Yaşamaq və yaşatmaq

Əli İldırımoğlunun səksən səkkiz yaşı tamam olur.

Bu adın qarşısına çox epitetlər yazmaq olar; məşhur jurnalist, görkəmli yazıçı, el ağsaqqalı və s... Amma məğrur, qocaman bir palıdın, üstünə qonan bərbəzəkli quşlara ehtiyacı olmadığı kimi, bu adın da heç bir bərbəzəyə ehtiyacı yoxdu.

88 kiçik rəqəm deyil. Amma Azərbaycan uzunömürlülər ölkəsidi. Və həmişə bu ölkədə uzun ömür sürməyin əsas şərti təbiətin qoynunda, dağların, meşələrin saf, təmiz havasını uda-uda, bulaqların saf, təmiz suyunu içə-içə yaşamaq sayılıb. Amma təkcə uzun yox, həm də mənalı, dəyərli ömür sürməyin əsas şərtisə, bəlkə də, saflığın, təmizliyin içində yaşamaqdan daha çox, o saflığı, təmizliyi öz içində yaşatmağı bacarmaqdı. Əli müəllim bunu bacaran tək-tük bəxtəvərlərdəndi. İnsan kimi də. Yazıçı kimi də.

Mən ədəbiyyatı kəndə, şəhərə bölməyi heç vaxt xoşlamamışam. Ədəbiyyat kəndçi, şəhərli, həkim, müəllim və s. haqqında yox, insan haqqındadı. Bu baxımdan, Stalinin indi heç kəsin sitat gətirmədiyi, amma öz vaxtında çox məşhur olan “yazıçılar insan ürəyinin mühəndisləridir” kəlamında da kifayət qədər həqiqət payı var. Hətta onun əli bir çox şair və yazıçının qanına batsa da...

Amma hər halda, şərti də olsa, əgər Əli İldırımoğlunu kənd yazıçısı saysaq, onun yaradıcılığını, yəqin ki, iki dövrə bölə bilərik. Birincisi, doğulub boya-başa çatdığı doğma Qubadlıdan Qubaya, Naxçıvanacan Azərbaycanın bir çox bölgələrində “bölgə müxbiri” işləyə-işləyə, yəni, öz qəhrəmanlarının arasında yaşaya-yaşaya yazıb-yaratdığı dövrdü. Bu dövrdə yazdığı saysız-hesabsız oçerk və felyetonlarda Əli müəllim gördüklərini isti-isti vərəqə köçürtməyə, necə dəyərlər, günün nəbzini tutmağa çalışırdı. Və bəzi felyetonlarında o nəbzin xəstə döyüntülərini də qeydə almaqdan çəkinmirdi.

90-cı illərin əvvəlində bu dövr başa çatdı. Əli müəllim sözün həm hərfi, həm də məcazi mənasında müxbirlikdən, qəzetçilikdən təqaüdə çıxdı. Və o vaxtdan bir yorulmaz, peşəkar yazıçı kimi fəaliyyətə başladı. Əslində, Əli müəllimin o vaxtdan bəri, məsafəcə kənddən uzaqda, şəhərdə yazdığı əsərlər də kənd haqqındadı. Və bu əsərlərdə (“Mənim rəncbər atam”, “Qarlı gecələr” və s.) o öz yaddaşının, təxəyyülünün gücünə zaman etibarilə də daha uzaq məsafələrə, 50-ci, 40-cı, 30-cu illərin kəndinə səyahət edir, çoxdan unudulmuş, yoxluğa qovuşmuş insanları, hadisələri bədii sözün köməyilə diriltməyə, yaşatmağa can atır, o illərin təkcə bədii deyil, həm də mənəvi-əxlaqi mənzərəsini göstərməyə çalışır. Və onun əsərlərinin məhz həmin 50-ci, 40-cı, 30-cu illərdə “isti-isti” yazılmış, orta məktəb dərsliklərinə salınmış məşhur kənd romanlarından əsas fərqi də, təsvir olunan hadisələrin və insanların o dövrün Sovet ideologiyası baxımından yox, xeyir və şər, haqq və nahaq, vicdan və axlaq kimi əbədi dəyərlər baxımından qiymətləndirilməsindədir.

Əli İldırımoğlunun əsərləri haqqında çox məqalələr yazılıb, onun həyat və yaradıcılığına monoqrafiyalar həsr olunub. Amma mənim fikrimcə, Əli müəllimin həyat və yaradıcılığı haqqında ən gözəl və dərin monoqrafiyanı o özü yazıb. Və bu əsərin adı “Közərən sətirlər”di.

Mən Əli müəllimə bundan sonra da qələminin gücdən düşməməsini, yazdığı sətirlərin odunun-istisinin azalmamasını arzulayıram. Yaşayın, Əli müəllim, yazın, yaradın. Yaşayın və yaşadın.

Ramiz RÖVŞƏN

525-ci qəzet.- 2015.- 14 noyabr.- S20