Paskal Mönye:"2015-ci
il Azərbaycan-Fransa münasibətlərinin inkişafı
baxımından zəngin il olacaq"
Müsahibimiz Fransanın Azərbaycandakı fövqəladə və səlahiyyətli səfiri Paskal Mönyedir.
- Cənab
səfir, 2014-cü ili Fransa və Azərbaycan
əməkdaşlığı baxımından necə qiymətləndirirsiniz? Bu il iki ölkənin
əməkdaşlığına hansı istiqamətlər
prioritet olacaq?
- Azərbaycan
və Fransa arasında əlaqələr əla səviyyədədir.
2014-cü ildə iki ölkənin prezidentləri
üç dəfə görüşüblər.
Onlardan biri
prezident Fransua Ollandın Bakıya rəsmi səfəri
zamanı baş tutub. Bizim münasibətlərimiz
bütün sahələrdə inkişaf edir. Məsələn, iqtisadi sahəyə
nəzər salsaq, görərik ki,
ticarət dövriyyəsinin həcmi iki dəfə
artıb. Müqayisə üçün deyim ki, əgər 2011-ci
ildə ticarət dövriyyəsi
130 milyon avro təşkil edirdisə, 2014-cü ildə
bu rəqəm 400 milyon avronu keçib. Digər sahələrdə də
strateji əməkdaşlığımız
inkişaf etməkdədir. Müşahidə peyki, nəqliyyat, o cümlədən, metro və başqa sahələri
qeyd etmək olar. Mədəni, təhsil sahəsində
də əməkdaşlığımız davam edir. Bilirsiniz ki, Fransız təhsili litseydən tutmuş
universitetlərə qədər Bakıda təmsil olunur.
Burada müxtəlif treninqlər keçirilir.
Həmçinin, Fransa
və Azərbaycan universitetləri arasında 27
fevral tarixində Parisdə görüş keçiriləcək.
Həmin görüşdə 20 fransız və
15 Azərbaycan universiteti təmsil olunacaq. Tərəflər
arasında ikili diplomların verilməsi, proqramların
yaxınlaşdırılması və başqa məsələlər
ətrafında fikir mübadiləsi aparılacaq. İncəsənət sahəsində də
xüsusi bir struktur yaratmaq istəyirik. Məqsədimiz
bu sahədə mübadilənin aparılması, iki ölkənin
incəsənət adamlarının qarşılıqlı olaraq
müəyyən müddət ərzində Fransa və Azərbaycanda
fəaliyyət göstərmələridir. Hazırda
bununla bağlı hər iki tərəfdə razılıq əldə
olunub və biz layihənin reallaşmasına başlamaq istəyirik.
Hesab edirəm ki, 2015-ci il ikitərəfli
münasibətlər baxımından çox zəngin il
olacaq. Biz Paris və Bakıda biznes forumlar təşkil
etməyi planlaşdırırıq. Mayın
19-da Parisdə Azərbaycan-Fransa biznes forumu keçiriləcək.
Biznes forumu "Biznes France" Avropa Azərbaycan
Cəmiyyəti ilə (TEAS) birgə təşkil ediləcək.
Mayın sonu, iyunun əvvəlində isə
Bakıda Fransa-Türkiyə biznes forumunun təşkili nəzərdə
tutulub. Bu tədbirin Bakıda keçirilməsi
səbəbinə gəlincə, bilirsiniz ki, Azərbaycanla
Fransa arasında ticarət mübadiləsi inkişaf etməkdədir.
Lakin Azərbaycan Fransaya 1, 5 milyard avro mal ixrac edir, idxal 400-500
milyon avro təşkil edir. Əvvəl bu göstərici daha az idi. Nəqliyyat, metro hər il
olan layihələr deyil. Azərbaycanda 2600
türk şirkəti qeydə alınıb, 700-ə yaxın
fransız şirkəti isə Türkiyədə fəaliyyət
göstərir.
