Beynəlxalq simpoziumda
“Kitabi-Dədə Qorqud” müzakirəsi
DASTANIN ELM ALƏMİNƏ MƏLUM OLMASININ 200 İLLİYİ BAKIDA “EPOS VƏ ETNOS” BEYNƏLXALQ SİMPOZİUMU İLƏ QEYD EDİLİB
Ötən gün Azərbaycan
Milli Elmlər Akademiyasının (AMEA) Mərkəzi
Kitabxanasında “Kitabi-Dədə
Qorqud” abidəsinin elm
aləminə məlum
olmasının 200 illiyinə
həsr olunmuş
“Epos və Etnos” adlı beynəlxalq simpozium keçirilib.
Simpozium
Azərbaycan Respublikası
Prezidenti yanında Bilik Fondu, AMEA-nın Nizami adına Ədəbiyyat
və Folklor institutlarının birgə
təşkilatçılığı ilə reallaşıb.
Beynəlxalq əhəmiyyətli simpozium Prezident İlham Əliyevin 20 fevral 2015-ci il
tarixli “Kitabi-Dədə
Qorqud”un alman dilində ilk tərcüməsi
və nəşrinin
200 illiyinin qeyd edilməsi haqqında” sərəncamına əsasən
təşkil olunub.
Tədbiri AMEA-nın vitse-prezidenti,
Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun
direktoru, akademik İsa Həbibbəyli açaraq “Kitabi-Dədə
Qorqud” abidəsinin dəyərindən danışıb,
Prezidentin sərəncamına
əsasən ilin sonuna qədər silsilə tədbirlərin
keçiriləcəyini vurğulayıb:
“Kitabi-Dədə Qorqud”
türk dünyasının
müstəsna dərəcədə
qiymətli abidəsidir. Qərb dastanlarında
daha çox salnaməçiliyə, Şərq
dastanlarında isə
daha çox poetikaya, şeirə, şişirtməyə meyil
güclüdür. “Kitabi-Dədə Qorqud” isə mükəmməl nəzm və nəsrin vəhdətindən
yaranan abidədir. Burada mənsub olduğu
xalqın böyük
idealları əks olunub. Türk dünyasında və Azərbaycanda “Kitabi-Dədə
Qorqud”la bağlı az qala bir kitabxanalıq kitablar yazılıb, tədqiqatlar aparılıb.
Görkəmli qorqudşünaslarımızdan
Məmmədhüseyn Təhmasib,
Orxan Şaiq Gökyay, Əli Sultanlı, Fuad Köprülü, Məhərrəm
Ergin, Həmid Araslı, Şamil Cəmşidov, Səfərəli
Babayev kimi alimlərin adlarını
çəkməyi özümə
borc bilirəm. Bu abidənin taleyində
dönüş nöqtəsi
isə 20 aprel 1997-ci ildə Ümummilli lider Heydər Əliyevin imzaladığı
“Kitabi-Dədə Qorqud”
dastanlarının 1300 illiyinin
qeyd olunması haqqındakı qərardır.
Qərarın işığında çoxsaylı
tədbirlər keçirildi
və yeni nəşrlər meydana gəldi. “Kitabi-Dədə Qorqud” ensiklopediyası, məqalələr çap
olundu, oxucular üçün sadələşdirilmiş
variantı işıq
üzü gördü,
rəsm əsərləri
çəkildi, şeirlər
yazıldı, sanki “Kitabi-Dədə Qorqud” yenidən həyata qaytarıldı. Azərbaycan
prezidenti İlham Əliyevin son illərdə
sözügedən dastanlarla
bağlı verdiyi sərəncamlara əsasən,
Dədə Qorqud parkı salınıb, Dədə Qorqud abidəsi ucaldılıb,
eyni zamanda dastanın motivləri əsasında çoxseriyalı
filmin çəkilişi
nəzərdə tutulur.
Böyük alman şərqşünası Fridrix
fon Dits
tərəfindən “Kitabi-Dədə
Qorqud”un elm aləminə
tanıdılmasının 200 illiyinin qeyd edilməsi də Prezidentin qərarıdır.
