Qəndəharda "ov" əməliyyatı

(hekayə)

Əfqanıstanda Sovet-mücahid qarşıdurmasının ən qanlı çağlarıydı. Əfqan hərbi hava qüvvələrinin mücahidlərə endirdiyi hava zərbələrinə baxmayaraq, bir çox bölgələrə rahat getmək olmurdu. İstər əfqan piyada qoşunları, istərsə də, Sovet qoşunları Kabildən kənar bölgələrə hərəkət edərkən tez-tez mücahidlərin pusqusuna düşürdülər. Belə döyüşlərdə hər iki tərəfdən xeyli itki olurdu.

Bir gün Əfqan hərbi hava qüvvələrinin Qərargah Mərkəzinə verdikləri statistik məlumatları general Yasenyuk Sergeyeviç nəzərdən keçirərkən gülməli bir vəziyyətin şahidi oldu. O, əfqanların Qərargah Mərkəzinə təqdim etdiyi məlumatların hamısını diqqətlə nəzərdən keçirdikdən sonra, növbəti hərbi müşavirədə üzünü Sovet hərbi heyətin üzvlərinə tutub gülərək dedi:

- Yoldaşlar, mən əfqanların bizə verdikləri statistik məlumatları izlədikdən sonra belə qənaətə gəldim ki, Əfqanıstanda nə bir mücahid, nə də bir mülki vətəndaş qalmayıb. Yəni bütün Əfqanıstan bu müharibədə mücahidləriylə birlikdə məhv olub. Əgər bu rəqəmlər doğrudursa, belə olan halda indi biz kiminlə döyüşürük? Hər gün hərbi birləşmələrimizə kimlər hücum edir?! Bizi hər gün pusquya düşürən hansı qüvvələrdir?! Digər tərəfdən kəşfiyyatımızın bizə verdiyi məlumata görə, son zamanlarda Qəndəhar vilayətində istər Sovet ordusunun, istərsə də əfqan ordusunun hərbi texnikasının regionlara sərbəst hərəkəti mümkünsüz olub. Bu bölgədə mücahidlər günü-gündən fəallaşmağa başlayıb. Nəzərinizə çatdırım ki, son bir ay ərzində bu bölgədə həm Sovet, həm də əfqan ordusu xeyli sayda hərbi texnika və canlı qüvvə itirib. Bu artıq çox ciddi məsələdir. Bu barədə yuxarıdan kəskin əmr var. Bu bölgə tezliklə mücahidlərdən təmizlənməlidir!

- Bütün heyət sakitcə bir-birinə baxdı. Kimsə bir söz deyə bilmədi. Hərbi heyətin susduğunu görən general sözünü davam etməli oldu:

Buradan belə çıxır ki, əfqan həmkarlarımız bizə yalan məlumat verir. Biz isə bu məlumatların nə dərəcədə doğru olub, olmadığını hökmən yoxlamalıyıq. Polkovnik Nikolay Zaxaroviç, sabaha MİQ-ləri hazırla. Qəndəhara uçuşa hazırlaşın. Mən özüm də sizinlə uçacağam.

-Yoldaş general, sizin bu bölgəyə uçmağınız çox risklidir. Orada hər an həyatınıza təhlükə yarana bilər. Əgər icazə versəydiniz... - polkovnik sözünü tamamlaya bilmədi.

General Sergeyeviç polkovnik Nikolay Zaxaroviçin sözünü kəsərək, əsəbi halda bildirdi:

- Polkovnik Zaxaroviç, hər halda bizim burda müharibədə olduğumuzu unudursunuz. Müharibə özü elə təhlükə deməkdir də. Buna görə də, əsgər və zabit bütün təhlükələrə qarşı həmişə hazır olmalıdır.Gördüyünüz kimi, bizə verilən rəqəmlər də ortadadır, hazırkı mənzərə də. Biz bu məlumatların nə dərəcədə doğru olub-olmadığını hökmən yoxlamalıyıq. Bu barədə sözü olan varmı? Təklifiniz yoxsa, çıxa bilərsiniz! Müşavirə bitmişdir!