Azərbaycanın prioritet sahələrində artıq
türklərlə işləməyə öyrəşmiş
fransızlar onların vasitəsilə Azərbaycana gələ
bilər və malları daha yaxşı qiymətlərlə
əldə edə bilərlər. Fransa və Türkiyə hökumətləri
isə üçüncü tərəflə işləyən
layihələrə dəstək verirlər.Bu tədbirlər
iş adamları arasında əlaqələrin
inkişafı baxımından əhəmiyyətlidir.Bundan
başqa, Azərbaycanın kənd təsərrüfatı
naziri ikmi həftə sonra Parisə səfər edib, orda sərgidə
iştirak edəcək. Ticari əlaqələrə
gəldikdə isə neftin qiymətinin düşməsi Azərbaycanda
böyük layihələrə qoyulan sərmayələri
sorğulamağa vadar edib. Buna görə də
Fransanın Azərbaycanda layihələrinin
reallaşmasında bir neçə aylıq gecikmə ola bilər. Lakin inanırıq
ki, metro, peyk və dəmiryolu sahəsində ikitərəfli
nəzərdə tutulan layihələr irəliyə gedəcək.
Neftin qiyməti ilk növbədə hansı
layihələrin reallaşmasını deyəcək. Hazırda təxirə salınan layihələr
yoxdur. Hamısı gözləmə
mövqeyindədir.
- Bu
yaxınlarda Parisdə "Charlie Hebdo" jurnalının
ofisində törədilmiş terror hücumunu dinlə əlaqələndirənlər
də oldu. Siz bu barədə nə deyə bilərsiniz və
bu hadisədən sonra Fransada müsəlmanlara münasibətdə
nə kimi dəyişiklik baş verdi?
- Bu terror
hadisəsi fransızları çox dərin şoka məruz
qoydu. Birincisi, bu terror aktı insanları öz
barbarlığı ilə şoka saldı. Ona görə ki, ilk dəfə idi fransızları
kalaşnikovla belə qəddarlıqla qətlə yetirirdilər.
Sonra isə əsasən yəhudilərin getdiyi
dükana hücum oldu. Bununla insanlar yenidən şoka
düşdülər. Çünki bu, o demək
idi ki, insanlara yəhudi olduqları üçün hücum
edilir, digər tərəfdən isə Fransada antisemitizmin
baş qaldıra biləcəyi narahatlıq yaradırdı. Bundan sonra Fransada respublika
yürüşü keçirildi, bu həm dəstək
xarakterli idi, həm də fransızlar göstərmək istəyirdilər
ki, onlar
qorxmurlar. Yürüşə
bir çox ölkələrin liderləri, rəsmiləri
qatıldı. Azərbaycan orda baş nazirin müavini Əli
Əhmədov səviyyəsində təmsil olundu. Bizim
başqa bir narahatlığımız ondan ibarət idi ki, insanlar
beyinlərində islam dinini,
islam dəyərlərini tamamilə başqa bir fenomen olan
terrorizm, radikal islamla səhv salmasınlar, çünki bunlar
tamamilə fərqlidirlər. Fransada istifadə edilən
şüarlardan biri də bu idi:
"Biz radikal islama qarşı mübarizədəyik".
Bu hadisələrdən sonra hökumət təhlükəsizliklə
bağlı bir çox tədbirlər həyata keçirdi,
məsələn, ictimai binaların, məktəblərin,
iman yerlərinin, sinaqoqlar, məscidlərin qorunması
gücləndirildi. Hökumətin tədbirlərindən
biri də həbsxanalara xüsusi diqqətin ayrılması
oldu. Çünki Fransada terror cinayətlərinə
görə cəza çəkənlərlə yüngül
cəzası olanlar eyni yerdə saxlanılır. Təbii ki, bu zaman həmin insanlar ağır cinayət
törədənlərin təsirnə düşür, zəhərlənirlər,
ona görə hökumət elə tədbirlər həyata
keçirəcək ki, terrorizm cinayətinə görə cəza
çəkənlər digərlərindən ayrı olsunlar.
Həmçinin təhsillə bağlı da vacib tədbirlər
görüləcək. Bunlardan biri də dünyəviliyi insanlara daha yaxşı təbliğ
etməkdən ibarətdir. Təhsil Nazirliyi qərar verib ki, dərsliklərdə
dünyəvilik daha çox vurğulansın, dinlərarası
fərqi daha yaxşı təqdim olunsun ki, uşaqlar insan həyatına hörmət
edə bilsinlər. İndi uşaqlar internetdə
daha çox vaxt keçirirlər və elə mənzərələr
izləyirlər ki, artıq ölüm onlar üçün adi
bir şeyə çevrilib, insan həyatının dəyəri
itib.
