Çin-Azərbaycan münasibətləri yeni müstəvidə

AZƏRBAYCAN QƏDİM İPƏK YOLUNUN BƏRPASI İLƏ TRANZİT ÖLKƏ KİMİ DÜNYANIN DİQQƏT MƏRKƏZİNƏ DÜŞƏCƏK

Xəbər verdiyimiz kimi, dekabrın 8-də Prezident İlham Əliyev Çinə səfər edib. Dövlət başçısı səfər çərçivəsində Çin Xalq Respublikasının sədri Si Cinpin, baş nazir Li Keçyan, eləcə də digər rəsmi şəxslərlə təkbətək və nümayəndə heyətlərinin iştirakı ilə görüşlər keçirib.

İşgüzar səfər çərçivəsində iki ölkə arasında dostluq münasibətlərinin və əməkdaşlığın daha da inkişaf etdirilməsi və dərinləşdirilməsi haqqında Birgə Bəyannamə, eləcə də siyasi, iqtisadi, təhsil, nəqliyyat, kənd təsərrüfatı, enerji, sənaye və digər sahələrlə bağlı sənədlər imzalanıb. Bu onu deməyə əsas verir ki, ölkə rəhbərinin Çinə səfəri iki ölkə arasında münasibətlərin yeni mərhələyə qədəm qoyması, müxtəlif sahələrdə əməkdaşlığın inkişafına böyük töhfələr verəcək.

Prezident İlham Əliyev bildirib ki, Çinə dövlət səfərinin nəticələri ölkələrimizi bir-birinə daha da yaxınlaşdıracaq. Azərbaycanın Çin ilə əməkdaşlığa böyük önəm verdiyini deyən dövlətimizin başçısı ölkələrimiz arasında fəal siyasi əlaqələrin olduğunu, beynəlxalq təşkilatlarda uğurla əməkdaşlıq edildiyini diqqətə çatdırıb: "Azərbaycan Çin ilə bütün istiqamətlərdə əlaqələri inkişaf etdirmək niyyətindədir".

Prezident İlham Əliyev iqtisadi sahədə də əməkdaşlıq üçün yaxşı potensialın olduğunu vurğulayıb, Çin şirkətlərini investor və podratçı qismində Azərbaycanda fəaliyyət göstərməyə dəvət edib.

Dövlətimizin başçısı Azərbaycanın sənaye istehsalında, texnoparkların yaradılmasında, informasiya-kommunikasiya texnologiyaları sahəsində Çin şirkətləri ilə əməkdaşlığın genişləndirilməsində maraqlı olduğunu qeyd edib. Prezident İlham Əliyev Çin Xalq Respublikasının sədri Si Cinpinin irəli sürdüyü qədim İpək Yolu üzrə iqtisadi zolağın yaradılması təşəbbüsünün Azərbaycan tərəfindən dəstəkləndiyini diqqətə çatdırıb. Dövlətimizin başçısı Azərbaycanın da qədim İpək Yolu üzərində yerləşdiyini deyib, Çin mallarının ölkəmizdən Türkiyəyə, oradan da Avropaya çıxarılmasında respublikamızın əlverişli coğrafi mövqeyə, infrastruktur imkanlarına malik olduğunu bildirib. Prezident İlham Əliyev vurğulayıb ki, Azərbaycandan keçəcək yol Çin mallarının Avropaya çatdırıla biləcəyi ən qısa yol ola bilər: "Bu sahədə Azərbaycan öz töhfəsini verməyə hazırdır. Azərbaycan həm Şərq-Qərb, həm də Şimal-Cənub tranzit dəhlizi layihələrində mühüm rol oynaya bilər və artıq bu sahədə konkret addımlar atır".

