Azərbaycanın ədliyyə və məhkəmə sistemi uğurla inkişaf edir

22 noyabr Ədliyyə işçilərinin peşə bayramı günüdür

Fəxrlə demək olar ki, bu il ədliyyə və məhkəmə sistemi üçün daha əlamətdar və yaddaqalan olmuşdur. Hələ may ayında Məhkəmə-Hüquq Şurasının 10 illiyi bütün ölkə miqyasında, o cümlədən, xarici ölkələrin, nüfuzlu beynəlxalq təşkilatların nümayəndələrinin iştirakı ilə geniş qeyd edildi. İstər yubiley münasibətilə Bakıda keçirilmiş beynəlxalq konfransda, istərsə də silsilə xarakterli digər tədbirlərdə Azərbaycanda məhkəmə sisteminin müasirləşdirilməsi üzrə görülən tədbirlərin, köklü islahatların uğurlu nəticələri qeyd olundu, ədalət mühakiməsinin səmərəliliyinin artırılması sahəsində qazanılan nailiyyətlər vurğulandı. Doğrudan da, ötən müddət ərzində Məhkəmə-Hüquq Şurasının gördüyü işlərə nəzər salarkən bir daha əmin olursan ki, ölkəmiz qısa bir vaxtda müasir məhkəmə sisteminin yaradılmasına nail olmuş, onun infrastrukturunun yeniləşməsi, hakimlərin ən mütərəqqi üsullarla seçilməsi üzrə böyük işlər görülmüşdür. Əsası ümummilli lider Heydər Əliyev tərəfindən qoyulmuş köklü islahatların möhtərəm Prezidentimiz cənab İlham Əliyevin uğurla inkişaf etdirməsinin nəticəsidir ki, beynəlxaq ekspertlərin rəyinə görə, hazırda Azərbaycan dünyanın ən səmərəli məhkəmə-hüquq islahatları aparan 10 ölkəsindən biridir.

Bu sahədə uğurlarımızı şərtləndirən amillərdən biri də odur ki, Azərbaycan düzgün olaraq məhkəmə fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi işində qabaqcıl Avropa təcrübəsindən bacarıqla faydalanır.

2005-ci ildən etibarən, qısa müddət ərzində müvafiq qanunvericilik bazası təkmilləşdirilmiş, həmin ilin fevral ayında yeni qanunvericiliyə uyğun olaraq demokratik əsaslarla formalaşdırılmış Məhkəmə-Hüquq Şurası ədliyyə naziri, birinci dərəcəli Dövlət ədliyyə müşaviri Fikrət Məmmədovun rəhbərliyi ilə mühüm və səmərəli fəaliyyətə başlamışdır.

Ölkəmizdə məhkəmə-hüquq islahatlarının keyfiyyətcə yeni mərhələyə keçməsində Azərbaycanda məhkəmə sisteminin müasirləşdirilməsi ilə bağlı Prezident İlham Əliyevin imzaladığı 19 yanvar 2006-cı il tarixli fərmanının müstəsna əhəmiyyəti olmuşdur. Fərmanın icrası məqsədilə regionların sosial-iqtisadi inkişafı şəraitində əhalinin hüquq institutlarına və hüquqi yardıma tələbatının ödənilməsi üçün yeni regional məhkəmələr yaradılmış, vətəndaşların narazılığına səbəb olan sui-istifadə, süründürməçilik hallarının və digər nöqsanların aradan qaldırılması, vətəndaşların məhkəmələrə inamının təmin edilməsi, məhkəmələrə müraciət imkanlarının asanlaşdırılması, məhkəmələrin maddi-texniki təminatının gücləndirilməsi, məhkəmə aparatlarının strukturunun və işinin təkmilləşdirilməsi üzrə mühüm işlər görülmüşdür.

Məlum olduğu kimi, ölkəmizdə 2005-ci ilin sentyabr ayından başlayaraq hakimlərin ən mütərəqqi prosedurlarla çoxpilləli seçimi həyata keçirilir. Ötən müddət ərzində yeni qaydalar əsasında keçirilən müsabiqələrdə iştirak etmiş 2600-dən çox hüquqşünasdan 307 nəfər seçilərək hakim vəzifəsinə təyin edilmişdir. Azərbaycanın bu sahədə qazandığı nailiyyətlər cəmiyyətimiz tərəfindən böyük rəğbətlə qarşılanmış, beynəlxalq aləmdə geniş əks-səda doğurmuşdur. Təsadüfi deyil ki, Avropa Şurasının Ədalət mühakiməsinin səmərəliliyi üzrə komissiyası (CEPEJ) ölkəmizdə hakimlərin seçim prosedurunu Avropada örnək kimi dəyərləndirmiş, Avropa İttifaqı tərəfindən həyata keçirilən Şərq tərəfdaşlığı ölkələrində məhkəmə islahatlarının gücləndirilməsi layihəsi üzrə hesabatda isə bu seçim nümunə kimi qiymətləndirilərək digər üzv-dövlətlərə tövsiyə edilmişdir.