Bizi narahat edən məsələlərdən biri də
budur ki, Azərbaycanda olduğu kimi Fransada da bəzi gənclər
cihad qruplarına daxil olmağa çalışırlar. Həmin terror hadisəsini
törədən hər üç nəfər Fransa vətəndaşı
idi. Fransanın bəzi
şəhərlərinin kənarlarında müxtəlif məhəllələr
var və onlar kifayət qədər təhlükəli hesab
olunurlar. Orda çox çətin şəraitində
yaşayan insanlar məskunlaşıb, narkotik istifadəçiləri
var, yəni təhlükə mənbəyidir. Ona görə hökumət həmin ərazilərə
daha çox diqqət ayırmağı
düşünür.
Ümumiyyətlə, tolerantlıq sahəsində Fransa
ilə Azərbaycan birgə təcrübə mübadiləsi
apara bilərlər. Fransada 6 milyon müsəlman, həmçinin
yəhudilər, katoliklər, protestantlar, atestlər var. Fransa
ilə Azərbaycan arasında tolerantlıq sahəsində təcrübə
mübadiləsi olub, gələcəkdə bunun davam etməsi
zəruridir. Sualın ikinci hissəsinə gəlincə,
insanlar var ki, hər zaman nəyisə səhv salır, yaxud
kiminsə səhv başa düşəcəyi riskləri həmişə
var. Respublika yürüşündə bütün dinlərin
nümayəndələri var idi, ən vacibi budur ki, o
yürüş bütün inanları birləşdirdi.
Ekstremist hər yerdə var, islamofobiya, antisemittzm hər yerdə
mümkündür. Amma Fransada həmin islamofobiya, yaxud
antisemitizm göstərən şəxslər saxlanıb
mühakimə olunur.
- Cənab
səfir, bilirsiniz ki, son günlər Ermənistan-Azərbaycan
cəbhəsində və təmas xəttində gərginlik
artıb. Ermənistan tərəfindən müəyyən
təxribatlar həyata keçirilməkdədir. Siz hazırkı durumu necə dəyərləndirirsiniz
və Minsk qrupunun həmsədri olaraq Fransa Qarabağ
münaqişəsinin nizamlanmasında hansı əlavə səyləri
göstərə bilər?
- İstər Azərbaycan, istərsə də Ermənistan
tərəfindən olan qurbanlar beynəlxalq ictimaiyyəti
narahat edir.
Ötən həftə ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədrləri
Münhendə Ermənistanın xarici işlər naziri Edvard
Nalbandyanla görüşdülər və həmin
görüşdə tərəfləri ən yüksək səviyyədə
dialoqu bərpa etməyə, gərginliyin eskalasiyasına imkan
verməməyə, tərəfləri tezliklə sülh
sazişi üzərində işə başlamağa çağırdılar.
Üç həmsədr dövlət Fransa, Rusiya, ABŞ
ötən il dialoqun bərpası
üçün xeyli səy göstəriblər. Dövlət katibi Con Kerri, prezidentlər Vladimir Putin
və Fransua Ollandın təşəbbüsü ilə
prezidentlər görüşüblər. Biz Minsk qrupuna qarşı xeyli tənqidlər
eşidirik. Deyilir ki, 20 ildən
artıqdır mövcuddur, amma heç bir irəliləyişə
nail olmayıb. Amma onlar həqiqətən
də çalışırlar tərəfləri dinləsinlər,
fərqli mövqeli tərəflərin fikirlərini
yaxınlaşdırsınlar, dialoqa töhfə versinlər.
Minsk qrupunun fəaliyyətini izləyən zaman
görürük ki, bəzən bu qrup durmadan
çalışır, uğur olanda da, olmayanda da. Münhendə onlar Ermənistan və Azərbaycanı
bir daha dialoqa çağırdılar və yaxın günlərdə
həmsədrlər regiona səfər edəcəklər.
-
Münhen konfransında Azərbaycanın dövlət
başçısı post Sovet ərazisində olan
münaqişələrə eyni münasibətin göstərilməli
olduğunu vurğuladı. Ukrayna və Azərbaycan
məsələsində hər iki ölkənin ərazi
bütövlüyü pozulub. Sizcə,
beynəlxalq birliyin fərqli yanaşması,
ayrı-seçkiliyi nədən irəli gəlir?
