəlxalq təcrübənin öyrənilməsi; qanunvericiliyə əlavə və dəyişikliklərin hazırlanması və qanunvericilik təşəbbüsü ilə çıxış etmək səlahiyyəti olan subyektlərə təqdim edilməsi sahəsində də mühüm işlər aparırıq. Bu sahədə ilk növbədə mübahisələrin məhkəmədənkənar həlli üsullarının inkişaf etdirilməsi, təcrübədə tətbiqinin genişləndirilməsi ilə əlaqədar görülən işləri qeyd etmək yerinə düşər. Məlum olduğu kimi, “Beynəlxalq arbitraj haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu 1999-cu ildə qəbul olundu. Son illərdə beynəlxalq arbitraj institutlarının fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi, iqtisadi münasibətlərin hüquqi tənzimlənməsində yeniliklərin baş verməsi nəticəsində bu qanunun da məzmunca yeniləşməsinə zərurət yaranıb. Təmsil etdiyim birliyin ekspertləri və cəlb edilmiş mütəxəssislərin iştirakı ilə adı çəkilən qanuna əlavə və dəyişikliklər edilməsinə dair təkliflər hazırlanmış və aidiyyatı üzrə təqdim olundu. Sevindirici haldır ki, bu təkliflərin bir qismi qanunverici orqan tərəfindən qəbul olunub. 2009-cu ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Şurasının maliyyə yardımı ilə həyata keçirilən layihə çərçivəsində “Mediasiya haqqında”, “Münsiflər Məhkəməsi haqqında” Qanun layihələri, “Beynəlxalq arbitraj haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa əlavələr, Mülki Prosessual Məcəlləyə əlavə və dəyişikliklər Mərkəzimizin ekspertləri tərəfindən hazırlanmış və aidiyyatı üzrə təqdim edilib.

– Qanunvericilik aktlarının daha da təkmilləşdirilməsi ilə bağlı nə deyə bilərsiniz?

– Ümumiyyətlə, qanunvericilik aktlarının təkmilləşdirilməsi sahəsində təşkilatımızın səmərəli fəaliyyət göstərməsi və müəyyən töhfəsinin olduğunu qeyd etmək lazımdır. Belə ki, fəaliyyətinin ilk dövrlərindən milli qanunvericilik aktlarının beynəlxalq standartlara və dəyişən ictimai münasibətlərə uyğunlaşdırılması, təkmilləşdirilməsi istiqamətində ardıcıl tədbirlər görülür. Bu mənada Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsinin, Mülki Prosessual Məcəlləsinin, Cinayət Prosessual Məcəlləsinin və s. normativ aktların bəzi müddəalarına əlavə və dəyişikliklər edilməsinə dair indiyədək 40-a yaxın təkliflə Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə, Prezident Administrasiyasına, Nazirlər Kabinetinə, Ali Məhkəməyə, Ombudsmana və digər qurumlara müraciətlər göndərilib. Aparılan araşdırmalar göstərir ki, bu təkliflərdən bir qismi aidiyyatı üzrə öyrənilmiş və davam edən hüquqi islahatlarda nəzərə alınıb. Biz bundan sonra da hüquqi islahatların dəstəklənməsi və sürətləndirilməsi prosesində fəal iştirak edəcəyik.

– Hüquqi maarifləndirmə sahəsində hansı fəaliyyətiniz var?

– Biz hüquqi maarifləndirmə sahəsində də fəal iş aparırıq. Dövri mətbuatda mütəxəssislərimizin mütəmadi çıxışları ilə yanaşı, kütləvi tirajla dərc olunan və maarifləndirmə məqsədilə pulsuz paylanan kitabların adlarını da qeyd etmək yerinə düşərdi. 2000-ə yaxın söz və söz birləşməsini əhatə edən izahlı “Rusca-azərbaycanca hüquq lüğəti”, “Vərəsəlik. Normativ aktlar, Qərarlar, Şərhlər. (1923-2000-ci illər)”, “Mediasiya mübahisələrin alternativ həlli üsulu kimi”, “Mübahisələrin alternativ həlli üsulları: Beynəlxalq sənədlər, şərhlər, qanunvericilik”, “Soyqırım cinayəti (Beynəlxalq aktlar, normativ sənədlər, müraciətlər və şərhlər toplusu)” kitabları kütləvi tirajla nəşr olunaraq mütəxəssislərin və ictimaiyyətin ixtiyarına verilib. Bu sahədə tədbirlərimizi mütəmadi davam etdiririk.