Ədalət mühakiməsinin çatımlılığı zəruriliyini nəzərə alaraq son illər ərzində ölkə ərazisində geniş regional məhkəmə şəbəkəsinin, o cümlədən, vahid apelyasiya məhkəməsini əvəz edən regional apelyasiya məhkəmələrinin, həmçinin ağır cinayətlər, inzibati-iqtisadi, hərbi məhkəmələrin yaradılması regionlarda yaşayan əhalinin hüquq və mənafeyinin etibarlı qorunmasına xidmət edir. Ümumiyyətlə, son illərdə Məhkəmə-Hüquq Şurasının təklifləri əsasında 20-dək yeni məhkəmə yaradılmış, hakimlərin sayı 2 dəfə artırılaraq 600-ə çatdırılmış, məhkəmə aparatı işçilərinin sayı isə 75 faiz artırılaraq, hər bir hakimə köməkçi ştatı ayrılmışdır.

Bu islahatlar çərçivəsində nüfuzlu beynəlxalq təşkilatlar və maliyyə qurumları ilə sıx əməkdaşlıq şəraitində məhkəmə infrastrukturunun yeniləşməsi üzrə görülən tədbirlər xüsusi qeyd edilməlidir. Məlum olduğu kimi, Dünya Bankının maliyyə dəstəyi ilə Azərbaycan hökumətinin uğurla həyata keçirdiyi birgə layihələr çərçivəsində 40-dək məhkəmənin yerləşəcəyi müasir bina və komplekslərin layihələri hazırlanıb, 5 rayon məhkəməsi üçün ən müasir İKT-lərlə təchiz olunmuş yeni binası tikilərək istifadəyə verilib, 9 məhkəmə üçün bina və komplekslərin intensiv inşası gedir. Bu yaxınlarda ən müasir tələblərə cavab verən Sabunçu və Şəki Məhkəmə komplekslərinin inzibati binalarının açılışı sübut etdi ki, beynəlxalq ekspertlərin qeyd etdiyi kimi Azərbaycanda inşa olunan məhkəmə binalarının səviyyəsi hətta Avropa standartlarını üstələyir.

Ölkəmizdə uğurla aparılan məhkəmə-hüquq islahatları çərçivəsində son vaxtlarda reallaşan ən mühüm yenilik Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2014-cü il 13 fevral tarixli sərəncamına əsasən "Elektron məhkəmə" informasiya sisteminin yaradılmasına başlanılmasıdır. Bu ən mütərəqqi sistemin tətbiqindən sonra məhkəmələrə iddia ərizələri elektron qaydada göndəriləcək, ifadələr elektron daşıyıcılara qeyd olunacaqdır. Tərəflər vəsatətləri və şikayətləri informasiya texnologiyalarından istifadə etməklə, elektron poçt vasitəsilə göndərəcək və qəbul edəcəklər. Bu isə məhkəmə prosesləri zamanı etibarlı və sürətli məlumat mübadiləsi sisteminin fəaliyyət göstərməsini, iştirakçıların ifadələrinin və digər sübutların şəffaf şəkildə qeydə alınmasını təmin edəcəkdir.

Yeri gəlmişkən, yeni tikilən məhkəmə binalarında, o cümlədən, bu ərəfədə istifadəyə verilmiş Sabunçu və Şəki Məhkəmə komplekslərinin inzibati binalarında Azərbaycan Prezidentinin "Elektron məhkəmə" informasiya sisteminin yaradılması haqqında Sərəncamına əsasən bütün zəruri tədbirlər görülür. Məhkəmə zallarında proseslərin daha dəqiq və sürətlə protokollaşdırılmasına xidmət edən və audio-video yazılışları aparan "Femida" sistemi, videokonfransların, təqdimatların keçirilməsi, elektron sənəd dövriyyəsi və məhkəmə işlərinin idarəetmə sistemi üçün qurğular quraşdırılıb.

Sözsüz ki, bu il və demək olar ki, son dövrdə ölkəmizin ədliyyə və məhkəmə sisteminin həyatında baş vermiş ən mühüm hadisə noyabrın 4-də Şəki Məhkəmə Kompleksinin inzibati binasının açılış mərasimi münasibətilə keçirilmiş müşavirədə möhtərəm Prezidentimiz cənab İlham Əliyevin çıxışı oldu.

