Qaytar ata borcunu

Qonaqkənd məktubları

YURD DƏRDİ

Qonaqkənd rayonunun kəndləri uzun illər ərzində boşalır, artıq bir neçə evdən ibarət kəndlərin sayı çoxalır.

Gedənlərin nisgili, qalanların qayğısı üzündən oxunur. Yurd sevgisi, yurd dərdi insanları danışdırır.

Hər dövrün öncül çətinlikləri olur. Bu çətinliklərin həll edilməsi dövlətin, hökumətin qarşısında duran məsələyə çevrilir. Yaradıcı insanlarımız problemin həlli üçün xalqın diqqətini o sahəyə yönəltmiş olur.

Yazıçı, şair cəmiyyətin ağrılı proseslərini tez görür və hamını səfərbər etməyə çalışır.

Bu baxımdan şair Tofiq Nurəlinin yaradıcılığında özünü qabarıq şəkildə göstərən məsələ ötən əsrin səksəninci illərindən sonra tənəzzül edən dağ kəndlərimizin dağ dərdləridir. Babadağın ətəklərində yerləşən Yerfi kəndindən olan şair Tofiq Nurəlinin yaradıcılığında yurd sevgisi, yurd dərdi aparıcı bir xətt kimi davam edir:

Ata yurdlarına ağılar deyən,

Son kəndli şairi mənəm, bəlkə də...

Oğullar ata yurdlarını atıb gedirlər. Təkcə yurdumu? Xeyr, atanı da, ananı da, onların boya-başa çatdırdıqları oğulları haqqında arzularını da. Doğrudanmı bu gedənlər hamısı çörək qazanmaq üçün gedib?

Bəs onların ata-babaları burda çörəyi necə tapıb, necə yaşayıb? Onlar ata-babalarının yaşayış tərzini bəyənmədilər, daha çox qazanmaq, şan-şöhrət, var-dövlət arzusu ilə baş götürüb getdilər. Bu balaca qara balıqlar çox vaxt balinalara yem oldular. Kimi istəyinə çatdı, kimininsə bəxti yatdı. Şəhərdə də dincliyə yetişmədi, bütün ömrü boyu çabaladı, axırda kasıb gecəqondusunda ömrünü başa vurdu.

Cavanlar bu kəndi atıb getdilər,

Şəhərlər səsləyib onları bir-bir...

Müqəddəs tutaraq ata yurdunu,

Atalar bu yurddan ayrıla bilmir.

Şair öz ata yurdunun misalında həmyaşıdlarına sözünü deyir. Ata mülkündən üz döndərənlərin diqqətini doğma yerlərə yönəldir. Tənha qalmış evin, dağılmış hasarların, alaq basmış bostanın, insan əlinə həsrət həyət-bacanın, boş qalmış evin günahkarı kimi özünü danlayır:

Elə hönkürürdü bağlı qapılar,

Havam çatışmırdı, qəhər içirdim.

Bir xeyli oturub səkinin üstdə,

İlk dəfə könlümdən ölüm keçirdim...

Kənddə qalanlara elə gəlir ki, şəhərdəkilər kefdədir. Düzdür, maddiyyat, pul çox şeydir, amma hər şey deyil. İnsan əlində olanın qədrini bilmir. İtirəndə dərk edir ki, nələri itirmişdir. Şəhərə gedən kəndli də çox gec - qocaldıqda başa düşür ki, o, pul qazanmağa gəlmişdi, bu pulu qazandıqca özünün mənəvi azadlığını, paklığını, kəndin saf havasını, suyunu, torpağını, insanlarını, ən başlıcası Ata yurdunu, öz həyət-bacasını itirmiş, əvəzində bir gecəqondu, yaxud betondan hörülmüş qutu evini qazanmışdır.

Eh, gör bir nələri vermişəm bada..,

Gedən ki, qayıtmır, ha yan, ha qorul.

Mənim bir adım var indi dünyada -

Ata ocağını söndürən oğul.

"Perspektivsiz ərazi" damğası vurulmuş bu torpaqlar ildən-ilə boşalır, boş qalan yurdları gördükcə şair əlac axtarır:

Ay məndən böyüklər, məndən kiçiklər,

Siz də yaşıdlarım, qayıdaq geri.

Gəncliyi insana qaytarmaq olmur,

Bu kəndin gəncliyin qaytaraq geri...

Amma şöhrət, vəzifə, var-dövlət eşqi ilə şəhərə üz tutmuş bu adamların az bir qismi öz imarətində arxayın (guya) yaşayır, ata mülkünü aylarla, illərlə yada salmır. Oğlunun ərköyünlüyünə görə on min, iyirmi min xərcləyən ata, doğulub boya-başa çatdığı ata mülkünə iki qutu rəngi də qıymır. Şair sanki belələri üçün deyir:

O kənd adamları nə deyir görən,

Nankor cərgəsinə düşdümü adım?!

