Təkrarolunmaz bir görüşün zövqü

Azərbaycan Müəllimlər İnstitutunun qarşısında tıxac olduğundan tələsdiyim tədbirə vaxtında çatmaq üçün bir xeyli aralıda taksidən enməli oldum.

İnstituta tərəf addımlaya-addımlaya günəşli havanın yaratdığı yüksək əhval-ruhiyyənin təsiri altında düşündüm ki, görəsən, indiyədək neçə-neçə gəncə, yaşlıya verdiyi dəstəyə, göstərdiyi qayğıya görə heç bir əvəz gözləməyən bu əvəzsiz insanın bəzən rəhbərlik, bəzən iştirak etdiyi, bəzən də sadəcə qonaq olduğu neçə tədbirdə iştirak etmiş olaram? Və indiyədək işdə, tədbirlərdə, məclislərdə, ziyafətlərdə azından neçə yüz dəfə rastlaşdığım, söhbətləşdiyim, məsləhətləşdiyim, güvəndiyim və bir neçə dəfə də ərk eləyib küsdüyüm bu adamın hər qarşılaşmadan sonra özüm üçün hansısa daha yeni bir tərəfinin, xarakterinin növbəti maraqlı bir qatının açılmasına tanıq olmuşam. “525-ci qəzet”in baş redaktoru, şair, publisist Rəşad Məcidlə bu dəfə Azərbaycan Müəllimlər İnstitutunda tələbələrlə keçirilən növbəti görüşünün də bu baxımdan istisna olmayacağına əmin idim...

lll

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Bilik Fondunun informasiya təminatı sektorunun “İlboyu bilik” proqramının “İmzalı görüş” layihəsi çərçivəsində təşkil edilən bu tədbir yazıçı Aqil Abbasla keçirilən görüşdən sonra sayca ikinci idi. Fondun nümayəndələri Xatirə Hüseynova, Ramilə Qurbanlı, Ceyhun Musaoğlu, Müəllimlər İnstitutunun prorektoru Razim Məmmədov, tənqidçi, publisist Nərgiz Cabbarlı hər biri öz çıxışında tələbələrə Rəşad Məcidi fərqli rakursdan təqdim elədi.

Ramilə Qurbanlının tədbirdə səsləndirdiyi yarızarafat təbirincə desək, Nərgiz Cabbarlı Rəşad Məcidin yaradıcılığını “sökərkən” daha çox poeziyası üzərində dayandı : “Rəşad Məcidi bir şair kimi, demək olar ki, yeni kəşf eləmişəm. Əminəm ki, təkcə mən yox, bir çoxları onu yeni kəşf eləyib. Son bir neçə ildə onun şairlik yaradıcılığında elə qəribə bir sıçrayış baş verdi ki, əvvəlki yaradıcılığına baxdıqda bunu söyləmək mümkün deyil. Mənim üçün Rəşad Məcidin şeirləri məhz oxuyub təəssüratında qaldığım, ruha yaxın olan şeirlərdəndir. Səbəb ondadır ki, bu şeirlərdə çox güclü bir məhəbbətin ifadəsi var. Sevgi bütün çalarları, bütün incəlikləri ilə necə duyulub, necə yaşanıbsa bütün mərtəbəsi ilə bu şeirlərdə öz əksini tapıb.

Nərgiz Cabbarlının özünün də vurğuladığı kimi - bəlkə də qadın mövqeyindən çıxış edərək - Rəşad Məcidin şeirlərində qadına ilahi varlıq kimi yanaşma tendensiyasının öz əksini tapdığından danışdı. Onun bu şeirlərdəki obrazın saçları, ağ dişləri, görünüşü ilə real insan olmasına baxmayaraq ilahi varlıq kimi təsviri haqqında fikirlərini maraqla, sakitcə dinləyən gəncləri müşahidə elədikcə bu tələbələrinmi, yoxsa Nərgiz xanımın çıxışından sonra həmişəki coşqu və böyük vəcdlə “Bir də gəlməyəcək” şeirini səsinin titrəyişi, gözünün parıltısı ilə birgə dinləyənlərə çatdıran Rəşad Məcidinmi əslində ruhən, cismən daha gənc olması sualı dolandı beynimdə...