Dövlət səviyyəsində
həyata keçirilən
bütün bu layihələr Azərbaycanda,
türk dünyasında
milli düşüncənin,
soy-kökə bağlılığın,
müstəqil anlayışının
daha da dərinləşməsinə,
inkişaf etdirilib möhkəmlənməsinə xidmət edən, yeni nəsilləri öz işığında,
ölkəsinin yeni nəslinin milli ruhda tərbiyə olunmasına göstərilən
qayğının bariz
ifadəsidir”.
Millətlərarası, multikulturalizm və dini məsələlər
üzrə Dövlət
müşaviri, akademik
Kamal Abdullayev simpozium iştirakçılarını
salamlayaraq tədbirin əhəmiyyətini vurğulayıb:
“Azərbaycan Prezidenti bir alman aliminin
Azərbaycan üçün,
türkologiya üçün,
qorqüdşünaslıq üçün gördüyü
işə siyasi qiymət verdi.
Bu, çox önəmli
bir məsələdir.
Bu, Azərbaycanın bugünkü siyasətinin,
mədəniyyətinin, ədəbiyyatının,
azərbaycançılığın dünyada daha da tanınıb inkişaf etdirilməsi üçün atılan
son dərəcə mühüm
addımlardan biridir.
Həmin sərəncamla
tanış olan alman həmkarlarımız
da böyük fəxr və minnətdarlıq hissi keçiriblər.
“Kitabi-Dədə Qorqud”
dastanlarının “Nibelunqlar
nəğməsi” ilə
müqayisəli şəkildə
öyrənilməsinin əsası
Bakı Slavyan Universitetində qoyulub. Orada çalışan alman alimləri - germanistlər
Fridrix fon
Ditsə belə qiymət verilməsindən
riqqətə gəlmişdilər. Mənə elə gəlir
ki, bu sərəncamın
mənəvi və siyasi əhəmiyyəti elə bununla da ölçülə bilər”.
K.Abdullayev sərəncamın qorqudşünaslığın
sistemli şəkildə
inkişafını nəzərdə
tutduğunu bildirərək
rəhbəri olduğu
qurumlar tərəfindən
bu istiqamətdə aparılan işlərdən
söz açıb:
“Bir il ərzində
görülən işlər
onu göstərir ki, biz hamımız bir yerdə bu sərəncamın ruhuna, daxili məzmununa uyğun hərəkət etmişik.
Yanvar ayında
Bakı Beynəlxalq Multikulturalizm Mərkəzində
böyük bir kollokvium keçirilib. Bu kollokviumla
silsilə tədbirlərə
bir növ start verilib”. K.Abdullayev “Kitabi-Dədə Qorqud”la bağlı görülən
işlər haqqında
söhbət açıb:
“Bilik Fondunun həyata keçirdiyi “Kitabi-Dədə Qorqudun izi ilə” adlı
layihə çərçivəsində
Beyləqan, Xocavənd,
Qax, Zaqatala, Horadiz, Naftalan, Lənkəran, Gəncə,
Naxçıvan, Bakı
şəhərlərində ən müxtəlif tədbirlər - dəyirmi
masalar, simpoziumlar, kollokviumlar təşkil olundu, “Qardaşlamış
məktəblər” proyekti
çərçivəsində məktəblilərin “Kitabi-Dədə
Qorqud” dastanlarıyla tanışlığının
səviyyəsini və
dərəcəsini göstərən
müxtəlif işlər
həyata keçirdik.
Xocavənd rayonundakı Nərgiztəpə
ətrafında Qaraca Çobanla bağlı çox maraqlı tədbir təşkil edildi. Horadiz qəsəbəsində “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanı milli-mədəni
sərvətimizdir” adlı
tədbir oldu. Bilik Fondunun dəstəyi ilə ölkənin müxtəlif bölgələrində
alim və tədqiqatçılar bütövlükdə
50-yə yaxın mühazirə
oxudular. Şamaxı, Qax, Oğuz şagirdləri arasında
qorqudşünaslığın 200 illiyinə həsr olunmuş tədbirlərin
təşkilini də
yüksək qiymətləndirmək
lazımdır. 100-dən
artıq orta məktəbdə “Kitabi -Dədə Qorqud”la bağlı inşa müsabiqələri keçirildi.
Naxçıvanda xarici və
yerli alimlərin mövzuyla bağlı silsilə mühazirələri
təşkil edildi”.