Çin Xalq Respublikasının sədri Si Cinpin bildirib ki, Çin ilə Azərbaycan hüquq bərabərliyi, qarşılıqlı fayda və qarşılıqlı hörmət ruhunda ikitərəfli əlaqələri inkişaf etdirir, həyati əhəmiyyətli və ciddi narahatlıq doğuran məsələlərdə bir-birini qətiyyətlə dəstəkləyirlər: "Siyasi sahədə qarşılıqlı etimad daim möhkəmlənir, çoxplanlı əməkdaşlıq fasiləsiz olaraq dərinləşir. Ölkələrimiz arasında dostluq və əməkdaşlıq münasibətləri üçün möhkəm təməl və geniş perspektivlər var".

Si Cinpin İpək Yolu üzrə iqtisadi zolağın yaradılması layihəsinin həyata keçirilməsində Azərbaycanın fəaliyyətini dəstəklədiyini diqqətə çatdırıb. O, bununla bağlı bu gün imzalanacaq sənədin bu sahədə əməkdaşlığımızda yeni səhifə açacağını vurğulayıb.

Dövlət Şurasının Baş naziri Li Keçyan ölkələrimiz arasında diplomatik münasibətlər yaranandan ikitərəfli əlaqələrin inkişaf etdiyini və bu səfərin də əməkdaşlığın genişlənməsinə yeni təkan verəcəyini deyib. Li Keçyan Çin şirkətlərinin əlverişli coğrafi mövqeyi, zəngin təbii sərvətləri, böyük enerji potensialı olan Azərbaycanda infrastruktur, istehsal, energetika, dəmir yolu və texnoparkların yaradılması sahələrində yaxından iştirak etməkdə maraqlı olduqlarını bildirib. O, ölkəsinin Azərbaycanın təbii sərvətlərinin işlənilməsində, neft-qaz emalı sahəsində yaxından iştirak edə biləcəyini diqqətə çatdırıb. Li Keçyan humanitariya, təhsil, informasiya-kommunikasiya texnologiyaları sahələrində əməkdaşlığın daha da genişləndirilməsinin mümkünlüyünü qeyd edib.

Xüsusi olaraq vurğulamaq lazımdır ki, Prezidentin Çinə səfəri qədim İpək Yolunun bərpası istiqamətində atılan mühüm addımlarla yadda qalıb. İki ölkə arasında "İpək Yolu İqtisadi Kəməri"nin yaradılmasının birgə təşviqinə dair Anlaşma Memorandumu imzalanıb. Bu nəqliyyat layihəsinin reallaşması ilə Azərbaycan Uzaq Şərqi Asiya ilə Avropanı birləşdirən körpü rolunu oynayacaq, tranzit ölkə kimi mühüm əhəmiyyətə malik olacaq və büdcəsini qeyri-neft sektorundan gələn vəsaitlərlə zənginləşdirəcək.

Dövlət başçımızın Çinə səfərinə münasibət bildirən millət vəkili Musa Quliyev bildirib ki, Çin Azərbaycanın dostu və strateji partnyorudur. Onun sözlərinə görə, Heydər Əliyevin müstəqil Azərbaycana rəhbərlik etdiyi dövrdə iki ölkə arasında dostluq və əməkdaşlıq münasibətləri yaranıb, qarşılıqlı hörmət əsasında inkişaf edib.

Millət vəkili hesab edir ki, ölkə başçısı İlham Əliyevin Çinə səfəri iki ölkə arasında münasibətlərin yeni inkişaf mərhələsinə qədəm qoyması, əməkdaşlıq əlaqələrinin daha da möhkəmlənməsi, hər iki tərəfin maraqlarına cavab verən layihələrin ortaya qoyulması və reallaşmasına imkan verəcək".

M.Quliyev qeyd edib ki, Prezidentin səfəri Qədim İpək yolunun bərpası istiqamətində irəli sürülən fikirlərin reallığa çevrilməsinə ümidləri daha da artırır: "Bu layihə Uzaq Şərqi Asiya ilə Avropanı birləşdirəcək. Bununla Azərbaycan tranzit ölkə kimi dünyanın diqqət mərkəzinə düşəcək və nəqliyyat sektoru daha da inkişaf edəcək".

