“I Bakı Beynəlxalq Poeziya Festivalı
mühüm ədəbi-mədəni hadisə kimi
qarşılandı”
Bu ilin martında Azərbaycanda ədəbiyyatla - poeziya
ilə bağlı əlamətdar bir tədbir keçirildi. “Sözün
də su kimi lətafəti var” devizi ilə gerçəkləşən
I Bakı Beynəlxalq Poeziya Festivalı haqqında bu
mühüm tədbirin təşkilatçısı olan Azərbaycan
Yazıçılar Birliyi Bədii Tərcümə və
Ədəbi Əlaqələr Mərkəzinin sədri Səlim
Babullaoğlu ilə söhbət etdik.
- Səlim
müəllim, poeziya festivalı hansı məqsədlə təşkil
edilmişdi? Ümumiyyətlə, festival
ideyası necə yarandı?
- Yəqin
ondan başlamaq lazımdı ki, bütün ədəbi,
xüsusən də poeziya festivalları ilk növbədə
şairlərin, yazıçıların
yaxınlaşması, bir-birini yaxşı tanıması
üçün təşkil edilir. Belə demək
mümkündürsə, dünya ədəbi prosesini yaratmaq
üçün.
Fikir
verdinizsə, mən ilk növbədə şairlərin
yaxınlaşması üçün dedim. Çünki
poeziya nitqin, şifahi sözün ali məqamıdı.
Buna görə də müxtəlif ölkələrdən
olan şairlərin üzbəüz görüşü
çox vacibdir.
Sözsüz ki, belə tədbirlərin hesabına təşkilatçı
ölkə öz mədəniyyətini, ədəbiyyatını,
poeziyasını tanıtmaq üçün böyük
imkanlar qazanır.
Bilirsiniz ki, son illərdə Bakıda, Azərbaycanda
çox böyük, miqyaslı beynəlxalq festivallar - klassik
musiqi, muğam, müəllif mahnıları, kino festivalları
keçirilir.
Amma poeziya festivalı, təəssüf ki,
yoxdu. Azərbaycan tarixdən də məlum
olduğu kimi, böyük poeziya ənənələri olan
bir ölkədi. Burda təkcə
türkdilli deyil, həm də farsdilli, ərəbdilli
şeirin şah əsərləri və əlbəttə ki,
rusdilli poeziyanın çox dəyərli nümunələri
yaranıb.
Festivalın
ideyasına gəlincə, bilirik ki, hər ilin 21 martı YUNESKO təqviminə görə Beynəlxalq
Poeziya günü kimi qeyd edilir.
Bu, eyni zamanda, Beynəlxalq Novruz günü, Bahar
bayramıdı. Martın 22-si isə BMT-nin təqviminə
görə bütün dünyada Su Ehtiyatlarının
Mühafizəsi günü kimi qeyd olunur. Biz
də əsas mövzusu su olan I Bakı Beynəlxalq Poeziya
Festivalını təşkil eləməyi qərara
aldıq. İdeyanı Azərbaycan
Yazıçılar Birliyinin sədri, Xalq
yazıçısı Anarla bölüşdüm. Anar müəllim məni hər cür dəstəklədi
və buna görə ona çox minnətdaram.
Biz təşkilati məsələlərə görə
bütün ölkənin su təchizatıyla məşğul
olan “Azərsu” ASC-yə müraciət elədik.
Onlar da bizi dəstəklədilər, sağ olsunlar. Sonradan layihəyə
Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi və RTV də
qoşuldu. ATV, “Kitabçı” jurnalı,
news.atv.az, www.ayb.az. Tədbirə informasiya dəstəyi
verdi. Beləliklə də
biz martın 18-dən 23-nə qədər “Sözün də
su kimi lətafəti var” devizi altında Birinci Bakı Beynəlxalq
Poeziya Festivalını həyata keçirdik.
-
Çox maraqlı assosiasiyalardı - poeziya və su, su həyat
rəmzi kimi... Zəhmət olmasa,
qonaqlarınızdan və festivalın gündəliyindən
danışın.
-
Qonaqlardan başlayım. Rusiyadan
tanınmış şair Sergey Qlovyuku dəvət eləmişdik.
O, şair və tərcüməçi olmaqdan başqa həm
də “Əsrdən əsrə” Beynəlxalq Humanitar Təşəbbüslər
Agentliyinin baş direktoru, Rusiya Yazıçılar Birliyinin
üzvü, Makedoniya, Serbiya, Çernoqoriya
Yazıçılar Birliklərinin fəxri üzvü,
Polşa Respublikasının əməkdar mədəniyyət
xadimi, slavyan ölkələri mədəniyyətinin təbliğatçısıdı.
Türkiyədən görkəmli türk
şairi Ataol Bəhramoğlu ilə ünlü gitara
ifaçısı və müğənni Haluk Çətini
dəvət elədik. Ataol Bəhramoğlu
həm də rus poeziyasını türk dilinə çevirən
sanballı tərcüməçilərdəndi.
