Biz üç şair idik: Əbülfət Mədətoğlu, Vahid Əlifoğlu və mən...

Biz üç şair idik: Vahid Əlifoğlu Füzulidən, Əbülfət Mədətoğlu Qarabağın Tuğ kəndindən, mən İmişlidən. 80-ci illərin əvvəllərində Çingiz Əlioğlu Vahidi, Əbülfəti və məni Azərbaycan Dövlət Televiziyasının "Gənclik" verilişinə çağırmışdı. Orda tanış olduq. Vahid çəkilişdə şeir deyə bilmirdi həyəcanından. Əbülfətlə mən onun sağ və sol tərəfində oturub sakitləşdirirdik.

Sonra Çingiz Əlioğlu, sağ olsun, hər üçümüzün şeirləri haqqında "Ədəbiyyat və İncəsənət" qəzetinə yazdı.

Vahid sonralar Məmməd İsmayılın "Gənclik" jurnalında gen-bol çap olundu. Sonra Qarabağ müharibəsi başladı, qaçqınçılıq düşdü. Vahid İmişli və Biləsuvar rayonlarının arasında yerləşən çadır şəhərciyində yaşadı və günlərin birində doğulduğu kəndin ovuc içi kimi göründüyü yerə yaxın olan Qayıdış qəsəbəsinə köçdü. Orda da ürəyi namərdlik etdi... Allaha qovuşdu.

Əbülfət Mədətoğlu Bakıya gəldi. Əbülfət hamımızdan etibarlı çıxdı. Son ana qədər o, bir anda olsa Vahidi unutmadı, onunla daim əlaqə saxladı, tez-tez Çadıra getdi, onun bütün şeirlərini qəzetlərdə çap elədi.

Vahid dünyasını dəyişəndən sonra da onun arxivindəki şeirlərini qədirbilən oxuculara çatdırdı, çap olunmayan yazılarını kitab etdi.

Əbülfət Mədətoğlunun ilk baxışda çox sakit xarakteri olduğunu düşünmək olar. Amma belə deyil, onun xarakteri yerlə-göylə əlləşir. Onun Vahid Əlifoğluna sədaqəti də şairliyinin, xarakterinin bir cəhətidir. Səsi, baxışları, hərəkəti mülayim olan şair dostum Əbülfət Mədətoğlunda heç vaxt pafoslu danışıq görməmişəm.

Onun bir dənə də olsun pafosla yazılan şeiri yoxdur. Hamısı pıçıltıdır (Musa Yaqub Əbülfətin "Sevgi pıçıltıları" kitabına ön sözündə bildirir ki: "Əbülfət şeiri demir, sadəcə pıçıldayır, eşidənlər üçün").

Həqiqətən o, şeir deyəndə və yazanda bəziləri kimi qışqırmır, bəziləri kimi Qarabağ dərdini reklam eləmir, sadəcə pıçıldayır və pıçıltıda olub- keçənlərin və hal-hazırda nələr baş verdiyinin şahidi olursan.

Hər dəfə "Ədalət" qəzetinə gedəndə Əbülfətə dəyməmiş, onunla söhbətləşməmiş geri dönə bilmirəm. İş otağı elə bil meşədir. Müxtəlif güllər, çiçəklər otağı başına götürüb.

Kimdənsə eşitmişəm, deyir bir dəfə Bakının tən ortasında, iş otağında Məmməd Araz qəflətən stolun gözlüyündən bir qom təzə dərilmiş baldırğanı götürüb düz Məmməd Aslanın üstünə atıb və deyir ki, çox təbiət-təbiət deyirsən, al bu da baldırğan. Əslində Məmməd Arazın bu comərdliyi təbiətə və adaşı Məmmədə sevgisindən irəli gəlirdi. İndi o möcüzəni mən hər dəfə Əbülfətdən gözləyirəm və hər dəfə onun iş otağına daxil olanda ağlıma ilk gələn elə bu olur.