Deputat əlavə edib ki, dünyada gedən siyasi intriqalar, maliyyə böhranı, neftin qiymətinin kəskin aşağı düşməsi fonunda Çinlə Azərbaycan arasında tərəfdaşlıq əlaqələrinin inkişaf etdirilməsi hər iki ölkənin maraqlarına cavab verir: "Çin-Azərbaycan münasibətlərinin yeni müstəvidə inkişafı regionda sülh və sabitliyin qorunması, transmilli layihələrin reallaşmasına zəmin yaradacaq. Bu mənada, ölkə rəhbərinin Çinə səfəri yüksək qiymətləndirilməlidir. Biz bunun həm biznes, həm siyasi, həm də mədəniyyət sahəsində töhfələrini görəcəyik.

İqtisadçı ekspert Pərviz Heydərov bildirib ki, dövlət başçımız İlham Əliyevin Çin Xalq Respublikasına dövlət səfəri uğurlu olub: "Bu səfər hər iki ölkə üçün həm siyasi, həm də iqtisadi baxımdan böyük əhəmiyyət kəsb edib. Səfər zamanı iki ölkə arasında olduqca vacib sahələrdə əməkdaşlığa dair imzalanan sənədlər sırasında iqtisadi baxımdan "Azərbaycan Respublikası Hökuməti və Çin Xalq Respublikası Hökuməti arasında "İpək Yolu İqtisadi Kəməri"nin yaradılmasının birgə təşviqinə dair Anlaşma Memorandumu"nu, "Azərbaycan Respublikası Hökuməti və Çin Xalq Respublikası Hökuməti arasında fitosanitar əməkdaşlıq haqqında Saziş"i, "Azərbaycan Respublikasının Nəqliyyat Nazirliyi və Çin Xalq Respublikasının Nəqliyyat Nazirliyi arasında nəqliyyat sahəsində əməkdaşlıq haqqında Anlaşma Memorandumu"nu, "Azərbaycan Respublikasının İqtisadiyyat və Sənaye Nazirliyi ilə Çin Xalq Respublikasının Kommersiya Nazirliyi arasında ikitərəfli iqtisadi əməkdaşlığın təşviqi üzrə Anlaşma Memorandumu"nu, o cümlədən, "Azərbaycan Dəmir Yolları" Qapalı Səhmdar Cəmiyyəti ilə Çin Xalq Respublikasının Milli Dəmir Yolu Administrasiyası arasında dəmir yolu nəqliyyatı sahəsində əməkdaşlıq haqqında Saziş"i qeyd etmək xüsusən, vacibdir".

Ekspert hesab edir ki, Çin ilə qarşılıqlı iqtisadi əlaqələr hər iki tərəf üçün böyük xeyir verə bilər: "Sözsüz ki, bu əməkdaşlıqdan ölkəmiz daha böyük məbləğdə qazanc əldə edə bilər. Bu baxımdan da, Azərbaycanın Çin ilə bütün istiqamətlərdə əlaqələri inkişaf etdirmək niyyəti var və iqtisadi sahədə əməkdaşlıq üçün yaxşı potensial mövcuddur. Çin şirkətlərinin investor və podratçı qismində Azərbaycanda fəaliyyət göstərməsi çox böyük mənfəətlər vəd edir. Bu mənada, Prezident İlham Əliyev çox doğru olaraq, ölkəmizin sənaye istehsalında, texnoparkların yaradılmasında, informasiya-kommunikasiya texnologiyaları sahəsində Çin şirkətləri ilə əməkdaşlığın genişləndirilməsində maraqlı olduğumuzu bəyan edib. Eyni zamanda, Çinin də Azərbaycandan qazana biləcəyi az şeylər yoxdur. Təsadüfi deyil ki, Çin şirkətlərinin də ölkəmizdə infrastruktur, istehsal, energetika, dəmir yolu və eyni zamanda, texnoparkların yaradılması sahələrində yaxından iştirak etməkdə maraqlı olduqları bildirilib. Çin hökuməti Azərbaycanın təbii sərvətlərinin işlənilməsində, neft-qaz emalı sahəsində yaxından iştirak edə biləcəklərini bəyan edib".

