Düşüncə mozaikası

SON MƏKTUB

...Hərdən düşünürsən ki, bu qədər adam sıxlığında sanki sıldırım qayalar, qara daşlar arasında yaşayırsan. Qapını açmağa peşman olursan, adamların soyuqluğu sərt külək kimi üzünə-gözünə çırpılır. Dünyanın o üzünə keçmək istəyirsən. "Dünyanın o üzü deyəndə", ölümü düşünmürəm, yox... Beləcə, Telli Pənahqızı "Son məktub"uyla elə bil, ürəyimi oxudu. Odur ki, adamların bir-birinə biganəliyini, ögeyliyini qulaqardına vurub, onu "boş ver"ə bilmədim. Düşündüm ki, görəsən, Telli xanım nə qədər belə vəfasızlığın şahidi olandan sonra "Son məktub"u qələmə alıb?

Dünyanın işinə, daha doğrusu, vəfasına bax, sənin 9 övladından bircəciyinin insafı olmaya. İçindən qırıla-qırıla qalasan, yanıb-yaxılasan, amma utandığından, ya da özünü hardasa günahkar bildiyindən, ya bəlkə, bilmədiyimiz nədənsə sirrini, dərdini gizli saxlayasan...

"...Bir-birinin dalınca 9 uşağı dünyaya gəlmişdi. Gözünü yumub açınca hamısı böyümüşdü. Biri paltar istəmişdi, biri ali təhsil, biri səyahət, biri maşın, biri yaxşı yeyib-içmək, biri çoxlu pul... Onun müdafiə etmək, alim olmaq, şöhrət qazanmaq, insan kimi yaşamaq, dincəlmək arzusu gözündə qalmışdı..." Bununla belə, "Düşünmüşdü ki, övladlarına pis ata olmasa da, görünür, onlara yaxşı tərbiyəçi də olmayıb. Nə o, nə də həyat yoldaşı uşaqların əziyyətindən yorulmayıblar, onların istəklərini əlüstü yerinə yetiriblər". Amma "Sən demə, uşaqları ata-ana nəvazişini borc kimi yox, sədəqə kimi qəbul ediblər. Elə ona görə də toy gününün səhəri hər kəs "heçim ayrı, köçüm ayrı" deyib yaxasını çəkib kənara".

Seyid Mirəli övladlarının hamısını yerbəyer edəndən sonra ömür-gün yoldaşı xəstələnib. Elə o anda ilk dəfə övladlarının ata-anaya necə laqeyd olduğunu çox təəssüf hissi ilə anlayıb. Nə anaları xəstələnəndə, nə də dünyasını dəyişəndə o, min bir zəhmətlə böyüdüb ərsəyə çatdırdıqları övladlarından sevgi, doğmalıq görməyib. Bir gün özü də xəstələnib, düz 70 yaşında, onun da qayğıya ehtiyacı olub. Amma 9 övladdan bircəciyi onun qolundan tutub, qəlbini dindirməyib... Bu minvalla düz iki il xeyirxah qonşuların köməyi ilə sıxıntılı, ağrı-acılı günləri sayıb. Bu günlərin bitməsini Allahdan diləsə də görünür hələ yaşamaq haqqı varmış. Odur ki, bir gün qonşunun tələbə qızından xahiş edir ki, əlillər evindən veriliş hazırlayan qızın telefon nömrəsini tapıb gətirsin ona. Beləcə o, əlillər evinə köçür, 9 övladının olduğunu isə kimsəyə açıb söyləməyə ürəyi gəlmir. Bir ildən sonra gecə əlillər evinin mehriban, qayğıkeş müdiri Cəvahir xanıma məktub yazır və səhər yuxudan oyanmır...

O, bu son məktubunda heç olmasa məzara doğma övladlarının çiynində getmək arzusundan da vaz keçmir. Hələ də onun ümidi varmış bu nankor övladlarına. Fəqət onun son arzusu da gözündə qalır... Və günlərin bir günü nə olsa yaxşıdır? Övladlar "insafa" gəlib əlillər evinin qapısını açırlar. Axı arada "ev məsələsi" var. Əgər atalarını heç olmasa son mənzilə yola salmağa gəlsəydilər, ev də onların olacaqdı. Amma doğma atanın ölümü belə onların daş qəlbinə təsir etmədisə, onda ev bir yetimə vəsiyyət olunmalıydı. Necə ki, olunmuşdu...

İnanmaq istəməsək də, ətrafımız, sağımız-solumuz, bəlkə öz evimiz doludur belə ürəksiz adamlarla. Telli xanım da bunları görüb, duyub, yaşayıb və sonra da beləcə "Son məktub" kimi yaddaqalan, ibrətli bir əsər yaradıb...

İŞIQ VƏ QARANLIQ

...Balaca bir İşıq gəldi dünyaya və özü kimi işığa can atdı həmişə. Amma hər tərəfi qaranlıq görüncə başladı işığını paylaşmağa. Paylaşdıqca sevindi, sarı telləri ilə qaranlığa sığal çəkdi. Amma qaranlıq onun gəlişindən sevinmədi, işıq onu nə qədər əzizləsə də, sevmədi onu. Qaranlığın xisləti beləydi, başqasını, özü də belə mehriban, sadəlövh işığı heç sevməzdi... İşıq bunu anlasa da, öz dünyasından qopa bilmirdi. O da xeyirxahlıq üçün yaradılmışdı. Bir müddət belə keçdi. Qaranlığın dünyası böyüdükcə onun nazını çəkən işığı itələməyə başladı. Onun nifrəti elə güclüydü ki, işığın varlığına belə dözə bilmirdi, qısqanırdı...

