X Uluslararası Böyük
Türk Dili
Qurultayı mühüm elmi-mədəni
tədbir kimi
Sentyabrın 28-dən oktyabrın 1-dək Bosniya
və Herseqovinanın
paytaxtı Saraybosna şəhərində X Uluslararası
Böyük Türk Dili Qurultayı keçirilib.
Əsasən Türkiyənin Bilkənd
Universiteti və Bosniya və Herseqovinanın Sarayevo Universitetinin təşkilatçılığı
ilə düzənlənən
bu möhtəşəm
məclisə qardaş
ölkədə fəaliyyət
göstərən Yunis
Əmrə İnstitutu
və Türkiyə-Azərbaycan
Dostluq Cəmiyyəti
də maddi və mənəvi dəstək göstərib. Sarayevo Universitetində
keçirilən konfransa
daha çox Türkiyənin müxtəlif
universitetlərindən gələn
dilçi alimlər və yerli türkoloq
mütəxəssislər qatılmışdılar.
136 nəfərin qatıldığı qurultayda
Azərbaycanı 10 nəfərdən
ibarət nümayəndə
heyəti təmsil edirdi. Onlar sırasında AMEA-nın
müxbir üzvü,
AMEA-nın Naxçıvan
filialının Dil, Ədəbiyyat və İncəsənət İnstitutunun
şöbə müdiri
Adil Bağırov,
AMEA-nın Nəsimi adına Dilçilik İnstitutundan professor Roza
Eyvazova, Bakı Dövlət Universitetindən
professor Zemfira Şahbazova,
fəlsəfə doktoru
Qızılgül Abdullayeva
və dissertant Pərvin Eyvazov, Bakı Slavyan Universitetindən fəlsəfə
doktorları Xatirə
Abdullayeva və Ziyafət Qasımova, Azərbaycan Dövlət Tibb Universitetindən fəlsəfə doktoru Dürdanə Rəhimzadə,
Azərbaycan Dövlət
Pedaqoji Universitetindən
gənc araşdırmaçı
Aynur Qafarlı və bu sətirlərin
müəllifi də vardı. Yeddi bölmədə öz iclaslarını keçirən
qurultayda, əsasən,
türk ləhcəsi,
türk dili tarixi, türkcənin tədrisi, türk dilləri və dünya dilləri, ümumtürk dili, toponimika və s. məsələlərlə bağlı
məruzələr dinlənildi.
Professor Roza Eyvazova və AMEA-nın müxbir üzvü Adil Bağırovun sədrlik etdiyi bölmədə bu sətirlərin müəllifi "Əski Azərbaycan-Türk tərcümə əsərlərinin əlyazma nüsxələrinin dil baxımından dəyərləri" mövzusunda məruzə ilə çıxış edib. Məruzədə orta yüzilliklərdə ərəb və fars dillərindən Azərbaycan türkcəsinə tərcümə olunmuş Mustafa Zəririn "Siyərün-nəbi" (XIV əsr), Əhmədi Təbrizinin "Əsrarnamə" (XV əsr) və Nişatinin "Şühadanamə" (XVI əsr) adlı klassik tərcümə örnəklərinin səciyyəvi imla özəllikləri və leksik xüsusiyyətləri diqqətə çatdırıldı. Məruzədə xüsusi olaraq vurğulandı ki, klassik Azərbaycan mütərcimlərinin ən böyük xidməti söz yaradıcılığı sahəsində səmərəli fəaliyyəti göstərmələri və tərcümə yolu ilə bir sıra yeni sözləri ədəbi dilə gətirmələri olmuşdur. Bu məsələ qurultay iştirakçılarının böyük marağına səbəb oldu. Onu da qeyd edim ki, 15 dəqiqəlik bu məruzəm əsasən AMEA-nın M.Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunda qorunub saxlanılan tərcümə əsərlərinin materialları əsasında hazırlanmışdı.
Qurultayda Azərbaycan nümayəndə heyəti üzvlərindən AMEA-nın müxbir üzvü Adil Bağırovun "Osmanlı arşiv bəlgələrindəki yer isimlərinin Naxçıvan bölgəsindəki izləri", filologiya elmləri doktoru, professor Roza Eyvazovanın "Azərbaycan dili və İrandakı Türk ləhcələri", fəlsəfə doktoru Dürdanə Rəhimzadənin "Oğuz dillərində ərəbcə alınmalarda saitlərlə bağlı səs olayları" mövzusundakı məruzələri də böyük maraqla dinlənildi.
Azərbaycandan gələn nümayəndə heyəti qurultay keçirilən müddətdə vaxt taparaq ölkəmizin Bosniya və Herseqovinadakı nümayəndəliyində də olaraq bu diyar haqqında bir sıra maraqlı bilgilər əldə etdilər.
İclaslararası fasilələrdə Türkiyənin elm adamlarından Ənvər Həsənoğlu, Həmzə Zülfüqar, Rasim Özyürək, Kərimə Ustinova, Funda Toprak və Sarayevo Universitetinin professoru Kərimə Filanla da görüşlərimiz, qısa söhbətlərimiz baş tutdu.
Qurultayın sonuncu günü ölkənin məşhur tarixi yerlərindən sayılan Mostar şəhərində və ətraf qəsəbələrdə də olmuş, buradakı qədim təkkələri və şəhidlik məzarını da ziyarət etdilər. İşgüzarlıq şəraitində keçən, olduqca müsbət təsir bağışlayan X Böyük Türk Dili Qurultayının yekunu olaraq növbəti iclasın Avropa ölkələrindən birində keçirilməsi qərara alındı.
Möhsün NAĞISOYLU
AMEA-nın müxbir üzvü
525-ci qəzet.- 2015.- 8 oktybar.- S.7