Puşkini, Lermontovu, Pasternakı tərcümə eləyib.
Serbiyadan
Melisa Eftimieviç-Liliçi - rusdilli poeziyasevərlər
arasında özünün iki şeir kitabıyla məşhur
olan serb şairini dəvət elədik.
Finlandiyadan Tomi Kontio Kalevi, Belarusdan, istedadlı şair, tərcüməçi
və nasir Tatyana Sivets qonağımız oldu. Ukraynadan
festivalımıza tanınmış ukraynalı şair və
tərcüməçi Marianna Kiyanovska, İrandan şairlər
Kamran Rəsulzadə və Abbasəli Araz, Özbəkistandan
isə görkəmli filoloq və tərcüməçi
professor Saodat Muhammadova gəlmişdilər. O, Azərbaycan
poeziyasının bir çox nümayəndələrini
özbək dilinə tərcümə eləyib və milli ədəbiyyatımızdan
çox yazıb. Gördüyünüz kimi,
bizim səkkiz ölkədən on qonağımız var idi.
Düşünürəm ki, birinci festival
üçün bu say kifayətdi. Bir də ki, festivalda
bizim şairlər də iştirak edirdilər, necə deyərlər,
tam fərqli kalibrli və müxtəlif nəsillərə
aid ədiblərimiz. Festivalın gündəliyi
isə olduqca dolğun idi.
Festival 5 gün davam elədi. İlk iş günü rəsmi
görüşlər günü idi - festival
iştirakçıları Azərbaycan xalqının
Ümummilli lideri Heydər Əliyevin məzarını, Fəxri
Xiyabanı və Şəhidlər Xiyabanını ziyarət
elədilər.
Onlar Azərbaycan Yazıçılar Birliyində və
əlbəttə ki, festivalın sponsoru “Azərsu” ASC-də
oldular. Martın 20-də isə qonaqların və bizim
şairlərin iştirakıyla “100 dəqiqə şeir”
adlı əsas poeziya gecəsi keçirildi.
Tədbir
Bakıda, “Kapellhaus”da baş tutdu. Şeirlər
əvvəlcə orijinalda, daha sonra tərcümədə
oxundu. Bir məqamı da qeyd edim ki,
martın 20-də, Novruz bayramının əsas günü
olmasına və bu günü bir qayda olaraq hamı ailə
bayramı kimi öz evində keçirməsi ənənəsinə
baxmayaraq, zal poeziyasevərlərlə dolu idi. Və bu, çox xoş oldu. Təbii
ki, zalın dolu olması ölkəmizdə poeziyanı sevən
və dəyərləndirənlərin nə qədər
çox olduğunun təsdiqi idi. Martın
21-də şimal rayonlarına - Xaçmaz və Qubaya səfərimiz
oldu.
Yəni
festival ərazi cəhətdən təkcə paytaxtla məhdudlaşmadı!
Qonaqlar Quba soyqırım memorial kompleksini,
Xaçmazdakı muzey və qalereyaları ziyarət etdilər,
Xudat qəsəbəsində Şollar suyunun mənbəyini
gördülər. Xaçmazda həmçinin
RTV-nin həyətində qonaqların şərəfinə
bayramın bütün rəmzləri və özəlliklərilə
-boyanmış yumurtalar, səməni, şəkərbura,
paxlava, Kosa, Keçəl, Bahar qız, pəhləvanlarla
birlikdə Novruz şənliyi də təşkil edilmişdi.
Bir sözlə, bayramın başqa mədəniyyətin
daşıyıcısı olan insanlarda təəssürat
oyada biləcək bütün rəmzləri var idi. Martın 22-də isə “Azərsu” ASC-nin gənclər
təşkilatının üzvləriylə görüş
oldu. Görüş “Azərsu”nun dəstəyilə
salınan yeni parkların birində keçirildi.
Qeyd edim ki, festivalın nəticələrindən biri
olaraq, dünya poetik irsinin, həm də
qonaqlarımızın və bizim şairlərin şeirlərindən
ibarət poeziya antologiyası yaxın günlərdə
işıq üzü görəcək.
Bir təşkilatçı kimi mən, demək olar ki,
festivalın bütün iştirakçılarından şəhərimizi
və ölkəmizi bəyəndikləri haqqında gözəl
sözlərlə dolu olan təşəkkür məktubları
almışam.
Festival iştirakçıları yüksək
təşkilatçılıq, heyrətamiz Azərbaycan
qonaqpərvərliyi və bəyəndikləri bir çox
başqa cəhətlər haqda yazıblar.
Bütün bunlardan bir daha anlaşılır ki, I
Bakı Beynəlxalq Poeziya Festivalı mühüm ədəbi-mədəni
hadisə kimi qarşılanıb. Bizim poeziyamız haqda
iştirakçıların böyük əksəriyyətinin
yüksək fikirdə olduğunu isə mən festivala qədər
də bilirdim. Çünki bizim
qonaqların bəziləri festivala qədər həm də
bizim poeziyanı tərcümə eləmişdilər.
