Milli-mənəvi dəyərlər misilsiz sərvət kimi

Milli-mənəvi dəyərlər və müasirlik

"Mən bu gün bir azərbaycanlı kimi, özündə həm milli-mənəvi dəyərləri, həm də ümumbəşəri dəyərləri cəm edən bir insan kimi deyirəm ki, bizim xalqımızın mənəvi-əxlaqi mentaliteti onun ən böyük sərvətidir, xalqımızın milli-mənəvi dəyərləri onun milli sərvətidir". Yazıya Ümummilli Lider Heydər Əliyevin bu fikri ilə başlamağımız heç də təsadüfi deyil. Əslində, bu fikirlər milli-mənəvi dəyərlərin izahını tam dolğunluğu ilə ifadə edir. Şübhə yox ki, hər bir xalqın ən böyük sərvəti onun milli-mənəvi dəyərləri, bu dəyərlərdən formalaşan adət-ənənələri, mədəniyyət nümunələridir. Vətənimizdə mükəmməl tolerantlıq mühitinin yaranması dini dözümlülüyün Azərbaycan xalqının xarakterik xüsusiyyəti və unikal milli-mənəvi sərvəti olmasına dəlalət edir.

Milli-mənəvi dəyərlər nədir?

"Mənəvi dəyərlər" insanı cəmiyyətdə formalaşdıran, inkişafa kömək edən davranış qaydalarıdır. Bu qaydalar dünya sivilizasiyasının təməli qoyulandan yaranmağa başlayıb. Dəyərlərin formalaşması prosesi nəticəsində dünyada hər bir fərdin haqlarını daha dolğun təsdiq edən xüsusiyyətlər yaranır. Dünya xalqları arasında milli-mənəvi dəyərləri ilə tanınan Azərbaycan xalqı yaşatdığı və təbliğ etdiyi bəşəri ideyaları, adət-ənənələri, milli xüsusiyyətləri ilə özünəməxsus yer tutur.

Heydər Əliyev və milli-mənəvi dəyərlərimizə qayıdış

Heydər Əliyev və milli-mənəvi dəyərlərimiz, milli-mənəvi dəyərlər və azərbaycançılıq - bu sözlər hər bir Azərbaycan vətəndaşı üçün doğma, əziz və müqəddəsdir. Bu, həm də milli ruhun, milli şüurun simvolu olaraq tarixi yaddaşın fundamental prinsiplər əsasında formalaşması deməkdir. 1969-cu il iyulun 14-də Azərbaycanda siyasi hakimiyyətə gələn ümummilli lider Heydər Əliyev ilk gündən hər cür ideoloji-siyasi baryerlərə sinə gərərək Azərbaycan xalqının milli özünüdərki üçün bütün zəruri tədbirləri həyata keçirməyə başlayaraq, ictimai şüurdakı qorxunu, ehtiyatlılığı aradan qaldırmağı, cəmiyyəti bütün sahələr üzrə gələcək mənəvi yüksəlişlərə ruhlandırmağı bacarıb. Ulu öndər xalqda milli heysiyyəti gücləndirmək, onu öz şanlı keçmişinə, soy-kökünə qaytarmaq, habelə zəngin bədii irsini, mədəniyyətini, incəsənətini, adət-ənənələrini yaşatmaq, ana dilini inkişaf etdirmək üçün bir sıra aşkar-gizli tədbirlər həyata keçirib.

1993-cü ildə xalqın təkidli tələbi ilə yenidən siyasi rəhbərliyə gələn XX əsrin ən böyük azərbaycanlısı Heydər Əliyev həyata keçirdiyi dövlət quruculuğu prosesi ilə paralel mədəni-mənəvi quruculuq və milli-tarixi yaddaşın bərpası işlərinə başladı. Vaxtilə qadağalara məruz qalan, yasaq olunan milli və dini bayramlar, adət və mərasimlər xalqa qaytarıldı. Gənc dövlətin siyasi və iqtisadi əsaslarını yaratmaqla yanaşı, Azərbaycan xalqının milli-mənəvi irsini ehtiva edən ideyanın - azərbaycançılığın təşəkkül və inkişafına müstəsna diqqət verdi. Heydər Əliyev milli-mənəvi dəyərlərimizin öyrənilməsini, qorunub saxlanmasını və inkişaf etdirilməsini əsas vəzifələrdən biri kimi irəli sürürdü. "...Hər bir azərbaycanlı öz milli mənsubiyyətinə görə qürur hissi keçirməlidir və biz azərbaycançılığı - Azərbaycan dilini, mədəniyyətini, milli-mənəvi dəyərlərini, adət-ənənələrini yaşatmalıyıq", - deyən ulu öndər azərbaycançılığı milli bir ideologiya kimi irəli sürür, mədəniyyətimizi, mənəvi dəyərləri təkcə milli varlığımızın yox, həm də siyasi varlığımızın - dövlət quruculuğu prosesinin mühüm atributu kimi dəyərləndirirdi. Mənsub olduğu xalqın tarixi keçmişinə, mədəni irsinə və mənəvi dəyərlər sisteminə sönməz məhəbbət duyğularıyla yanaşan görkəmli dövlət xadimi müdrik şəxsiyyət kimi yaxşı başa düşürdü ki, aydın və dərk olunmuş milli ideologiya hər bir xalqın irəliyə doğru inkişafının yol göstərəni və bələdçisidir. "Mən fəxr edirəm ki, azərbaycanlıyam!"- deyən ulu öndər bütün həyatı boyu mənəvi-əxlaqi və dini dəyərlərimizin, adət-ənənələrimizin keşiyində durdu. Hələ keçmiş sovetlər dönəmində tariximizin qədimliyi və zənginliyinin mühüm göstəricisi olan tarixi abidə və eksponatların qorunub saxlanılması və gələcək nəsillərə ötürülməsi məqsədilə Azərbaycanın bütün bölgələrində tarix diyarşünaslıq muzeylərinin yaradılması haqqında sərəncam imzaladı. Azərbaycan folklorunun daha dərindən araşdırılması, aşıq sənətinin inkişafı, milli mərasimlərimizin təbliği istiqamətində ciddi tədbirlər həyata keçirildi.