Əbülfət heç vaxt yaradıcılığı haqqında heç kəsə məlumat vermir, şeir necə olar - deyib, mənim kimi əl-qolunu ölçmür, çıxan kitablarını sadalamır, sadəcə susur və günlərin bir günü qərara gəldim ki, elə mən də Əbülfətin yanında susum. İndi az hallarda şeirdən danışırıq. Ancaq keçmişdən, işdən-gücdən və övladlarımızdan, şair demiş, lakonik söhbətlər eləyirik.

Və günlərin bir günü, bəlkə də, susduğuma mükafat olaraq Əbülfət mənə bir şeirlər kitabını verdi, adı da beləydi "Mənim kimi sevə bilsən". Bu kitabın adında çox mətləblər gizlənir, Qarabağdan tutmuş, Vahid Əlifoğluna qədər hər şeyə işarə var bu kitabın adında.

Mən kitab itirənəm, çünki gün ərzində dəydiyim dostlar çox olur, Əbülfətin bu kitabını itirmədim, görünür heç vaxt da itirməyəcəm.

Açığını deyim ki, bizim çoxumuz Əbülfət Mədətoğlunu şair kimi, yəni olduğu qədər çox yaxşı tanımırıq, onu dərindən dərk etmirik bəzən. O, tanınmış şairdir, geniş oxucu kütləsi var, bunda sözüm yox. Bu anormal ədəbi mühitdə ədəbi tənqid onun yaradıcılığını lazımi qədər tədqiq etməyib. Ağzına çullu dovşan sığmayan şairlər onun şeirlərini dərindən oxuyub dərk etsələr, onlar da lazmi yerlərdə Əbülfət Mədətoğlu kimi susarlar. Çünki Əbülfət reklamdan çox uzaqdır. Hətta Bakıdan tutmuş öz kəndi Tuğa qədər uzaq. Əbülfət facebookda da ən yaxın dostumdu, məndən başqa minlərlə dostu var, hələ bir dəfə onun öz şeirini paylaşdığını görməmişəm. Saytlarda da şeirlərini oxumamışam. Burda bir gizli həqiqət var, məncə, Əbülfət kitaba inanır, internet illüziyasına yox. İşıqlar sönər, internet bağlanar və bir anda sənin yazdıqların yoxa çıxar. Amma kitab köhhə kişilərin xasiyyəti kimi daimidir, həmişəlikdir.

Əbülfət Mədətoğlunun şeirlərində tor kimi güclü bir qafiyə sistemi var. Hiss edirəm ki, Əbülfət bu qafiyələrin üzərində çox işləyib, onu cilalayıb, araya-ərsəyə gətirib. Çünki onun qafiyələri asan tapılan deyil, düşüncə qafiyəsidir, mənanın içindən doğulur. Bu məna isə üzdə deyil, mahiyyətin bətnindədir.

Sevgini dilsiz edən,

Bir dil arzusundayam.

Sevgini nə dilsiz edib görəsən? Şair sevgiyə dil axtarır. Elə bir dil ki, bütün insanlar tərəfindən tərcüməsiz başa düşülə bilsin.

Şair aşağıdakı bənddə səhərə nə qədər vaxt qalmağını maraqlı bir vaxt cihazı ilə ölçür və o səhərin gəlməyi üçün yatmaq lazımdır, amma yatmaq da olmur, çünki yatmağa qoymayan bir qəhər var.

Yataqda qovruluram,

Səhərə bir səhər var.

Gözlərimi yummağa,

Qoymayan bir qəhər var.

Tanınmış tənqidçi Rüstəm Kamal haqlı olaraq Əbülfət Mədətoğlunun yaradıcılıq sirlərinin birini də səslə bağlayır. Hər şeir bir səsdi. Ümumiyyətlə, bütün küllü-bəşər tamamilə səsdən ibarətdir. Bəzən insan ağrıdan və ya sevincdən affekt vəziyyətinə düşəndə söz demir, qəribə səslər ifadə edir. Səsin özü ilk dildir.

İnsanlar lap qədim zamanlarda dillə yox, səslə danışırmış. Səs insanın daxili aləmini, onun psixoloji durumunu çox dəqiq ifadə edir.