Ölkə rəhbəri qeyd etdi ki, Azərbaycanda məhkəmə-hüquq sisteminin təkmilləşdirilməsi prosesi uğurla gedir. Məhkəmə-Hüquq Şurasının fəaliyyətini xüsusilə qeyd etmək istəyirəm. Bu sahədə aparılan islahatlar, əldə edilmiş nailiyyətlər Azərbaycanda məhkəmə-hüquq sisteminin möhkəmlənməsinə, şəffaflığın artırılmasına gətirib çıxarmışdır. Azərbaycanda hüquqi dövlət quruculuğu prosesi uğurla gedir. Hüquqi dövlət quruculuğu prosesinin təşəbbüskarı ulu öndər Heydər Əliyev olmuşdur. Onun təşəbbüsü ilə 1990-cı illərin əvvəllərində çox ciddi addımlar atılmışdır. Müstəqil Azərbaycanın Konstitusiyası qəbul edilmişdir. O vaxt belə bir strateji istiqamət müəyyən edilmişdir ki, Azərbaycanda hüquqi dövlət qurulmalıdır, qanunun aliliyi təmin edilməlidir və məhkəmə sistemi dünyada mövcud olan ən mütərəqqi təcrübəyə əsaslanmalıdır. Hesab edirəm ki, son illər ərzində bu istiqamətdə böyük nailiyyətlər əldə edilib. Azərbaycanda hüquqi dövlət quruculuğu prosesi sürətlə gedir. Əlbəttə ki, məhkəmələrin şəffaflığı, məhkəmələrin işi burada xüsusi rol oynayır. Verilən məlumata görə, son vaxtlar məhkəmə qərarları ilə bağlı daxil olan şikayətlərin sayı azalır. Bu, onu göstərir ki, qərarların böyük əksəriyyəti ədalətli qərarlardır. Çünki biz daim ictimai rəyi öyrənirik. Həm Prezident Administrasiyasına, həm də digər dövlət orqanlarına gələn müraciətlərə çox diqqətlə baxılır və hər bir şikayət əsasında araşdırma aparılır. Deməyə əsas var ki, son vaxtlar bu sahədə müsbətə doğru dəyişikliklər göz qabağındadır. Hesab edirəm ki, görüləcək tədbirlər və gələcəkdə aparılacaq islahatlar nəticəsində biz məhkəmə sistemində şəffaflığı maksimum dərəcədə artıra bilərik. Son vaxtlar bu sahədə qəbul edilmiş qərarlar mühüm rol oynayır. Xüsusilə "Elektron məhkəmə" informasiya sisteminin yaradılması, - bu binada artıq bu sistem tətbiq olunur, - həm şəffaflığı təmin edəcək, həm bürokratik əngəlləri aşacaq. Bir sözlə, məhkəmə sistemini daha da müasir və daha da böyük inama malik olan sistemə çevirəcəkdir.

Eyni zamanda, dövlət başçısı çıxışında korrupsiya ilə barışmaz mübarizə aparılması, şəffaflığın artırılması, məhkəmə qərarlarının ədalətliliyi, vətəndaş məmur münasibətlərinin sağlam meyarlar üzərində qurulması və insanlara qayğılı münasibət göstərilməsi ilə bağlı konkret tapşırıqlar vermişdir. Bəli, inkişaf getdikcə məsuliyyət də, tələb də artır.

Bu günlərdə Məhkəmə-Hüquq Şurasının Ali Məhkəmənin, Apellyasiya və birinci instansiya məhkəmələrinin sədrləri və hakimlərinin hakim assosiasiya rəhbərlərinin, prokurorlar, ədliyyə işçiləri, vəkillər və vətəndaş cəmiyyəti nümayəndələrinin iştirakı ilə keçirilmiş geniş iclasında Prezident İlham Əliyevin Şəki Məhkəmə Kompleksinin açılışı zamanı müşavirədə verdiyi tapşırıqlardan irəli gələn vəzifələr müzakirə edilmişdir.

Dövlət başçısının məhkəmə-hüquq islahatlarına və məhkəmə fəaliyyətinə verdiyi müsbət qiymət hər birimizin qəlbini qürur hissilə doldurduğu kimi, bu sahədə, xüsusilə insan hüquqlarının etibarlı müdafiəsi, korrupsiyaya, rüşvətxorluğa, qanunsuzluğa qarşı mübarizə ilə bağlı qarşıda duran vəzifələrə dair tapşırıq və tövsiyələri məsuliyyətimizi qat-qat artırır, daha əzmlə çalışmağa səfərbər edir, göstərilən yüksək etimadı layiqincə doğrultmaq üçün bütün bilik və bacarığımızı, təcrübəmizi əsirgəməməyə sövq edir.

Bu əlamətdar hadisə, 22 noyabr - Ədliyyə işçilərinin peşə bayramı günü münasibətilə bütün ədliyyə işçilərini, hakimləri ürəkdən təbrik edir, gərəkli və şərəfli işlərində onlara müvəffəqiyyətlər arzulayıram.

Xəqani TAĞIYEV

Salyan Rayon Məhkəməsinin sədri, Məhkəmə-Hüquq Şurasının üzvü

525-ci qəzet.- 2015.- 19 noyabr.- S.4