Bununla yanaşı Azərbaycan dövlətinin insan və vətəndaş hüquq və əsas azadlıqlarının qorunması sahəsində də tədbirlər həyata keçiririk. Biz respublika hüquqşünaslarının qüvvəsini cəmiyyətin daha da demokratikləşdirilməsi prosesinə, hüquqi dövlətin və vətəndaş cəmiyyətinin möhkəmlənməsinə, cəmiyyətin mənafeyinin mühafizəsinə, vətəndaşların hüquq və azadlıqlarının həyata keçirilməsi və genişləndirilməsinə səfərbər etmək niyyətindəyik. İnsan və vətəndaş hüquqlarının və azadlıqlarının qorunmasında beynəlxalq təcrübənin öyrənilməsi, hüququ pozulmuş şəxslərin ixtisaslı və səmərəli hüquqi yardımla təmin olunması sahəsində tədbirlər, bütövlükdə hüquqi yardımın təkmilləşdirilməsinə çalışmaq mərkəzin mütəmadi fəaliyyət sahələrindən biridir. Mərkəzin fəaliyyət istiqamətlərindən biri də hüquqşünas peşəsinin nüfuzunun artırılması, hüquqşünasların peşə hazırlığının, peşə etikasının təkmilləşdirilməsi, xüsusən, vəkillərin və nümayəndəlik fəaliyyəti ilə məşğul olan praktiki hüquqşünasların müxtəlif sahələr üzrə ixtisaslaşmasına yardım göstərməkdir. Bu məqsədlə yaxın vaxtlarda xüsusi layihənin həyata keçirilməsinə başlanılacaq. Məqsədimiz respublikamızda fəaliyyət göstərən vəkillərin və praktiki hüquqşünasların ixtisaslaşma istiqamətlərini müəyyənləşdirmək, vahid informasiya bazası yaratmaq və hər bir vətəndaşın həmin bazadan sərbəst istifadə edərək səmərəli hüquqi yardım almasına şərait yaratmaqdır. Sözügedən layihənin reallaşdırılmasına dəstək verilməsi üçün bir sıra dövlət qurumlarına və elmi mərkəzlərə müraciət olunmuşdur. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının İnsan Hüquqları İnstitutunun rəhbərliyi və Ombudsman Aparatı yeni layihənin insan hüquq və əsas azadlıqlarının müdafiəsinin səmərəli təşkili üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edəcəyinə dair rəy verib.

Hazırda mərkəzin mütəxəssislər qrupu qarşıya qoyulmuş məqsədlərə nail olmaq üçün müasir beynəlxalq hüququn və beynəlxalq əlaqələrin əsas xüsusiyyətlərini, beynəlxalq hüququn və beynəlxalq təcrübənin ən yeni innovasion üsullarını araşdırır. Beynəlxalq hüquq ittifaqları və təşkilatlarla birbaşa əlaqələrin yaradılması, beynəlxalq səviyyəli ekspertlərlə qarşılıqlı əməkdaşlığın qurulması da mərkəzin önəm verdiyi məsələlərdəndir. Biz öz missiyamıza uyğun olaraq Azərbaycan dövlətinin hüquqi islahatların davam etdirilməsi istiqamətində tədbirlərini bundan sonra da dəstəkləyərək, qarşısına qoyduğu məqsədlərin həyata keçirilməsində əzmlə fəaliyyət göstərəcəyik.

AQİL

525-ci qəzet.- 2014.- 11 yanvar.- S.30.