Şair bir şeirində deyir:

Ləçəklərdən şeh sorulub,

Süst düşübdü - meh yorulub.

Təbiət elə qurulub,

Deyiləsi söz yeri var.

Bütün sözlərin yeri səsdir. Təbiətə, insana dəyən səsdir.

Həsrət haqqında çox yazılıb, ta qədim zamanlardan bu günə kimi həsrəti bütün aspektlərdə təhlil ediblər. Amma qədim həsrətin hər gün səhərlər yenidən başlandığını bilmirdim. Görün nə qədər maraqlıdır:

Hər gün başdan yazılır,

Həsrətin varaq kimi...

Əbülfət Mədətoğlu hadisələrə öz şair səciyyəsi ilə yanaşır, hadisələr və əşyalar onda nostalji duyğular yaradır. Adicə bir cüt göyərçin də.

Pəncərəmin önündə,

Qonan cüt göyərçinə

Elə həsədlə baxdım -

Uçdular.

Dən səpdim dönmədilər,

Fit çaldım - dinmədilər.

Nə çəkdim, bilmədilər -

Uçdular.

Bilməzdim qısqancdılar,

Baxışı qısqandılar.

Bir həsəd qazandılar -,

Uçdular.

Vaqif Bayatlının çox maraqlı bir ifadəsi var: "Qəribik, şairim, qəribik". O qəribliyi tamamilə ifadə edən şair Əbülfət Mədətoğludur.. Elə bir cüt göyərçin də qəribdir, Əbülfət də. Elə bil göyərçinlər Əbülfətə neçə illərdir tanış imiş, ona dən səpibmiş. Burada şairin-insanın milyon illik təbiət yaddaşı oyanır.

Əbülfət Mədətoğlu heç vaxt təbiət və cəmiyyət hadisələrini sözgəlişi sadalamır, onun mahiyyətinə varır. Aşağıdakı misralardakı kimi.

Mən bir zalımla qaldım,

Adını da bilmədim.

Bizə qoyulan adlar şərtidir. Onu bu dünyada valideynlərimiz qoyub. Bəs mahiyyətdə bizim adımız nədir? Heç vaxt bunun fərqində deyilik. Bizim əbədi bir adımız və kimliyimiz var. Onun kimliyini bilmək bizə qadağandır. İstəsək də öyrənə bilmərik. Ora qədər idrakımız çatmır. Sadəcə bu dünyada müxtəlif adlarla işarələnmişik.

Hələ mürgülüdü bu qız,

Hələ yuxusu qaçmayıb.

Hələ kirpiyi şehlidi,

Meh də yaxasın açmayıb.

Əbülfət Mədətoğlu fiziki görüntünü, mənzərini həmişə daxili fikirlə bağlayır. Onun şeirlərində üzdə görünən hal-əhval ən çox için təzahürüdür. Bu bənd təmizliyin, bakirəliyin görüntüsüdür. M.P.Vaqifin "Yoxdur" qoşmasının "Var" cavabıdır.

Yenə deyirəm, Əbülfət Mədətoğlunun şeirlərinin metafizikası zəngindir, detallar, elementlər, hərəkətlər insanın daxili aləmi ilə həmahəngdir. Aşağıdakı misralarda olduğu kimi.

Baxıb şəkil çəkirəm,

Kirpiyimin ucuyla.

Əbülfət Mədətoğlu 80-ci illər ədəbiyyatının ən orijinal bir xəttidir. Qədim Tuğ kəndinin dünyaya çıxan poetik bir cığırıdır. Öz səsilə, nəfəsi ilə heç kəsə bənzəməyən görkəmli bir şairimizdir.

... Biz üç şair idik, Əbülfət Mədətoğlu, Vahid Əlifoğlu və mən.

Əbülfət Mədətoğlu indi susaraq danışır. O susur, mən də susuram - Vahid Əlifoğlunun xatirəsi önündə...

Qəşəm NƏCƏFZADƏ

525-ci qəzet.- 2015.- 15 oktyabr.- S.8.