Nəhayət, bir gün qaranlıq işığın qəlbini elə qırdı ki, işıq dilə gəldi. Fəqət o tək, qaranlığın isə amansız, zalım bir ordusu vardı. Qara ordu hücum çəkdi yalqız, kimsəsiz işığın üstünə. İşıq tək olsa da, heç nəyə əl atmadı. Onu tək görən qaranlıq isə bütün gücünü səfərbər edib işığı yaralamağa nail oldu. İşıq yatağa düşdü, illərlə əziyyətini çəkdiyi qaranlığın ona rəhmi gəlmədi. Beləcə, işıq öz dünyasına çəkildi. Çoxlu dostları oldu, yarasına sığal çəkən, onu əzizləyən dostları. Daha qaranlıq istəsə də, onu görə bilməzdi. İşıq həmişəlik unutmuşdu o qaranlıq dünyanı...

MÖCÜZƏ

...Ən çətin anlarında nədən onu gəzirsən xəyalında, nədən? Yoxsa həmişə yanında olan adamlar - doğmalar, yaxınlar duymurlar səni. Ya da, sən elə düşünürsən. Qəlbinin dərinliyində o boş çöllərə düşüb qaçırsan ona sarı. Baxmırsan borandı, qardı, yollar daşdı-kəsəkdi, tikandı. Elə qaçırsan ey, qaçırsan...

Əslində ruhunda doğmalaşan o möcüzə sənin səsindədi, nəfəsindədi. Əlini uzatsan çatar, bir baxışdan anlayar səni, duyar, qaçmağa nə hacət? Amma sən görməzlikdən gəlirsən onu. O möcüzəni həmişə görmürsən. Di gəl, pərişan vaxtlarında çöllərə düşürsən, yüyürürsən arxasınca.

...Nədən sevgi şeirlərindən tanınar şairlər, nədən sevənə mərd, sevməyənə namərd deyilər, nədən onunla qanadlanıb uçarsan, nədən əsir olub ölümünə qaçarsan?...

...Sondürürsən lampaları. Qəlbinin işığı daha da alovlanır. İşıq saçırsan. Deyəsən unutmusan dərdini...

Avtobusda "dirijorluq" edən qadın

...Bu gün də, həmişə olduğu kimi, uşağı avtobusla məktəbə aparırdım. Elə avtobusa minən kimi arxadan bir qadın dilləndi: "Harada düşəcəksən?" Kim olsa, yəqin ki, təəccüblənərdi. Çünki bu gün avtobusda həmişəki sıxlıq yox idi. Təəccüblənsəm də, etika xatirinə cavab verib uşaqla bir tərəfdə dayandım. Qadınsa hələ danışırdı, əhəmiyyət vermədim. Əyləşməyə yer olmasa da, yolu kəsməmişdik. Qadınsa keçib əyləşdi, amma yenə donquldanırdı: "O uşaqla qadındı da, harda atxod var, gəlib Xırdalana çıxıb..." Qapıya yaxın dayandım, danışdı, arxaya keçdim, danışdı. İstədim yarıyolda düşüb, növbəti marşrutu gözləyim, olmadı... Nə qədər təhqirdən, başağrısından sonra dilləndim. Dedim, cavan xanımsan, bayaqdan deyinirsən, ayıb deyilmi? Səsi bir ara kəsildi, amma yox, bu adamın dərdi nəsə başqaydı... Nəyisə həzm eləyə bilmirdi, işi ancaq mənimlə idi, sanki dirijorluq edirdi... Məktəbə bir dayanacaq qalsa da, özümü avtobusdan yerə atdım. Yolu elə tələsik keçdim, sanki yolun o üzündə idi hava, burda havam çatmırdı... Axı mən neyləmişdim ki, təhqir edilirəm? Heç tanımadığım bu qadın məndən nə istəyirdi?

Birdən oğlum qayıtdı ki, o qadın filankəsin bibisidi, qonşu uşağını deyirdi. Nə vaxtsa o qadın qonşumuzgilə gəlibmiş... Elə bu sözlə də vəziyyət aydınlaşdı. "Ot kökü üstə bitmişdi"... Böyüklərlə elə münasibətim olmasa da, nəvələrinin, uşaqlarının nazını çəkirdim, əzizləyirdim. Nənəsi gələndən bizə əyri gözlə baxsa da, necə deyərlər, qaranı qaraya tutmurdum. İndi də bu - "avtobusda dirijorluq edən" qadın...

Şair demiş, mənim yaddaşım zibil qutusu deyil... Odur ki, elə bilin, ürəyimi boşaldıb, qəlbimi təmizlədim. Qəlbinizə sağlıq...

Mina RƏŞİD

525-ci qəzet.- 2015.- 11 dekabr.- S.7.