Suraxanı rayonunun sosial-iqtisadi inkişafı: real vəziyyət və perspektivlər

ATƏŞGAH MƏBƏDİ: SURAXANIDAN QƏDİM VƏ ƏN YENİ TARİXİMİZƏ AÇILAN SƏHİFƏ

Bakının Suraxanı rayonunda yerləşən "Atəşgah məbədi" dövlət tarix-memarlıq qoruğu UNESCO-nun mədəni irs siyahısına daxil edilən nadir mədəniyyət incilərindəndir.

Böyük tarixi əhəmiyyətə malik olan bu abidə çağdaş dövrümüzdə dövlətimizin beynəlxalq arenada təqdimatında xüsusi rol oynayır. Bu gün dünya Azərbaycanı "Odlar yurdu" kimi tanıyır və qəbul edir.

Əlbəttə ki, burada təbii yeratlı resurslarla zəngin olan paytaxtın müxtəlif ərazilərində, o cümlədən Suraxanıda neft-qaz yataqlarının mövcud olmasının da mühüm rolu var. Lakin tarixdə hidrokarbogen ehtiyatları deyil, bu sərvətləri əbədiləşdirən, tarixi-memarlıq, incəsənət nümunəsi kimi təqdim edən abidələr qalır. Ona görə də, tariximizi yaşatmaq, gələcək nəsillərə olduğu kimi çatdırmaq üçün abidələrimizə sahib çıxmaq, onları qorumaq lazımdır.

Tariximizin qorunması işinə Suraxanı rayonunun töhfəsi

Azərbaycanın beynəlxalq təqdimatında məhz "od" amili mühüm yer tutur. Dünya insanında bu adın haradan gəldiyi maraq doğurub. Bu ilin yayında ölkəmizin möhtəşəm səviyyədə ev sahibliyi etdiyi Birinci Avropa Oyunlarının məşəlinin məhz "Atəşgah məbədi"ndə alovlanması bir daha avropalılara Azərbaycanda oda pərəstişlə bağlı tarixi bağların mövcudluğunu göstərdi. Sevindirici haldır ki, bundan sonra harada keçirilməsindən asılı olmayaraq, Avropa Oyunlarının məşəli ilk alovunu "Atəşgah məbədi"ndən götürəcək. Artıq bütün dünyaya məlumdur ki, bu məbəd Azərbaycanın oda pərəstişinin bir simvoludur. Tarixə nəzər salsaq, xalqımızın oda, atəşə bağlığının daha qədim dövrlərə gedib çıxdığının şahidi olarıq. Əfsuslar olsun ki, bu faktı rəmzi olaraq ifadə edən abidələrimiz azlıq təşkil edir və ya bir qədər diqqətdən kənarda qalıb. Səbəb ölkəmizin müxtəlif vaxtlarda yadellilər, xüsusilə son iki əsrdə erməni təcavüzkarları tərəfindən hücuma məruz qalması, insanlarımızın vəhşicəsinə qətlə yetirilməsi, tarixi abidələrimizin məhv edilməsi olub. Bu, onların mənfur xislətindən, torpaqlarımıza sahib çıxmaq, özününküləşdirmək niyyətindən irəli gəlib.

XVII əsrə aid olan "Atəşgah məbədi" tarix-memarlıq qoruğu isə hazırki dövrümüzə olduğu kimi gəlib çıxıb. Abidənin inşa tarixinin 5 əsr yaşı olsa da, ifadə etdiyi məna, mahiyyət xalqımızın daha dərin köklərə bağlı olduğunu sübut edir.

Müstəqilliyimizi bərpa etdiyimiz 1991-ci ildən bu yana ölkədə siyasi dəyişikliklərin baş verdiyini, hökumət böhranının, vətəndaş qarşıdurmasının yaşandığını, hərc-mərcliyin baş alıb getdiyini, o cümlədən erməni işğalı, terroru ilə üz-üzə dayandığımızı, ağır şəraitdə yaşadığımızı nəzərə alsaq, maddi mədəniyyət nümunələrimizin qorunmasında xalqımızın böyük əməyini xüsusi diqqətə çatdırmaq lazımdır. Bu gün Azərbaycan xalqı-kontekstdə götürsək, Suraxanı sakinləri "Atəşgah məbədi" kimi abidənin qoruyucusu olduqları üçün qurur duymaqda haqlıdırlar.