P.Heydərov vurğulayıb ki, ən mühüm məsələ qədim İpək Yolu üzrə iqtisadi zolağın yaradılmasına nail olmaqdır: "Azərbaycan bu yolun məhz üzərində yerləşir. Son illər ərzində dövlətimizin nəqliyyat infrastrukturunun inkişafında gördüyü işlər nəticəsində Çin malları bu gün də ölkəmizdən Türkiyəyə, oradan da Avropaya çıxarıla bilər. Bu baxımdan, Azərbaycan həm əlverişli, həm də yüksək infrastruktur imkanlara sahibdir. Bu, Çin üçün bəlkə də ən böyük əhəmiyyət kəsb edən məsələdir".

"Ekonomiks" Beynəlxalq İqtisadi Araşdırmalar Birliyinin sədri, iqtisad elmləri doktoru Fikrət Yusifov isə qeyd edib ki, son illər ərzində Azərbaycan hökuməti Çinlə münasibətlərin daha da dərinləşdirilməsi istiqamətində çox ciddi addımlar atıb: "Bunun əsasında hər iki ölkənin iqtisadi maraqlarının müxtəlif formalarda kəsişməsi faktı dayanır. Son 10 ildən bir qədər artıq vaxt ərzində Çinlə Azərbaycanın ticari əlaqələri 3 dəfəyə qədər artıb. Lakin potensial imkanların bundan dəfələrlə artıq olduğu hər iki tərəfə tam aydındır. Elə bu səbəbdəndir ki, hər iki ölkənin siyasi rəhbərliyi iqtisadi əlaqələrin daha da genişləndirilməsi və bundan hər iki ölkənin maksimum iqtisadi fayda götürməsi şanslarını reallaşdırmağa qərar veriblər".

F.Yusifov bildirib ki, hazırda Çin dünya Ümumi Daxili Məhsulunun 13 faizindən çoxunu istehsal edir: "Bu prizmadan yanaşıldığı halda kimsə Azərbaycan-Çin iqtisadi əlaqələrinin Pekin üçün əhəmiyyətini lazımınca dəyərləndirməyə də bilər. Ancaq əsl həqiqət ondan ibarətdir ki, bu münasibətlərdə fiziki həcmlər ölçü vahidi deyil. Söhbət qarşılıqlı iqtisadi əlaqələrdən hər iki tərəfin maksimum yararlana bilməsindən gedir. Ən vacib olanı da elə budur".

Çinlə Azərbaycanın iqtisadi əlaqələrinin tarixinin çox qədimlərə gedib çıxdığını deyən iqtisadçı hesab edir ki, bu əlaqələrin başlanğıcı iki min il öncə Böyük İpək Yolu vasitəsilə qoyulub: "Bu gün isə tarixi bu qədər qədim olan həmin əlaqələri əsaslı şəkildə genişləndirmək şansları yaranıb. Çinlə iqtisadi münasibətlərin dərinləşdirilməsində Azərbaycanın maraqları hər kəsə aydındır. Dünya iqtisadiyyatında bu qədər böyük rolu olan nəhənglərdən birilə iqtisadi əlaqələrin genişləndirilməsi bizə çox dividentlər verə bilər. Digər tərəfdən, bu münasibətlərdən istifadə edib Çin kapitalının Azərbaycana yönəlməsinə nail olmaq mümkündür ki, bu da az əhəmiyyət kəsb edən məsələ deyil. Bəs Çinin Azərbaycan kimi çox da böyük olmayan bir ölkə ilə iqtisadi əlaqələri genişləndirməkdə marağının böyük olması nə ilə izah edilir? Bu sualın da cavabı aydındır. Artıq illərdir ki, Çin Qərbə daha səmərəli nəqliyyat dəhlizinin yaradılması üzərində düşünür. Çinin 2014-cü ildə xarici ticarət dövriyyəsinin həcmi 2013-cü illə müqayisədə 2,3 faiz artaraq 26,43 trilyon yuan - təxminən 4,1 trilyon dollar həcmində olub. Lakin bu qədər böyük iqtisadi uğurlara imza atan bu ölkədə loqistika məsələsi çox ciddi problemdir. Çinin rəsmi dairələri tərəfindən verilən məlumata görə, ölkənin Ümumi Daxili Məhsulunda loqistika xərclərinin xüsusi çəkisi 18-20 faiz arasındadır. Bu, dünyanın iqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş ən böyük ölkələrindəki anoloji göstəricidən iki dəfə çoxdur. Ona görə də bu, Çin hökumətini ciddi düşündürür".

