Fikrət Qoca gecəsi

OKTYABRIN 12-DƏ MÜSLÜM MAQOMAYEV ADINA AZƏRBAYCAN DÖVLƏT FİLARMONİYASINDA XALQ ŞAİRİ FİKRƏT QOCANIN 80 İLLİYİNƏ HƏSR OLUNMUŞ TƏNTƏNƏLİ YUBİLEY GECƏSİ KEÇİRİLİB

Fikrət Qocanın bir neçə doğum günü var. Biri - rəsmi sənədində yazılmış gündü, biri - rəhmətlik anasının yadında qalandı deyəsən, biri də... Bu "ad günlərini" bir-bir izah eləmək, yadda saxlamaq qəliz məsələdi. Amma məncə Fikrət müəllim özü məhz may ayının 8-də anadan olmasına inanır. Hə, 1992-ci il may ayının 8-nə kimi buna inanırdı. Amma Şuşa işğal olandan sonra bu inamı zəiflədi, azaldı, itdi. Çünki Fikrət Qoca ruhlu, düşüncəli, əqidəli şair üçün Şuşanı itirdiyimiz gün heç kim və heç nə yarana, doğula bilməz. Hətta o özü belə... Ancaq ürəyi titrədən, adamı iliyinəcən təsirləndirən şeir yazıla bilər. Fikrət Qocanın şeirləri kimi!

Fikrət Qoca vətənpərvərdi! Filarmoniyada keçirilən yubiley gecəsində bütün çıxış edənlərin əsas vurğuladığı fikir bu oldu... Hələ tədbir başlamamış, rəsmən açıq elan edilməmiş Xalq yazıçısı Anar səhnəyə çıxıb mikrafona yanaşır: "Bir azdan gecənin rəsmi hissəsi başlayacaq, amma buna qədər mən dostum Fikrətin bir xahişini sizlərə çatdırmaq istəyirəm..." Zalda yüngülvari təlaş yaranır, yəni yubilyar tədbirdə iştirak eləmir?! Amma Anar müəllim kiçik müraciəti oxuyunca hər şey aydın olur:

"Bu gün mənim günümdür. Mənim yubileyimə yığışmışıq. Ona görə ürəyimdə göynəyən sözü burda deməyə yalnız mənim səlahiyyətim çatır. Lakin bu sözü deməyə nə səsimin qüdrəti, nə də ürəyimin dözümü çatmaz. Ona görə Xalq yazıçımız, əlli beş illik ürək dostum Anardan xahiş etdim, ədəbi-bədii gecəyə başlamazdan əvvəl, vəhşi terrorun törətdiyi faciənin bu üçüncü günündə qardaş türk xalqına bir dəqiqə sükutla başsağlığı verək. Xalqlarımız bütün sınaqlardan vüqarla, zəfərlə, şərəflə çıxıb. Həyat davam edir... "

Ayağa qalxıb Ankaradakı terror qurbanlarını bir dəqiqəlik sükutla yad edirik. Və bir azdan tədbirin rəsmi hissəsi başlanır. Əslində, ən maraqlısı budur ki, Fikrət Qoca özü azad, sərbəst, oxucusuna və indiki halda qonaqlarına məhrəm adam olduğu üçün ona həsr edilmiş tədbirin rəsmi hissəsi də "qeyri-rəsmi", bədii alınır.