Nikolay Zaxaroviç generalın əmrinə əsasən sabah Qəndəhara uçacaq bombardmançı MİQ-lərin son hazırlığını yoxlamaq üçün anqara getdi. Yolda o, pilot heyətinin komandiri, polkovnik Aleksey Petroviçlə rastlaşdı. Nikolay general Yasenyukun müşavirədəki fikrini Alekseyə də bildirdi. Aleksey Petroviç təəccüblə dedi:

- Nikolay Zaxaroviç, indiki zamanda Qəndəhara uçuş çox təhlükəlidir. Son aylar orada mücahidlər xeyli fəallaşıblar, hava uçuşlarına ciddi nəzarət edirlər. Keçən ay həmin regionda iki vertolyotumuzun vurulduğu sizə də məlumdur. Birdən-birə generalın o bölgəyə uçuşu bizimçün sıxıntı yaradacaq. Çalışın, generalı fikrindən döndərəsiniz.

- Siz də bilirsiniz ki, Sergeyeviçi fikrindən kimsə döndərə bilməz. Mən də Qəndəhara uçuşun çox təhlükəli olduğunu onun nəzərinə çatdırdım, ancaq məni dinləmədi. - polkovnik Zaxaroviç məyus halda bildirdi.

-Elə isə generalı fikrindən döndərmək üçün general-mayor Mixail Antonoviçə müraciət edin. Yoldaş Antonoviç Yasenyukun dilini yaxşı bilir. Onların bir-biriylə çox yaxın, hətta ailəvi dost olduğunu yaxşı bilirəm. Generalı Qəndəhara uçuş fikrindən ancaq Mixail Antonoviç vaz keçirə bilər. Yoxsa, başqa birisini tanımıram, - deyə polkovnik Aleksey Petroviç təəssüf hissiylə qeyd etdi.

Nəsə, general-mayor Aleksey Petroviç də general Yasenyuk Sergeyeviçi Qəndəhara uçuş fikrindən döndərə bilmədi.

Ertəsi gün uçuşa hazırlıq zamanı diviziya komandiri, general-mayor Vladimir Juravlyov general Yasenyuk Sergeyeviçə yaxınlaşıb dedi:

- Yoldaş Sergeyeviç, bəlkə, siz uçmayasınız?

- Xeyr, uçacağam. Əfqanların haranı bombalamalarını öz gözlərimlə görməliyəm! Mən onların bizə verdikləri məlumatlara daha inanmıram, - deyə general əsəbi halda cavab verdi.

-Yoldaş general, deyirəm, bəlkə sizi iki qırıcı müşayiət etsin? Bu sizin üçün daha təhlükəsiz olar.

- Yoldaş Juravlyov, birinci dəfə deyil ki, uçuram. Əlavə qırıcılara ehtiyac yoxdur. - general Yasenyuk MİQ-in kabinəsinə qalxdı.

O, kabinədə yerini rahatladıqdan sonra əlini yerdəki hərbi heyətə yellədi. General özü də as pilotlardandı. O, dəfələrlə Əfqanıstanın ən qızğın bölgələri olan Qəndəhara, Herata, Məzari-Şərifə, Paktiyaya, Calalabada uğurlu uçuşlar etmişdi. General xaraktercə yaxşı adamdı; hamıyla mehriban danışar, hamıyla kef-əhval tutardı, tabeçiliyindəkilərə qarşı qayğıkeş və tələbkardı. O, cəsur və qorxmazdı...

General Yasenyuk Sergeyeviç MİQ-lər dördlüyündə sonuncu təyyarənin sükanı arxasındaydı. Həm onu yola salan zabitlər, həm də generalın özü hardan biləydi ki, bu onun son uçuşu olacaq...