F.Yusifov deyib ki, həcmi quru yolu ilə daşınan yüklərdən 100 dəfə çox olan və uzun dəniz yolu ilə Qərbə daşınan yüklərin iqtisadi səmərəsi getdikcə azalır: "Belə yüklərin daha qısa avtomobil və dəmir yolları vasitəsilə daşınması isə daşınan malların qiymətlərinin aşağı salınması hesabına onları daha çox rəqabət qabiliyyətli və daha rentabelli edə bilər. Bu səbəbdən ən qısa marşrutla Asiya ilə Avropanı birləşdirəcək həm avtomobil, həm də dəmir yollarının alternativi yoxdur. Çin bu planları coğrafi mövqeyi kifayət qədər uyğun olan Azərbaycan vasitəsilə reallaşdırmaqda olduqca maraqlıdır. Bu məqsədlə Çin hətta on milyardlarla dollar həcmində investisiya tələb edən və əsrin möcüzəsi hesab olunacaq bir layihənin - Xəzər dənizi üzərindən Qazaxıstanla Azərbaycanı birləşdirən asma avtomobil yolunun çəkilişini reallaşdırmağa da təşəbbüs göstərib. Elə Prezidentin son səfəri zamanı imzalanmış "Azərbaycan Respublikası Hökuməti və Çin Xalq Respublikası Hökuməti arasında "İpək Yolu İqtisadi Kəməri"nin yaradılmasının birgə təşviqinə dair Anlaşma Memorandumu" da artıq bu qlobal transmilli yol layihələrinə start verildiyinin rəsmi bəyan olunması deməkdir".

Birlik sədri vurğulayıb ki, həcmi yüz milyard dollarla ölçülən yüklərin Azərbaycan ərazisindən daşınması dövlətimizin büdcəsinə milyonlarla dollar əlavə vəsaitin daxil olması deməkdir: "Bu, qeyri-neft sektorunun inkişafı və iqtisadiyyatın neftdən asılılığının minimuma endirilməsi yolunda çox ciddi bir addım olacaq".

F.Yusifov əlavə edib ki, Çinin Azərbaycanla bağlı siyasi ambisiyaları yoxdur: "Çin Azərbaycanla bərabər əsaslarla iqtisadi əməkdaşlıq etmək niyyətindədir. Bu gün Azərbaycanı öz təsir dairəsinə almaq üçün min bir oyundan çıxan Qərb ölkələri və qonşu ölkələrdən Çini bizim üçün fərqləndirən əsas məqamlardan biri də elə budur. Azərbaycan hökuməti bütün bu məqamları təhlil edib Çinlə əlaqələrin daha da genişləndirilməsi yolunu tutmağa qərar verib. Bu çox doğru və uzaqgörən bir siyasətin nəticəsidir. Bütün təhlillər göstərir ki, Azərbaycan Prezidentinin Çinə səfəri zamanı imzalanmış müqavilələr Azərbaycan iqtisadiyyatına çox ciddi töhfələr verəcək. İndiki məqamda dövlət başçısının Çinlə əlaqələri daha da genişləndirməyə yönələn addımları olduqca yerinə düşən seçim və zəruri gedişdir".

Ceyhun ABASOV

525-ci qəzet.- 2015.- 15 dekabr.- S.5.