Xoşbəxtlik ardınca şəhərlərə, xarici ölkələrə üz tutanların heç də hamısı xoşbəxt olmur. Atanı, ananı, yurdu qız-gəlin ümidinə qoyub xarici ölkələrə gedən, başqa xalqların qızlarına xidmət edən, onlara övlad bəxş edən, manqurtlaşan, pis vəziyyətə qaldıqda yurd yadına düşən "kişilər" səhvlərini başa düşdüklərini etiraf edirlər.

Sanasan xoşbəxtlik varmı dünyada?!

Ey ata ocağı - Ey mənim dərdim!

ÖZÜNƏ GÖRƏ TİK

Şəhərə yaxın kəndlərin birinə köçmüş bir kişi yaşının ahıl çağlarında belə nağıl edirdi:

- Yaşadığım kəndlə şəhərin arası 10-15 dəqiqəlik yol idi. Kənddə özümə yaxşı şərait qurmuşdum. Bir oğlum var idi. Arzularım oğlumu oxutmaq, evləndirmək, ömür boyu çalışıb bu yurda sahib və normal bir ailə başçısı kimi bu dünyadan köçmək idi. İllər ötdü. Oğlumu oxutdum, şəhərdə işə düzəltdik. Nəhayət evləndirdim, özümü xoşbəxt sanırdım. Nəvəm də oldu. Nəyim çatmırdı?

Bir gün hiss elədim ki, oğlum işə gedəndə, işdən gələndə çox kefsiz görünür. Narahat oldum. Nəhayət, oğlum mızıldandı:

- Ay ata, yoruluram, bezirəm. Hər gün dur çıx yola, avtobus gözlə, bəzən basabas düşür, axşam da elə.

Başa düşdüm. Oğlum xüsusi maşın istəyirdi. O ili pul düzəldib maşın aldıq.

Bir neçə il də ötdü. İndi iki oğlan nəvəm var idi. Uşaqlar məktəb yaşına çatırdılar. Bir gün də gördüm ki, oğlum gəlinlə gah evdə, gah həyətdə pıçhapıçdır. Özləri də elə bil getdikcə evdən soyuyurlar. Dözmədim, söhbət əsnasında oğlum fikrini açdı:

-Ay ata, mən hər gün gəlib-getməkdən inciyirəm. Onsuz da mənim işim şəhərdədir. Deyirəm, köçüm oturum şəhərdə, bu get-gəl də qurtarsın. Sonra da uşaqlar məktəbə getməlidirlər. Qoy şəhərdə oxusunlar.

Oğlum bəyənmədiyi kənd məktəbində oxuyub vəzifə sahibi olmuşdu. Başa düşdüm ki, gedəni saxlamaq olmayacaq. Məcbur eləsəm, evdə həmişə qanıqaraçılıq olacaq.

Şəhərdə ev kirayə edib yaşadılar. Mən öz arzularımla və qarımla qaldım yurdda. Hərdənbir kəndə gəlirdilər. Bir neçə il də keçdi. Bir gün oğlum xəbər verdi ki, ata, ev yeri üçün torpaq almışam, gəl bax, sən nə məsləhət edirsən?

Səhəri getdim. Gördüm böyük bir ərazi çəpərə salınıb, bina atılır, qum, daş gətirilir.Oğlum dedi:

- Hə, ata, evi ikimərtəbə tikdirəcəyəm. Evin iki girişi olacaq. Fikrim budur ki, uşaqlar üçün darısqallıq olmasın. Hərənin öz evi, öz həyəti olsun.

Dedim: - Oğul, mən də arzu edib ev tikmişdim, indi boş qalıb. Nahaq bu qədər xərc töküb, bu boyda bina tikmə. Allah qoysa, oğlanların da böyüyüb biri Rusiyaya, biri Türkiyəyə gedəcək, yurdda özün qalacaqsan.

Mənə qulaq asırsansa, özünə görə tik.

Bu gün ata-anasını, yurdunu qoyub qaçan oğullar bilməlidirlər ki, bir gün də onları qoyub qaçacaqlar. Ata-ananın övladı ilə bağlı arzularını çilik-çilik edən, ata-anaya xidmətdən qaçan, kənddə özü üçün işləmək istəməyib, gedib özgə üçün işləyən, söz düşəndə bol-bol anadan, yurddan danışanları gördükdə şair Əli Kərim yada düşür və hiddətlə demək istəyirsən:

- Qaytar ata borcunu, o borc sənin özünsən, özünü qaytar geri...

Tahir HƏSƏNLİ

Quba rayonu, Yerfi kəndi

525-ci qəzet.- 2015.- 14 oktyabr.- S.8.