Hazırda çətin dövrlərini arxada qoyan Azərbaycan dövləti də maddi-mədəni irsin qorunması istiqamətində silsilə tədbirlər həyata keçirir.

Qeyd etmək lazımdır ki, tarixi və mədəniyyət abidələrinin qorunması haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunu əsas hüquqi baza rolunu oynayır. Bu, qanun tarixi və mədəniyyət abidələrinin qorunması, öyrənilməsi və onlardan istifadə ilə bağlı münasibətləri tənzimləyir.

Eyni zamanda, diqqətə çatdıraq ki, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 2013-cü il 27 dekabr tarixli Sərəncamı ilə "Daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin bərpası, qorunması, tarix və mədəniyyət qoruqlarının fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi və inkişafına" dair 2014-2020-ci illər üzrə Dövlət Proqramı qəbul olunub. Proqramda xüsusi olaraq qeyd olunub ki, "Atəşgah məbədi" dövlət tarix-memarlıq qoruğunun mühafizəsi və maddi-texniki təminatı barədə" Azərbaycan Prezidentinin 2009-cu il 1 iyul tarixli 365 nömrəli Sərəncamına əsasən qoruğun konservasiya və bərpası üzrə layihə-smeta sənədlərinin hazırlanması, ərazidə arxeoloji tədqiqat işlərinin aparılması və "Atəşgah" tarixi muzey mərkəzinin yaradılması üçün Prezidentin Ehtiyat Fondundan 1 milyon manat vəsait ayrılıb. Qoruğun ərazisində genişmiqyaslı bərpa-konservasiya, elmi tədqiqat, yenidənqurma və abadlaşdırma işləri aparılıb, abidənin daxilində, o cümlədən yeni inzibati binanın interyerinin və ekspozisiya sahəsinin bədii tərtibatının layihəsi hazırlanıb. Bütün bunlar dövlət səviyyəsində Azərbaycanın tarixi-mədəni irsinə göstərilən diqqət və qayğının təcəssümüdür.

Xalqımızın tarixi irsinə, mədəni həyatına göstərilən diqqət və qayğı Azərbaycanı dünya ictimaiyyətinin diqqət mərkəzinə çevirib. Bunun nəticəsidir ki, hər il dünyanın müxtəlif ölkələrindən Azərbaycana-Qız Qalası, "Şirvanşahlar Sarayı Kompleksi", "Qobustan" dövlət tarixi-bədii qoruğu və o cümlədən, "Atəşgah məbədi"ni görmək üçün turist kimi səfər edən qonaqların sayı durmadan artır. Bununla Azərbaycanda turizm sahəsi inkişaf edir, dövlətimizin büdcəsi xaricdən gələn vəsaitlərlə daha da zənginləşir.

Əlbəttə ki, bütün bunlar şəhərlər, rayonlar üzrə müasir infrastrukturun formalaşmasından keçir. Ölkəmizin turzim potensialını daha da inkişaf etdirmək üçün abadlıq, quruculuq, rekonstruksiya və restavrasiya tədbirləri bir-birilə vəhdət təşkil etməlidir. Qeyd etmək lazımdır ki, bununla əlaqədar Prezidentin müvafiq sərəncamları ilə 2014-2016-cı illərdə "Bakı şəhərinin və onun qəsəbələrinin sosial-iqtisadi inkişafı", "Azərbaycan Respublikası regionlarının 2014-2018-ci illərdə sosial-iqtisadi inkişafı"ına dair Dövlət Proqramları, o cümlədən "Azərbaycan 2020: gələcəyə baxış" İnkişaf Konsepsiyası qəbul olunub. Bu mənada, Suraxanı rayon İcra Hakimiyyəti də müvafiq Dövlət Proqramı, qanun, hüquqi akt və normalardan irəli gələn tələblərə uyğun olaraq, rayon ərazisində infrastruktur tədbirlərini həyata keçirir.