Akademik ilin sonuna qədər
görüləcək işlər
haqqında danışarkən
vurğulayıb ki, Fridrix fon
Dits haqqında “Kultura plyus” internet televiziyası tərəfindən
sənədli filmin çəkilməsi nəzərdə
tutulur: “Fridrix fon Dits haqqında
kitab yaxın günlərdə işıq
üzü görəcək.
Eyni zamanda Drezden şəhərində,
“Kitabi-Dədə Qorqud”un
əlyazmasının saxlandığı
o kitabxanada beynəlxalq
tədbir keçirməyi
qarşımıza məqsəd
qoymuşuq. Bu yəqin ki, dekabrın ortalarında olacaq. Son yekun
tədbirimizi isə gəlmiş qonaqlarımızın
iştirakı ilə
burada keçirməyi
palnlaşdırırıq. Arzulayırıq ki, silsilə
layihələr bu ilin sonunda yekunlaşmasın,
gələn illərdə
də davam etsin.
Bununla bağlı bir layihə düşünmüşük. Fridrix fon Ditsin yazdığı önsöz və “Basatın Təpəgözü öldürdüyü boy”un yer aldığı kitabın artıq siqnal nüsxəsi əlimizdədir. Bu kitab alman, avar, çin, erməni, ərəb, fars, fransız, gürcü, hind, xınalıq, ingilis, italyan, kürd, ləzgi, macar, rus, talış, tat, türk, udin, ukrayna, yəhudi, yapon və yunan dillərinə tərcümə edilib, bir ay ərzində 25 kitab bir-birinin yanında sıralanacaq. Biz bununla tariximizi, mədəniyyətimizi təkcə Azərbaycanın müxtəlif bölgələrinə deyil, dünyanın bütün guşələrinə çatdırmağı düşünürük. Yaxın gələcəkdə həmçinin bu kitabın Afrika xalqlarının dillərinə, portəgiz, indoneziya dillərinə tərcüməsi də nəzərdə tutulur.
Prinsip etibarilə “Kitabi-Dədə Qorqud”la həmişə türkoloqlar məşğul olub, bir növ bu abidə türkoloqların inhisarında qalıb. Biz bu inhisar məsələsini qırmalı, abidənin başqa dilçilik və ədəbiyyatşünaslıq istiqamətlərini alimlərə yaxınlaşdırmalıyıq. “Kitabi- Dədə Qorqud”la bağlı ədəbiyyatçıların, dilçilərin, tarixçilərin bir-birinə fikir bildirdiyi dövr arxada qalmalı, biz bu gün bu abidənin mənəvi dünyasının gözəlliklərini kimyaçılarımıza, fiziklərimizə, riyaziyyatçılarımıza, iqtisadçılarımıza da açıqlamalıyıq. Çünki onların baxışı bizim özümüzü də yenidən daxilən silkələyə və yeni gözəl nəticələrə gəlməyə vadar edə bilər. Mənə elə gəlir ki, Azərbaycan Prezidentinin bizim hamımızı tərpədən sərəncamı qorqudşünaslıq istiqamətində yeni bir mərhələnin başlanğıcıdır və arzu edirəm ki, bu mərhələ nəinki illərlə, hətta əsrlərlə davam etsin”.
AMEA-nın müxbir üzvü, Folklor İnstitutunun direktoru Muxtar İmanov çıxışında simpoziumda səslənən məruzələrin, aparılan müzakirələrin qorqudşünaslığa yeni töhfələrdən xəbər verdiyini bildirib.
Simpoziumun açılışında Türkiyədən Ramazan Korkmazın “Terrorun mifoloji siması: Təpəgöz”, Başqırdıstandan professor Axmet Süleymanovun “Qorqud Ata əfsanəvi başqırd söyləyicisi kimi”, Türkmənistandan Kakajan Janbekovun “ Kitabi -Dədə Qorqud”un Türkmənistanda araşdırılma tarixi”, Serbiyadan Qustav-Adlfo Loria-Rivelin “Sakral və epik mətnlərdə fövqəltəbii bədheybət obrazları” mövzusunda məruzələri dinlənilib. Simpozium bu gün də mövzu ilə bağlı silsilə toplantılarla davam edəcək.
Sevinc MÜRVƏTQIZI
525-ci qəzet.- 2015.- 7 noyabr.- S.14