- Bizə
məlumdu ki, sizin fəaliyyətiniz birdəfəlik tədbirlərlə,
hətta belə möhtəşəm festivalla da məhdudlaşmır.
Son vaxtlar daha hansı layihələri
reallaşdırmısız?
-
Bildiyiniz kimi keçən ilin avqustundan mən Azərbaycan
Yazıçılar Birliyinin Bədii Tərcümə və
Ədəbi Əlaqələr Mərkəzinə rəhbərlik
edirəm. Bu
müddət ərzində biz əməkdaşlıq
haqqında 3 memorandum imzalamışıq.
Serbiya
Yazıçılar Birliyi ilə imzaladığımız
memorandum çərçivəsində biz “Kitabçı”
jurnalının serb ədəbiyyatına
həsr edilmiş xüsusi buraxılışını nəşr
eləmişik.
Bizim serblərlə daha bir layihəmiz var, amma o, hələ
hazırlıq mərhələsindədi.
İkinci memorandum Ukraynanın “Vsesvit” jurnalı ilə
imzalanıb. Ötən ilin dekabrında “Vsesvit”in Ukraynada Azərbaycana
aid xüsusi buraxılışı çıxdı və
bu, Azərbaycan ədəbiyyatının Ukrayna dilində ilk
belə - iri həcmdə nəşri idi.
Bədii Tərcümə və Ədəbi Əlaqələr
Mərkəzinin orqanı olan “Dünya ədəbiyyatı” dərgisi
də öz növbəsində Ukrayna ədəbiyyatı
xüsusi buraxılışını nəşr elədi.
Yanvarda
biz Kiyevdə Ukrayna, Diplomatik Akademiyasında “Vsesvit”in yubiley təntənəsində
iştirak elədik, yubiley buraxılışı da Azərbaycana
həsr edildiyi üçün bu təntənə, istər-istəməz,
Azərbaycana aid xüsusi buraxılışın təqdimat
mərasiminə çevrildi.
Şevçenko
adına muzeydə də tədbirlər
keçirildi.
Fevralda isə artıq Bakıya ukraynalı ədəbiyyatçılar
gəldilər və biz şəhərimizdə Azərbaycan-Ukrayna
ədəbi görüşlərini, “Dünya ədəbiyyatı”
dərgisinin Ukrayna buraxılışının Mədəniyyət
və Turizm Nazirliyi ilə birlikdə təqdimatını
keçirdik.
Bayaq haqqında söz açdığım
üç memorandumdan birini isə, təxminən bir ay
öncə, Moskvada fəaliyyət göstərən Azərbaycan
- Rusiya Mədəniyyət və Həmrəylik Mərkəzi
ilə imzaladıq.
Həmin əməkdaşlıq nəticəsində bir
qədər genişlənən imkanımız hesabına
indi “Dünya ədəbiyyatı” jurnalının rus ədəbiyyatına
həsr edilmiş xüsusi buraxılışı hazırlanır.
Dərginin
baş redaktoru Seyfəddin Hüseynlinin bildirdiyinə görə,
yeni sayla bağlı iş artıq tamamlanmaq üzrədir.
Ümidvaram
ki, yaxın günlərdə “Dünya ədəbiyyatı”nın Rusiya xüsusi sayı çapdan
çıxacaq və biz may ayı ərzində həm
Moskvada, həm də Bakıda onun təqdimatını
keçirəcəyik.
- Siz bir çox, o cümlədən, müəllif mahnıları festivallarını xatırlatdınız. Poeziya festivalıyla müəllif mahnıları festivallarının hansı oxşar cəhətlərini qeyd eləyə bilərsiz? Axı müəllif mahnılarında ilkin olan poeziyadı.
- Dahi argentinalı Borxesin məşhur ifadəsi var: “Yaxşı şeir yaxşı, dürüst və ucadan oxunmaq tələb eləyir. Çünki şeirin yadındadır ki, onun əvvəli musiqi olub”.
Hər bir yaxşı şeirin öz təkrarsız ahəngi, səs sırası, musiqisi var. Şair bunu bilir.
Buna görə də hər şair öz şeirinin mahnıya çevrilməsinə razı olmur.
Çünki hər bir musiqi, hətta sözü də yazmış müəllif tərəfindən bəstələnmiş olsa belə, şeirin ilkin, təbii musiqisini pozmuş olur.
Bəli, müəllif mahnılarında söz əsasdı, amma orda həm daxili, həm də kənar musiqi var. Amma şeirdə iki paralel xətt var-ikisi də daxildədır - eyni nüvədədir.
Mən müəllif mahnılarına qarşı deyiləm, mən sadəcə çox ola bilsin ki, mühafizəkar baxışlı şairəm. Mənimçün əsas olan sözün öz musiqisidi. Ona görə də düşünürəm ki, sizin sualın cavabı elə sualda gizlənir.
Oksana BULANOVA
“Exo”
525-ci qəzet.- 2015.- 25 aprel.-
S.25;31