Mədəniyyət və turizm nazirinin müavini Ədalət Vəliyev çıxışına şairin valideynləri haqda sözləriylə başlayır, bu gün onların hər ikisini - üzlərini görməsə belə - düşündüyünü söyləyir: "Yəqin ki, 1935-ci ildə Göyüş kişinin ailəsində o zaman hələ körpə Fikrət dünyaya gələndə onun böyük şair olacağını fikirləşmirdilər. Amma körpənin xoşbəxtliyi haqqında düşünürdülər, bunu arzulayırdılar. Bu gün 80 yaşlı Fikrət Qoca həm böyük şairdi, həm də xoşbəxtdi. Böyük şair olmasını hər birimiz bilirik, onu oxuyuruq, duyuruq. Amma xoşbəxtdi ona görə ki, bu cür sevilir, ailəsi, övladları var, nəvələrinin, oxucularının, onu sevənlərin əhatəsindədi. Amma bu xoşbəxtlik də, şöhrət də, kitablar da, mükafatlar, ordenlər də gərgin əməyin, zəhmətin nəticəsidir. 80 illik yolçuluqda minlərlə misra şeir, onlarla kitab, yüzlərlə görüş, tədbir, xarici ölkələrə səfərlər şairin bir növ "yol yoldaşı" olublar. Və mən tədbirdən əvvəl bütün bunlar haqda düşünəndə Fikrət Qocanın valideynlərinin xoşbəxt insanlar olmalarını da fikirləşdim. O zaman, 1935-ci ildə onlar körpə övladlarına nə arzulaya bilərdilərsə, Fikrət müəllim bu arzuları yüzqat artıq həyata keçirdi, gerçəkləşdirdi. Yəqin ki, onların ruhu bu gün şaddır!" Çıxışının sonunda Ədalət Vəliyev Fikrət müəllimlə 35 illik tanışlığından, birgə səfərlərindən danışır və lap axırda kiçik bir pauza edib:"Var ol, Fikrət Qoca!" - deyir.

Ədalət müəllimin söylədiyi kimi, Fikrət müəllim geridə qalan illərdə istedadı və zəhmətsevərliyi sayəsində çox şeylər qazanıb. Amma elə bu tədbirdə də əsas görünən odu ki, Fikrət Qocanın ən böyük qazancı onun dostlarıdı. Və heç şübhəsiz ki, bu qazancının da arxasında zəhmət durur, sadəcə şairdən ötrü Qasım bəy Zakir demiş, "dost yolunda cəfa çəkmək, can üzmək" də xoşdu.

Fikrət Qocanın ən yaxın dostu, həmdəmi, sirdaşı Anar çıxır səhnəyə. Bayaqki gəlişinin hüznü və dostunun xoş, şad gününün nikbinliyi duyulur danışığından: "Fikrət Qocanın 80 yaşı tamam olur. Amma o bu yaşında da min cavana dəyən gəncdi. Fikrətin cavanlığı, onun poeziyasının, ruhunun, qələmə aldığı əsərlərin cavanlığıdı. O, Azərbaycanın istiqlalı uğrunda öz qələmiylə, poeziyasıyla ən böyük mübarizə aparan şailərimizdən biridi. Fikrət Qoca Kubadan da, Vyetnamdan da, Afrikadan da, onların azadlıq, istiqlal uğrunda mübarizəsindən yaza bilərdi. Amma bütün bu şeirlərində qəsd elədiyi Azərbaycanın müstəqilliyi, Azərbaycanın azadlığıydı. Çünki o zaman ölkəmiz azad deyildi və Fikrət öz şeirlərində bu dərdi müxtəlif xalqların dərdi kimi ifadə edirdi. Fikrətin şeirlərinə səmimilik, yumor, bir az da kədər xasdı. O, müxtəlif vəznlərdə yazır - hecada da, əruzda da, sərbəstdə də şeirləri var. Amma bütün bu şeirləri birləşdirən cəhət onların yüksək poetik siqlətidir, yüksək poetik çəkisidir. Bu gün Fikrət bütün xəstəliklərə şeiriylə qalib gəlib, şeiriylə onları tapdalayıb, üstündən keçib, oxucularının, onu sevənlərin qarşısında, arasındadır. Mən də əziz qardaşımı ürəkdən təbrik edirəm, gün o gün olsun ki, onun doğum günlərindən növbətisini də doğma Şuşamızda keçirək".

Anar çıxışında Fikrət Qocanın azadlıq aşiqi, istiqlal mücadili olmasını söyləyincə şairin müxtəlif şeirlərindən misraları yadıma salıram. Düzü mənə belə gəlir ki, Fikrət müəllimin bu məsələlərə yanaşması da özünəməxsusdu. Yəni xarakterinə xas olan təvazökarlıq, fərqlilik, həlimlik bu mövzularda şeirlərində də özünü göstərir. Fikrət Qoca yumruğunu tribunanın kənarına döyəcləyib "azadlıq", "istiqlal" - demir. Bu barədə düşünməyə çağırır. Və əslində hər şeydən vacib olan da budur. Axı bütün böyük, gözəl işlər elə düşüncədən başlanır.

