Şəhriyar del Gerani: “Məndən ötrü şeirin həqiqəti daha böyükdür...

...AMMA ƏDƏBİ MÜKAFATLARIMIN HAMISINI NƏSRƏ GÖRƏ ALMIŞAM”

Müsahibim Şəhriyar del Geranidir. Şairlə “Alma” restoranının media nümayəndələri üçün nəzərdə tutulmuş xüsusi otağında söhbətləşdik. Yumoru diri, ironiyası oturaq, istiqanlı, bir az da sözün yaxşı mənasında “vurdumduymaz”dır.

Hiss olunur ki, ədəbiyyatdan dünyaya yox, dünyadan ədəbiyyata baxmağı sevir. Və intellektini nümayiş etdirməyi də qəti xoşlamır.

- Neruda deyirdi: “Yazmaq mənim üçün nəfəs almaq kimidir. Nəfəs almasam yaşaya bilmərəm”. Səndə necə?

- Bilirsən, bu yazmaq mövzusunda hər şair bir cürə gap eləyir. Eliot bir söz deyir, Tomas Tranströmer bir başqa, sənin sitat gətirdiyin Pablo Neruda da tamam başqa. Mən də Neruda kimi heç düşünmədən bu dəqiqə ürəyin istəyən qədər pafoslu cümlələr qura bilərəm. Belə sitatların ayda əlli iki dənəsini feysbuk profilimdə paylaşıram. Bunlar ciddi məsələ deyil, boş ver. Şəxsən mən də nəfəs almadan qəti yaşaya bilmərəm. Bir neçə dəfə cəhd etmişəm, alınmayıb. Nəfəs almaq vacib məsələdir. Di gəl, yazmadan da yaşaya bilirəm. Özü də çox rahat. Ən əvvəl yazmaq mənə istedad nümayişi kimi gəlirdi. Yəni, mən də yaza bilirəm intonasiyası. Bir müddət sonra isə başa düşdüm ki, mən yazmasam da olar. Bundan nə Azərbaycan, nə də dünya ədəbiyyatı heç nə itirəsi deyil. Mən yazmaqla, sadəcə, özümü müvəqqəti olaraq ovundura bilirəm. Bir növ “narkoz” misalı. Ayılandan sonra yenidən köhnə, nimdaş ağrılarla ömrü günə vermək davam edir. Daha sonra isə bu qərara gəldim ki, yox, noolsun yazmadan rahat yaşaya bilirəm, axı mənim yazmamağım dünya ədəbiyyatı üçün həqiqətən ağır itki olar. Yazmaya bilərəm, rahat yaşayaram, ancaq bu qədər eqoist, özünədüşkün olmaq yaramazların işidir. Bu, asilik olardı, Allaha qarşı çıxmaq olardı, ilahi nizama müdaxilə etmək olardı.

- Roman və hekayələr də yazırsan. Ədəbiyyat tariximizdə şair, yoxsa nasir kimi qalacaqsan, səncə? Və hansı daha ürəyincə olardı?

- Məndən ötrü şeirin həqiqəti daha böyükdür. Qəribədir, məni daha çox şair kimi tanıyırlar, şeirlərim daha çox sevilir. Amma ədəbi mükafatlarımın hamısını nəsrə görə almışam. Ölkə daxilində ən ciddi ədəbiyyat müsabiqələri - “Milli Kitab Mükafatı 2013”də “İntihar hörüyü” adlı ilk romanım, “Ədəbi Azadlıq-2014” müsabiqəsində isə “Bizim olan heç nə” adlı hekayəm birincilik qazanıb. Bunlar xırda şeylərdir, sadəcə statistika xatirinə dedim. O ki qaldı ədəbiyyat tarixinə, mən bu hissdən sonsuz dərəcədə uzağam. Son vaxtlarda yəqinə çatmışam ki, nəinki ədəbiyyat tarixi, ümumiyyətlə tarix deyilən həngamə olduqca ədalətsizdir. Tarixdə o qədər təsadüfi adamlar var ki, onlardan nəinki şəhər, hətta yığcam bir ölkə salmaq olar. Zənnimcə, mən dünya ədəbiyyatının yaddaşında qalacam.

- Maraqlı təxəllüsün var. Bildiyim qədər bu, hansısa filmin qəhrəmanlarından birinin adıdır.

- Xeyr, yanlış bilirsən, hansısa film qəhrəmanı-filan deyil. Gələcəkdə olması mümkündür (gülür).

- Necə oldu bəs bu təxəllüsü götürdün?

- Fantastik bir səbəbi, mənası yoxdur. Adi, sentimental ladlı bir nisgil tərzinin ifadəsidir. Sadəcə, səslənişi xoşuma gəldi, götürdüm. Şəhriyar del Gerani. Müthiş səslənir, məncə (gülür).

- Bəyəndiyin təxəllüsləri deyə bilərsən?

- Yahya Kemal Beyatlı, Vaqif Bayatlı Odər, İmam əl Qəzali... Səslənişi musiqi intonasiyalı təxəllüslər, imzalar...

- Yaradıcılıq və publika haqda danışmağını istəyirəm. Şəxsi münasibətlərinin gün işığına çıxarılması səni narahat eləyə bilər?