Heydər Əliyevin böyüklüyü həm də onda idi ki, müxtəlif dinlərə mənsub ölkə vətəndaşları arasında ayrı-seçkilik aparmır, bütün səmavi dinlərin nümayəndələrinə eyni gözlə baxır, istər məscid, istər kilsə, istərsə də sinaqoqların bərpasına və tikintisinə dəstək verirdi. Bütün bunlar xalqa olan diqqətin, onun milli mənəviyyatına bəslənən sevginin və min illər boyu formalaşan tolerantlıq ənənələrinə hörmətin təzahürü idi.

Sevindirici haldır ki, "Biz öz milli-mənəvi dəyərlərimizlə, adət-ənənələrimizlə fəxr edirik", - deyən ümummilli liderin işıqlı ideyaları bu gün də yaşayır və həyata keçirilir.

Hazırda bu ali ideyaların gerçəkləşməsində İlham Əliyevlə birgə, ölkəmizin Birinci xanımı, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti, millət vəkili Mehriban Əliyeva yaxından iştirak edirlər. Ulu öndərin zəngin dövlətçilik ənənələrinin layiqli davamçısı olduğunu əməli addımları ilə sübuta yetirən İlham Əliyev regionda cərəyan edən proseslərin istiqamətini müəyyənləşdirən, ona təsir göstərən ciddi fenomenə çevrilib. İlham Əliyevi eyni zamanda milli-mənəvi dəyərlərimizin ən qüdrətli mühafizəçisi kimi görürük. Prezidentin konsepsiyasına görə, milli ruhu qorumağın, inkişaf etdirməyin və yeni nəsillərə çatdırmağın ən mühüm şərti məhz milli dövlətçilikdir.

Dövlət başçısı tərəfindən ardıcıl tədbirlər nəticəsində aparılan tikinti, yenidənqurma və bərpa işlərindən sonra Bibiheybət, Təzəpir, İçərişəhər Cümə, digər məscid və ziyarətgahları, habelə yenicə inşa edilmiş Heydər Məscidini görəndə hər bir azərbaycanlının qəlbi iftixar hissi ilə dolur. Bu müqəddəs ocaqlar öz unikal milli memarlıq xüsusiyyətləri və tarixiliyi ilə ölkəmizin çağdaş mədəni simasına misilsiz gözəllik və zənginlik gətirməklə yanaşı, vətənimizin İslam dünyasında yerini möhkəmləndirərək, nüfuzunu daha da artırıb.

Yüksək mənəvi-əxlaqi dəyərləri parlaq şəxsiyyətində cəmləyən Azərbaycan qadını kimi Mehriban Əliyeva isə demokratik, hüquqi dövlət quruculuğu yolunda sürətlə irəliləyərək sivil dəyərləri əxz edən cəmiyyətimizin həyatına Birinci xanıma xas yüksək ənənə gətirib. Əslində, nə vaxtsa çağdaş dünyanın bizim dövlətçilik irsimizdən mənimsədiyi, tarixin hansısa mərhələsində unutduğumuz ənənələrin müstəqil Azərbaycan dövlətində yenidən bərpası faktı məhz Birinci xanımın adı ilə bağlıdır. Yeni məscidlərin, ziyarətgahların, xristian və iudaizm məbədlərinin tikintisi və bərpasında Mehriban Əliyevanın rəhbərlik etdiyi Heydər Əliyev Fondunun məqsədyönlü və ardıcıl fəaliyyəti xüsusilə qabarıq nəzərə çarpır.

Önəmli məqamlardan biri də milli-mənəvi dəyərlərimizin qloballaşma prosesi ilə qarşı-qarşıya qoyulmaması, onların bu prosesin içində əriməsinin qarşısını almaqdır. Qloballaşma heç də milli-mənəvi dəyərlərimizdən imtina etmək deyil, əksinə, həmin dəyərlərin daha geniş arealda təbliği üçün böyük fürsətdir. Bu baxımdan Azərbaycanda milli-mənəvi dəyərlərə qayıdışın qloballaşma ilə "toqquşmaması" sevindirici haldır.