Rayonunun sosial-iqtisadi inkişaf göstəriciləri

"2014-2016-cı illərdə Bakı şəhərinin və onun qəsəbələrinin sosial-iqtisadi inkişafına dair Dövlət Proqramı"nda Suraxanı rayonu üzrə 54 tədbir nəzərdə tutulub, onların 4-ü icra olunub, 20-nin icrasına başlanılıb, başa çatdırılan və başlanılan tədbirlər proqramın 44,5 faizini təşkil edir. Ümumiyyətlə, bu dövr ərzində Əmircan qəsəbəsi, Tofiq Bayram parkı əsaslı təmir olunaraq yenidən qurulub, Bülbülə qəsəbəsi, 24 saylı poliklinikanın qarşısında yeni park salınıb, rayonun Səttar Bəhlulzadə, İlqar Məmmədov və Xanlar Ələkbərov küçələrində yaşıllaşdırma işləri görülüb, mərhələli şəkildə yollara asfalt vurulması işləri aparılıb, küçələrin işıqlandırılması üçün elektrik kabeli çəkilib, işıq dirəkləri və çilçıraqlar quraşdırılıb. 2015-ci ilin 9 ayı ərzində Suraxanı rayonunda sənaye məhsulunun istehsalı 198,1 milyon manat, tikinti-quraşdırma işləri 34,2 milyon manat, nəqliyyat xidmətləri 3,8 milyon manat, əsas kapitala yönəldilən investisiyalar 30,2 milyon manat, kənd təsərrüfatı 2,2 milyon manat, pərakəndə ticarət dövriyyəsi 238,8 milyon manat, orta aylıq əmək haqqı 546,4 manat təşkil edib, əhaliyə 184,3 milyon manat məbləğində pullu xidmətlər göstərilib, daimi olmaqla 2355 yeni iş yeri açılıb.

Qaraçuxur qəsəbəsində 146 saylı orta məktəb üçün 25 əlavə sinif otağından ibarət tədris korpusu, idman və akt zalları tikilərək istifadəyə verilib, Əmircan qəsəbəsində 5 saylı və Yeni Günəşli yaşayış sahəsində 262 saylı uşaq bağçaları əsaslı təmir olunub, Qaraçuxur və Bülbülə qəsəbələrində idman zallarının, Yeni Günəşli "V" yaşayış sahəsində idman meydançasının, Əmircan qəsəbəsində RİH tərəfindən 100 yerlik uşaq bağçasının, Yeni Günəşli "D" yaşayış sahəsində şahmat məktəbinin və yanğından mühafizə bölməsinin binasının tikintisi davam etdirilib. Qaraçuxur qəsəbəsində Cəlal Qurbanov, İlqar Musayev, Zaur Şərifov, Abbas Fətullayev, Nizami İsmayılov, Fərman Kərimzadə və Abbasqulubəy Şadlinski küçələrində və Yeni Günəşli yaşayış sahəsində rayonun idarə və müəssisələrin köməkliyi ilə abadlıq-quruculuq işlər görülüb, küçələrin ətrafında yerləşən qeyri-yaşayış obyektlərinin fasadları müasir üslubda yenidən qurulub, binaların fasadları, hasarlar, müxtəlif dirəklər rənglənib, ətraf ərazilər iriqabaritli tullantılardan təmizlənib. Rayon təsərrüfatının növbəti payız-qış mövsümünə hazırlığını təmin etmək məqsədi ilə rayon İcra Hakimiyyəti başçısının sərəncamı ilə müvafiq Qərargah yaradılıb, həyata keçiriləcək tədbirlər planı təsdiq edilib, payız-qış mövsümünə hazırlıqla əlaqədar təmir işləri davam etdirilir, məhəllədaxili və binaların zirzəmilərində aşağıpaylayıcı istilik xətləri dəyişdirilir, məhəllədaxili və binadaxili istilik sistemləri yenidən qurulur. Lakin bununla bərabər həllini gözləyən bir sıra problemlər də mövcuddur.

Şübhə yox ki, rayon ərazisində mövcud olan problemlər mərhələli şəkildə öz həllini tapmaq imkanındadır.

Xüsusilə qış mövsümünün başladığını nəzərə alsaq, məhəlləiçi yolların qeyri-abadlığı, asfalt örtüyünün çəkilməməsi özünü göstərəcək. Bununla bərabər, rayon ərazisində qəzalı vəziyyətə düşmüş binaların da olduğu heç kəsə sirr deyil.