- Təcrid bir növ hobbimə çevrilib. Əsəblərimin və yaradıcı əhvalımın qorunmasında bu metodun əvəzolunmaz rolu var. Ümumilikdə isə bölüşə bilməyəcəyim əlahiddə bir yaşayış tərzim yoxdur. Bircə qadın mövzusundan başqa, bütün həyatımı dostlarla bölüşə bilirəm. İstisnalar isə həmişə var. Elə olayların iştirakçısı, şahidi olmuşam ki, onları ictimailəşdirsəm, əlbət cinayət işləri açılası olar, bir neçə nəfərin həyatını itirməsiylə nəticələnər. İnsanı ən əvvəl özü faş edir. O səbəbdən çalışıram, həmin sirlər özümün yadımdan çıxsın, onları unutmağa çalışıram. Düşünürəm ki, bu sirlər mənə həvalə olunubsa, sonuna qədər sadiq qalmalıyam. Aparıb Tanrıya çatdıraram, sonra özü bilər, nə eləyir eləsin.

- Belə bir fikrin var: içki, qadın özü yazıçıya tərəf gəlir, yazıçı onlara tərəf getmir. Bunu necə izah edərdin?

- Bunu müsahibələrimin birində demişdim. Elə şeylər var, insan ona tərəf gedir - xırda zövqlər: misal üçün, mən krivetkayla, süzülməmiş pivə içməyi dəlicəsinə sevirəm. Bundan ötrü şəhərin bu başından o biri başına, taa pivə zavoduna qədər gedib çıxıram vaxtaşırı. Ancaq elə həyati əhəmiyyətli yaşayış tərzi var ki, onlar şairin, yazıçının birbaşa yaradıcılıq hücrəsinə gəlir. Mənim bu danışığım müsahibəni oxuyanlarda nəsə fikir çaşqınlığı yarada bilər. Amma məlumatlı, mütaliəli şəxslər bilir ki, trans deyə bir mərət də var. Bunsuz ilahi lada baş vurmaq olmur. Ümumiyyətlə, içki, qadın yaradıcı adamla orqanikdir. Yaradıcı adamla bunları ayıranda naqislik, natamamlıq, qara boşluq yaranır. Bütün bunlar şairin, yazıçının, bəstəkarın, yaxud rəssamın yaradıcı azadlığının tərkib hissəsidir. Bu, “içki, qadın düşkünlüyü” kimi primitiv yaşayış tərzi deyil. Yaradıcı adamlarda belə xırda düşkünlüklər olmur. Adi adamlar bu vasitələrdən ani həzz almaq niyyətilə istifadə edirsə, yaradıcı adam bu vasitələrdən sözün bütün mənalarında yararlanır, həqiqətə çatır, yəqinliyi əldə edir.

- Şəhriyar, qələm dostların mütaliənin azlığından şikayət edir. Buna münasibətin necədir?

- Bu məni narahat etmir. Təbiidir. Bu rəyi peşəkar ədəbi müstəvidə, oxucu sevgisində, xarakterdə mənə uduzan ədəbi oyunbazlar yaratmağa çalışır. Olsun. Hərənin çörəyi bir yerdən çıxır. Əgər onlar bununla rahat olurlarsa, iş yerlərindəki mövqelərini bərkidə bilirlərsə, mən bunu öz uğurum kimi qəbul edirəm. Əli ibn Əbu Talibin təbiriylə desək: “Yazıq adamlardılar, bilmirlər ki, bilmirlər”. Belə adamlara həmişə kömək et, həqiqəti göstər. Yox, əgər göstərə bilməsən, heç olmasa yerini nişan ver, özləri nə vaxtsa gedib taparlar...

- Şeirə köçürmək istəmədiyin, yaxud da köçürə bilmədiyin xatirələrin var?

- Xatirələri şeirə köçürmək doğru ifadə deyil. Bəzən gələcək də adama xatirə kimi görünür. Bunlar qəliz söhbətlərdir. Azərbaycan poeziyasında isə bir şair nə edə bilərsə, onu etmişəm. Yazdığım şeirlər azərbaycandilli poeziyanı xeyli irəli salıb. Bu, danılmazdır. Düzü, daha Azərbaycan ədəbiyyatı mənə olduqca maraqsız görünür. Yeni şeirlərimi, mətnlərimi çapa verməyə, tirajlamağa stimul da yoxdur. Düşünürəm, ədəbiyyatşünaslar, tənqidçilər bu vaxta qədər yazdıqlarımı dünya ədəbiyyatı kontekstində təhlil etməlidirlər, araşdırmalıdırlar. Bilirsənmi, məni daha çox kafe söhbətlərində, yeyib-içmək məclislərində, yəni, şifahi müstəvidə təhlil, təqdir ediblər. Haqqımda çox az yazılıb. Düzdür, kifayət qədər ciddi ədəbiyyatşünaslardan, tənqidçilərdən mətbuatda yüksək rəy almışam, oxumuşam. Di gəl, bunlar məni qane etmir. Daha fundamental məqalələr yazılmalı, başqa dillərə tərcümə olunmalı, dünya oxucusuna təqdim edilməliyəm. Əks təqdirdə, azərbaycanca çapıma qadağa qoyacam. İlk növbədə özümə, daha sonra mediaya, mətbuata. Bu vaxta qədər də çap olunan bütün mətnlərimin arxivlərdən silinməsi üçün məsələ qaldıracam.

- İndiki yaradıcı adam obrazın büsbütün özünsən, ya hansısa kənardan götürmə əlavələrin, nəyəsə hesabladığın ştrixlər var?

- Bu, obraz deyil, xarakterdir. Mənim yaradıcılığım, mətnlərim, həqiqətimdən yaranıb sən deyən obraz. Ən əsası düşünülmüş deyil, imitasiyadan uzaq, mədəniyyət, ədəbiyyat üçün gərəkli obrazdır. Mən bu obrazla da Azərbaycan ədəbiyyatına xidmət edirəm.

Müşfiq ŞÜKÜRLÜ

525-ci qəzet.- 2015.- 19 dekabr.- S.27.