-
Düşünürəm ki, burda vaxt və şərait məsələsinin
çox təsiri var. Dağlıq Qarabağ münaqişəsi
başlayanda SSRİ-nin dislokasiyası dövrü idi. İnsanlar Qafqazda baş verənləri yaxından
izləmirdilər. Hətta indi də həqiqətləri
tamamilə çatdırmaq çox çətindir. Bir çox jurnalistlərin də burda rolu
böyükdür. Məsələn,
fotojurnalist Rza Diqqəti bu böhran barədə sərgilər
təşkil edir. Bu da hətta məlumatı
çatdırmağa kifayət etmir. İnsanlar
o vaxt böhranı yaxşı anlamırdılar, elə
bilirdilər ki, etnik münaqişədir, sonra daha dəqiq məlumatlar
verildi, beynəlxalq ictimaiyyət səfərbər oldu, Minsk
qrupu yaradıldı və atəşkəsin əldə edilməsində
də rol oynadı.
Ukraynada vəziyyət fərqlidir, çünki
böyük bir güc öz qonşusunun ərazi
bütövlüyünü, həmçinin Krımla
bağlı beynəlxalq öhdəliklərini pozmaqdadır. Sonra Donetskdə
münaqişə bir az əhatələndi.
Bilirsiniz, 20 il əvvəl baş vermiş
münaqişə ilə indikinin fərqi ondan ibarətdir ki,
televiziyalar, regonda indi daha çox oturuşub, insanlar
dünyada baş verənləri daha çox görürlər.
20 il əvvəl isə insanların belə
imkanları yox idi. Digər
faktorlardan biri də ondan ibarətdir ki, Ukrayna Avropa
İttifaqının tam sərhədlərində yerləşir,
Ukraynaya yaxın olan Pribaltika respublikaları, Polşa özlərini
çox hədəfə alınmış, hədələnən
kimi hiss etdilər. Hər iki münaqişənin
ümumi və fərqli cəhətləri oldu. Ümumi cəhətlər bundan ibarətdir ki, hər
ikisində ərazi bütövlüyü pozulub, hər iki
münaqişədə dünya liderləri ATƏT-in
simasında, yaxud bir neçə üzv ölkə səfərbər
oldu. Fərqlər isə dediyim kimi zaman fərqidir, bir
münaqişə 20 il əvvəl
başlayıb, digəri hazırda davam edir. Həmçinin
regional və beynəlxalq vəziyyət. Sovet İttifaqının süqutu ərəfəsi. Hazırda da beynəlxalq vəziyyət mürəkkəb
olaraq qalır, Orta Şərqdə terrorizm, ABŞ və
Rusiya arasında yaranması ehtimal olunan soyuq müharibə.
Fransanın hər iki münaqişədə mövqeyi eynidir. Yəni tərəfləri dinləmək, onları sülhə çağırmaq, mövqelərini araşdırmaq, təhlil etmək və bir çıxış yolu tapmağa çalışmaq. Prezident Fransua Olland Bakıya, İrəvana, yaxud Kiyevə, Moskvaya gedəndə eyni mesajı paylaşır. Fransa çalışır ki, çıxış yolu tapsın, tərəfləri dialoqa çağırsın.
- İki azərbaycanlı Dilqəm Əsgərov və Şahbaz Quliyev hazırda erməni girovluğundadır və qanunsuz olaraq mühakimə ediliblər. Rəsmi Bakı onların azad edilməsi məsələsini dəfələrlə həmsədrlər qarşısında qaldırıb. Hazırda bununla bağlı nə kimi işi aparılır?
- Həmsədrlərin qarşısına qoyulan tələblərlə bağlı istərdim onlar özləri cavab versinlər. Amma onu deyə bilərəm ki, Parisdə olan zaman qeyd edilən məsələlərdən biri də bu idi ki, etimad tədbirlərindən biri kimi itkin düşmüş şəxslər haqqında Beynəlxalq Qırmızı Xaş Komitəsi vasitəsilə məlumat mübadiləsi aparılsın. Girov düşmüş şəxslərə gəlincə isə bilirsiniz ki, beynəlxalq hüquq mövcuddur və Beynəlxalq Qırmızı Xaç Komitəsi vasitəsilə onlar haqqında məlumat ailələrinə ötürülməlidir. Düşünürəm ki hər iki ölkə beynəlxalq müqavilələrin şərtlərini yerinə yetirməlidirlər. Ermənistan gec də olsa mühakimə olunan bu iki şəxsin ailələrinə BQK vasitəsilə onların vəziyyəti barədə məlumat verməlidir, həmçinin Azərbaycan da erməni əsirlə bağlı bu məlumatı verməlidir.
PƏRVANƏ
525-ci qəzet.- 2015.- 13 fevral.- S5.