Artıq çox böyük döyüş təcrübəsinə malik olan mücahidlərin öz döyüş taktikaları vardı. Onlar əvvəlcə ərazi üzərində kəşfiyyat və tanıma uçuşu həyata keçirən təyyarələrin sayının dörd olduğuna əmin olduqdan sonra, ilk şığıyan 3 təyyarəyə atəş açmadılar. Həmin üç təyyarə bombalarını əraziyə boşaldıb yenidən yuxarı milləndilər. Mücahidlər dördüncü təyyarəni, generalın idarə etdiyi təyyarəni DŞK ilə hədəfə aldılar. "Ov" üçün gedən general çox asanlıqla özü "ovlanmış" oldu. Çünki şığıma vəziyyətindən çıxan və arxasınca onu qoruyan birinin olmadığı təyyarə göydə dayanıb sanki, "gəl, məni vur!" deyirdi.Bu zaman general Vasenyukun son sözü eşidilir: "Yüksəklik 600 metr, məni vurdular, katapult edirəm!" Generalın bu son cümləsi Əfqanıstanda olan bütün Sovet personalını şoka saldı. Hamı heyrət içindəydi. Heç kəs generalın ya diri, ya da ölü halda mücahidlərin əlinə keçməsini istəmirdi. Ona görə də həmin gün axşama qədər həm Sovet, həm də əfqan hərbi hava qüvvələri generalı xilasetmə əməliyyatına cəlb edildi. Amma bütün hava hərbi əməliyyatları nəticəsiz oldu. Belə olan halda, ertəsi gün Cənub istiqamətində quru qoşunlarından ibarət geniş hərbi əməliyyat başladıldı. Qərargah Mərkəzinə generalın həyat yoldaşı Mariya Vasiliyevna da gəlmişdi. O, çox pərişan və həyəcanlıydı, gözlərinin yaşı qurumurdu. Hamı onu sakitləşdirməyə çalışır, böyük acısına şərik çıxırdı. Amma bütün bu təsəllilər Mariya Vasiliyevnanı sakitləşdirməyə yetmirdi, onu ovundurmaq mümkünsüzdü. O, otuz beş illik həyat yoldaşı Yasenyuku çox istəyirdi. Bu illər ərzində Mariya ərindən heç inciməmiş, ondan bircə kəlmə belə acı söz eşitməmişdi. Çətin günlərini birgə adlamışdılar...

Mücahidlərlə altı gün şiddətli döyüş getdi. Döyüşün üçüncü günü mücahidlər Sovet və əfqanların çoxsaylı hərbi hava qüvvələrinin və quru qoşunlarının texnikası qarşısında duruş gətirə bilməyib geri çəkilməyə məcbur oldular. Üçüncü gün generalın katapult etdiyi oturacaq tapıldı. Oturacağın söykənəcəyini güllə deşib keçmişdi. Belə çıxırdı ki, o, hələ göydəykən gülləylə vurulub. Amma həmin gün generalın cəsədini tapmaq mümkün olmadı. Səhərisi gün həmin əraziyə vertolyotlarla desant çıxarıldı. Kremldən kəskin əmr vardı. Nəyin bahasına olursa-olsun generalın cəsədi tapılmalıydı.

Beşinci gün həmin əraziyə yenə də vertolyotla desant çıxarıldı. Desantın tərkibində iki azərbaycanlı leytenant da vardı. Onlardan biri Abdulla, digəriysə Qurban adlı leytenantdı. Amma həmin gün də itkisiz ötüşmədi. Bugünkü döyüş zamanı vertolyot alayının komandiri Vadim Solovyov mücahidlərin atdığı raket vasitəsiylə vuruldu. Buna baxmayaraq generalın cəsədi qumun altında basdırılmış halda tapıldı. Görünür, mücahidlər onun general olduğunu bilməyiblər, yoxsa onlar yüksək rütbəli Sovet zabitlərinin istər ölüsünü, istərsə də dirisini vermirdilər. Sonra generalın vurulmuş təyyarəsini tapdılar. Təyyarədən ancaq gövdənin qabaq hissəsi və bir də sağ qanadı qalmışdı. Qanadın yanından bir kasset də tapıldı. Həmin kassetə baxış keçirildi. Bunu mücahidlər çəkərək qəsdən buraya buraxmışdılar. Onlar təyyarəni vurduqdan sonra onun üstünə çıxaraq sevinclərini əlləriylə, çığır-bağır salmaqla, havaya atəş açmaqla qeyd edirdilər. Onlar Sovet hərbçilərinə müxtəlif cür hədələyici işarələr etməkdən belə çəkinməmişdilər.

Generalın cəsədi Qərargah Mərkəzinə gətirildi və orada bütün zabit heyətiylə vida törəni keçirildi. Sonra meyit təyyarəylə generalın həyat yoldaşı Mariya Vasiliyevna başda olmaqla Moskvaya yola salındı.

Camal ZEYNALOĞLU

525-ci qəzet.- 2015.- 15 iyul.- S.8.