Rayonun İcra Hakimiyyətinin başçısı İlqar Abbasov qeyd edib ki, qəzalı evlərdə yaşayan sakinlərə, xüsusilə Zığ qəsəbəsində qəzalı vəziyyətə düşmüş yaşayış evlərinin sakinlərinə köməklik göstərilməlidir: "Ərazidə yaranmış vəziyyətin ciddiliyi və hər an insan tələfatı ilə nəticələnə biləcək bədbəxt hadisələrin başvermə ehtimalının yüksək olduğu nəzərə alınaraq Suraxanı rayon İcra Hakimiyyətinin və aidiyyəti qurumların əməkdaşlarının iştirakı ilə Zığ qəsəbəsində yerləşən həmin evlərə vizual texniki baxış keçirilib, ərazinin relyefi, geoloji xüsusiyyətləri nəzərə alınmadan, eləcə də tikinti norma və qaydalarına əməl edilmədən müxtəlif illərdə inşa olunub, həmçinin uzun müddət istifadə nəticəsində aşınmaya məruz qalmış evlərdən 40-a qədərinin qəzalı vəziyyətə düşdüyü müəyyən edilib. Sakinlərin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi məqsədi ilə 26 qəzalı evin boşaldılmasına dair Suraxanı Rayon İcra Hakimiyyəti tərəfindən rayon məhkəməsində qaldırılmış iddialar təmin edilib, 22 ailə İcra Hakimiyyətinin daxili imkanları hesabına kirayə evlərə köçürülüb".

2015-ci ilin 9 ayı ərzində yeniləşən internet saytı, elektron poçt ünvanı, "Qaynar xətt" telefonu kimi mütərəqqi əlaqə və informasiya vasitələrindən, yerlərdə quraşdırılmış "Şikayət və təkliflər" səyyar poçt qutularından geniş istifadə edilib, elektron poçt ünvanına daxil olmuş, əsasən sual və təklif xarakterli 205 elektron məktub cavablandırılıb. Bu müddət ərzində İcra başçısı tərəfindən 759 nəfər vətəndaş qəbul edilib, rayon İcra Hakimiyyəti başçısının ümumilikdə 1715 nəfər sakinin iştirakı ilə keçirilmiş 27 səyyar görüş-qəbulunda qaldırılan məsələlərə və təkliflərə əsasən aidiyyəti idarə və təşkilatların rəhbərlərinə müvafiq tapşırıqlar verilib, icrasına daim nəzarət edilib.

Hesabat yığıncağının yekununda İlqar Abbasov əlavə edib ki, Suraxanı rayonunun sosial-iqtisadi inkişafı, əhalinin həyat səviyyəsinin yaxşılaşdırılması, geniş abadlıq və quruculuq işlərinin aparılması, onlara göstərilən kommunal və digər xidmətlərin səviyyəsinin yüksəldilməsi istiqamətində işlər ilin qalan dövrü ərzində davam etdiriləcək, dövlət başçısı cənab İlham Əliyevin Nazirlər Kabinetinin məlum iclasında qarşıya qoyduğu vəzifələrin icrası naminə bütün imkanlar səfərbər olunacaq.

Əsas odur ki, İcra başçısı İ.Abbasov rayon ərazisində mövcud olan problemlərdən xəbərdardır və onun rəhbərliyi ilə rayon ərazisində zəruri tədbirlərin görülməsi üçün fəaliyyət istiqamətləri müəyyənləşdirilib. Eyni zamanda, rayon sakinlərinin onları düşündürən, narahat edən digər məsələlər barədə İcra baçısına məlumat ünvanlamaları üçün müxtəlif imkanlar yaradılıb. Rayon sakinləri qaynar xətt, elektron və adi poçt imkanlarından istifadə edə, başçı ilə şəxsən görüşmək üçün İcra Hakimiyyətində qəbula yazıla bilərlər. Bu, rayonda dövlət-vətəndaş münasibətlərinin tənzimlənməsi istiqamətində görülən işlərin müsbət nəticə verdiyindən xəbər verir.

Ümid edirik ki, rayon əhalisini düşündürən məsələlər, xüsusilə Zığ qəsəbəsində qəzalı evlərdə yaşayan sakinlərin mənzil problemləri qısa zamanda öz həllini tapacaq.

Ceyhun ABASOV

525-ci qəzet.- 2015.- 4 dekabr.- S.4.