Qarsia deyindi ki:

-Hava yağış, yer palçıq,

Elə bil qəhət olub

Bu günlər, aylar, illər;

Heç belə havada da

Adam güllələyərlər?..

Zabit dedi - xoşbəxtsən.

Sən deyinə bilirsən,

Biz qanunun lalıyıq.

Sənə nə var, biz hələ

Geri qayıtmalıyıq.

Məhz yazımın bu yerində "Qarsia Lorkanın son anları" şeirini yada salmağım əbəs deyil. Anar müəllimin də dediyi kimi, Fikrət Qoca kimdən, nədən, hardan yazır yazsın, özümüz üçün yazır. Millətinin düşüncəsinə, əqidəsinə, intellektinə təsir edir. Və azadlıqdan danışanda bu şeiri xatırlamamaq mümkünsüzdü. Poeziyamızda azadlıq fəlsəfəsini, müstəqillik məhfumunu bu cür orijinal şəkildə ifadə edən az sayda şeir olar. Axı doğrudan da, hansı daha azaddı? Güllələnməyə aparılan, amma deyinə, sözünü deyə bilən Lorka, ya "qanunun lalı" olan zabit?! Fikrət Qoca poeziyasında yüzlərlə bu cür fərqli, dərin fəlsəfi məqamları, insanı saatlarla düşündürəcək məsələləri qabardan, üzə çıxaran şeirlər var. Həm də qısa, az qala iki - üç misralıq şeirlər.

Biri qaçaq olub, mərd olub,

Biri qoçaq olub, mərd olub.

Biri kasıb olub, mərd olub.

Bəs bu namərdlər hardandır,

Bax, bu mənə dərd olub...

Milli Məclisin Mədəniyyət komitəsinin sədri, AMEA-nın müxbir üzvü Nizami Cəfərov bu yuxarıda gətirdiyim misraları oxuyanda zal sürəkli alqışlayır. Tamaşaçıların məhz bu şeirə belə reaksiya verməsi maraqlıdı, fikirləşmək üçün mövzudu. Çox güman ki, əsas səbəb az sözlə çox şey demək, həm də bu cür dəqiq deməkdi... Nizami Cəfərov da məhz bunu vurğulayır: "Baxın, kiçik bir şeirdə həm babalarımızdan danışır şair, həm də nəvələrimizdən. Eyni zamanda da tərbiyə edir oxucusunu". Nizami müəllim 60-cı illərdə poeziyaya gələn şairin qələminə illərin heç təsir etmədiyini də söyləyir: "Fikrət Qoca 60-cı illərdə necə enerjiylə, ruhla, şövqlə işləyirdisə, indi də o cür davam edir, o səviyyədə yazır. Bu yaxınlarda "Azərbaycan" jurnalında yeni şeirlərini oxudum və peyğəmbərlərə həsr olunmuş şeiri mənə çox təsir elədi. Və bir daha anladım ki, Fikrət müəllimin qələmi korşalmayıb, əvvəlkindən də itidir". Nizami Cəfərov şairlə səfərlərindən də danışır, Fikrət müəllimin səxavətli olmasını, yol yoldaşı kimi diqqətini vurğulayır: "Sonuncu Paris səfərimizdə Fikrət müəllimdən daha gənc biri kimi ona qulluq eləmək istəyirdim, amma o buna imkan vermirdi. Hər yerdə qabağa düşürdü, hesabı ödəyirdi".

Şairin başqa bir dostu, Moskvadan məxsusi bu tədbirə qatılmaq üçün təşrif buyurmuş Azərbaycanın Rusiyadakı səfiri, tanınmış müğənni və bəstəkar Polad Bülbüloğlu isə birgə işlərindən, yazdıqları mahnılardan söz açır: "Fikrət Qoca yüzlərlə mahnı mətninin müəllifidir. Mənimlə də xeyli işləri var. Və onu deyim ki, bəstəkar üçün onunla işləmək rahatdı, gözəldi. Onunla ən uğurlu mahnılarımız indi şənliklərdə, toylarda çalınır, hətta xalq mahnıları kimi qəbul olunur. Bir sənətkar üçün bundan gözəli ola bilməz". Polad Bülbüloğlu təbrikini mahnı ilə, "Gəl, ey səhər"lə yekunlaşdırır:

O gözlər kimi

Hər tərəf qara...