Tolerantlıq milli-mənəvi dəyər kimi və ya ehtiyacdan doğan zərurət

Dünyada onlarla din, yüzlərlə təriqət və dini dünyagörüşü var. Amma insanların yaşaya biləcəyi bir planet mövcuddur: Yer kürəsi. Milli və dini mənsubiyyətlərindən asılı olmayaraq, insanlar bu planetdə birgə yaşamağa və onu paylaşmağa məhkumdurlar. Bunun yolu isə qarşılıqlı anlaşmadan və birgə əməkdaşlıqdan keçir. Zaman keçdikcə isə dinlərarası əməkdaşlığa olan ehtiyac daha da artır. Çünki informasiya texnologiyaları əsrində yalnız hansısa bir dinin və ya xalqın mənsublarından ibarət təcrid olunmuş cəmiyyət yaratmaq mümkün deyil. Nə qədər qəribə də olsa, zaman keçdikcə sürətlənən və insanları, xalqları bir-birinə yaxınlaşdıran qloballaşma prosesi, sanki onlar arasında etiqad fərqliliyindən qaynaqlanan xüsusiyyətləri daha da dərinləşdirir. Dünya miqyasında dini ayrı-seçkiliyin gücləndiyi, bəzən dini zəmində qarşıdurmaya bilərəkdən rəvac verildiyi bir zamanda yaşayırıq. Bu səbəbdən dini dözümlülüyün, tolerantlığın hakim mövqe tutması, dinlərarası dialoq, habelə əməkdaşlıq son dərəcə vacib və labüddür.

Azərbaycan müstəqillik qazandıqdan dərhal sonra ölkəmizdə tarix boyu olan mütərəqqi tolerantlıq ənənələrinin yenidən bərpa olunması qürurlandırıcıdır. Həqiqətən bizim tolerantlıq ənənələrimizin kökü çox qədim dövrlərə gedib çıxır. Hələ XIX əsrin sonlarına yaxın Bakıda "Qızıllı kilsə" kimi tanınan "Aleksandr-Nevski" kilsəsinin inşası üçün toplanılmış ianənin böyük hissəsinin müsəlmanlar tərəfindən verilməsi dünya tolerantlıq tarixinin ən parlaq səhifəsidir desək, heç də yanlışlığa yol vermərik.

Eyni zamanda Bakıda Rus Pravoslav Baş Kafedral Kilsəsinin bərpası tək Azərbaycanda yox, onun sərhədlərindən kənarda da geniş əks-səda doğurdu. Bu kilsənin inşasının və bərpasının çox maraqlı, eləcə də hər bir azərbaycanlı üçün qürurverici tarixi var. Və bu yerdə qeyd etmək lap yerinə düşər ki, bu məbədi məhşur Azərbaycan xeyriyyəçisi Hacı Zeynalabdin Tağıyev tikdirib. 1920-ci ildə isə bağlanan kilsə Sovet hakimiyyəti dövründə anbar kimi istifadə olunub və dağıntılara məruz qalıb. Lakin dövlət müstəqilliyimizi bərpa etdikdən sonra Azərbaycan hökuməti tərəfindən Rus-Pravoslav kilsəsi əsaslı şəkildə təmir edilərək, əvvəlki görkəminə qaytarılıb.

Azərbaycanda katolik xristianların sayının az olmasına baxmayaraq 1999-cu ildə katolik icması da dövlət qeydiyyatına alınıb və əvvəllər dini ayinləri evlərdə icra edən icma üzvlərinə bütün lazımi şərait yaradılıb. 2000-ci ildə ibadətlərin yerinə yetirilməsi məqsədilə xüsusi bina alınaraq kilsəyə çevrilib. Onlar üçün inşa edilən kilsənin 2008-ci il martında keçirilən rəsmi açılış mərasimində Prezident İlham Əliyev və Vatikanın dövlət katibi Tarçizio Bertone də iştirak edib.

2003-cü ilin mart ayında Bakıda yəhudi sinaqoqunun dindarların istifadəsinə verilməsi dünya yəhudilərinin tarixinə əlamətdar hadisə kimi düşüb. Bu sinaqoqun tikintisində müsəlmanlarla xristianların iştirakı və yardım göstərməsi dünyada analoqu olmayan hadisədir. Bu, həm Azərbaycan xalqının tolerantlığının, həm dövlətin din siyasətinin nəticəsinin, həm də gələcəyimiz üçün yaradılan böyük bir zəminin və zəmanətin göstəricisidir.

Sözün əsl mənasında Azərbaycanın qədim, rəngarəng mənəvi dəyərləri, mədəni irsi hazırda xalqın fəxr mənbəyi və dünya mədəniyyətinə töhfəsi qismində çıxış edir. Bu sahəyə dövlət qayğısının gündən-günə artması və beynəlxalq təcrübənin tətbiqi istiqamətində görülən işlər qeyri-maddi mədəni irsin gələcəyinə nikbin baxmağa ümidləri artırır.

İsgəndər HƏSƏNOV

525-ci qəzet.- 2015.- 28 may.- S.8.