Xalis Fikrət Qoca qələmidir, deyilmi? Hər tərəf zülmətə bürünsə də, qara olsa da "o gözlər kimi" qaradı. Axı gözlərin qaralığı, zülməti içində həm də böyük işıq var, nur var. Fikrət Qoca sözü də belədi. Orda zil-zülmət qaranlıq ola bilməz. Gözün işığı, nuru həmişə o sözün canında, qanındadı! Və o SƏHƏR də mütləq açılır, hər səhər açılır. Şairin öz həyatındakı qaranlıqlardan - xəstəliklərdən sonra açılan al-əlvan səhərlər kimi. Polad Bülbüloğlu ifasından sonra səhnəyə çıxan yubilyar bu al-əlvan səhərinə - oxucuları, onu sevənləri qarşısında sağ-salamat durduğuna görə minnətdarlıq borcunu ifadə edir: "Mən səhnəyə öz təşəkkür borcumu söyləməyə çıxdım. İllər öncə ciddi xəstələnmişdim və həyata yenidən qayıtmışdım.

Rəhmətlik Heydər Əliyevin bu işdə həssaslığını, köməyini hər kəs bilir. Bir də bu ilin əvvəlində növbəti belə təhlükə yaşadım. Əgər bir insanın, möhtərəm prezidentimiz İlham Əliyevin qayğısı, dəstəyi olmasaydı, bugünki tədbir başqa cür də keçə bilərdi. Səhnədə sadəcə şəklim asılardı, övladlarım zalda gözüyaşlı oturub haqqımda deyilənlərə qulaq asardılar. Amma məhz ölkə başçısının sayəsində ən yüksək səviyyədə müalicəmi aldım, sağaldım. Təsəvvür edirsiz, bütün bunlar azmış kimi, hələ üstəlik mənə "Şərəf" ordeni də verdi. Bütün bunlara görə minnətdarlığımı bildirirəm. Sizləri bura gətirən ürəkləriniz var olsun. Burda iştirak edən dostlarıma, onların ailələrinə də təşəkkür edirəm".

Fikrət müəllim həyatındakı ciddi zəlzələni o qədər rahat, yüngül, yumor qataraq danışır ki... Görünür, bu da təkcə özünün yox, həm də 80 rəqəminin "xasiyyətidir". İllər çox şeyə ironik, üstdən, rahat baxmağa kömək edir. Xalq artisti Mələkxanım Əyyubova "Küsüb məndən" oxuyur. Ramiz Mirişlinin bəstəsidir.

Dinlədikcə uzaq, soyuq Bişkek axşamını xatırlayıram. Azərbaycandan bir neçə nəfərlik heyətlə Anar müəllimin qırğız oxucularıyla görüşünə getmişdik. Elə ilk axşam, hələ tədbirlər başlamamış kiçik restoranların birində şam edirdik. Mələkxanım Əyyubova heyranlıqla, minnətdarlıqla Fikrət müəllimin mahnı mətnlərindən danışırdı. Hamımızın xahişiylə məhz "Küsüb məndən" mahnısından bir-iki ağız oxudu da. Məclisdəkilərin sevgisini, sözünə heyranlığını duyan Fikrət müəllimin sadəcə gözləri parıldayırdı, ayrı bir nəsə demirdi. Elə bil bu qədər sevilməyinə görə utanırdı da bir az...

...Çox güman ki, bu yubiley gecəsi boyu da Fikrət müəllimin üzündə oxşar ifadə olub. Müxtəlif müğənnilər sözlərinə yazılmış mahnıları oxuyanda, aktyorlar şeirlərini səsləndirəndə, dostları, ədəbiyyatşünaslar çıxış edəndə...

...Və yəqin ki, 80 ildi, onun ətrafında, dövrəsində fırlanan, "Vals" oynayan zamanı da düşünüb. Yazımın bu yerində Fikrət Qocanın zamanla "Vals"ının hələ çox-çox illər davam etməsini, şairin yorulmamasını, sağlam, uzun yaşamasını arzu edirəm. 80 yaşın mübarək, şair!

PƏRVİN

525-ci qəzet.- 2015.- 14 oktyabr.- S.7.