Çıxışının sonunda Nərgiz Cabbarlı Rəşad Məcidin istedadlı, savadlı gənclərə dəstəyindən, qayğısından da söz açmağı unutmadı: “Rəşad Məcid rəhbərlik etdiyi Gənc Ədiblər Məktəbi ilə indiki istedadlı gənclərə özlərini, imzalarını təsdiq etmək üçün çox böyük imkanlar yaradır”.

lll

Xoş sözlərə görə çıxışçılara minnətdarlığını bildirən Rəşad Məcid görüşdə jurnalist, publisist, yazıçı, şairlik fəaliyyəti ilə bağlı ən müxtəlif mövzular barəsində tələbələrə məlumat verdi:

“İndiki gənclərdə ən bəyənmədiyim xüsusiyyətlərdən biri də iddia, istək və coşqularının olmamasıdır. İlk gəncliyimdən inadla arzularıma doğru getdim. 1992-ci ilin 17 noyabrında “525-ci qəzet”i açdıq. O vaxt aylarla gözləyirdik ki, ya “Ulduz” jurnalında, ya da hansısa qəzetin küncündə bir şeirimiz çap olunacaq. Yəqin ki, indiki dövrdən baxanda təsəvvürünüzə gətirə bilməyəcəyiniz bir zaman idi. Qəzeti təsis eləyəndə ad üzərində çox fikirləşdik. Türkiyədə çıxan “Sabah” qəzeti kimi adının “Sabah” olmasını da istədim, “2 X 2” ( “iki vur iki”) də, “555” də... Nazirlikdən maraqlananda məlum oldu ki, bütün gözəl adları ya götürüblər, ya da xoşladığımız ad üçün bir neçə ay gözləməliyik. Sonra maraqlandıq ki, indiyədək ölkədə 519 qəzet qeydiyyatdan keçib, qərara aldıq ki, açacağımız qəzetin adı qeydiyyat nömrəsinə uyğun- “525-ci qəzet” olsun. Sonralar dünyanın ən müxtəlif ölkələrində olanda o adın mənası ilə maraqlanırdılar. Görünür ki, adı uğurlu seçmişik. O vaxtdan üzübəri “525-ci qəzet” ölkənin öndə gedən mətbu orqanlarının sırasında olub. Əvvəllər daha çox siyasətə yer ayıran “525-ci qəzet”də sonralar - 90-cı illərin 2-ci yarısından ədəbiyyata yer verməyə başladım. Onda dostlarımızdan bəziləri cəmiyyətin siyasiləşdiyini əsas gətirərək ədəbiyyatın oxunmayacağını deyirdilər. Amma zaman göstərdi ki, baş redaktor olaraq düz yol seçmişəm. Və “525-ci qəzet” ziyalıların, ədəbiyyat, mədəniyyət adamlarının tribunasına çevrildi. Burada Anar, Elçin, Əkrəm Əylisli, Afaq Məsud kimi Azərbaycanın klassik yazıçıları ilə bərabər gənc yazarların ilk qələm təcrübələri çap olundu və olunur. “525-ci qəzet”in bəzi şənbə saylarını oxuyanda zövq alıram. Fikirləşirəm ki, Azərbaycanın hər bir ziyalısı, intellektualı bu qəzetin şənbə sayını oxumalıdır. Məsələn, orda gözəl ədəbiyyatşünas alim Vilayət Quliyevin Azərbaycan tarixi ilə bağlı çıxan gözəl yazılarını oxumaq, hesab edirəm ki, hər bir azərbaycanlıya vacibdir”.

“...Təxminən 10 ildi ki, mən Yazıçılar Birliyində gənclərlə işləyirəm. Bilənlər bilir ki, mənim üçün istedadlı və savadlı bir gənci görmək dünyanın ən xoşbəxt anlarını yaşamaq kimidir, belə gənclərə həmişə dəstək verirəm, çalışıram ki, daha çox öyrənsin, eşitsin. Düzdür, onlar tənbəl olanda, mütaliə eləməyəndə ruhdan düşürəm. Amma ümumiyyətlə, istedadlı gənclərimiz çoxdur, Azərbaycan ədəbiyyatının gələcəyi barədə pessimist deyiləm. İndi aktiv və savadlı gənc istədiyi uğuru əldə edə bilər. Ən çətin dövrdə də bir insan sevdiyi işiylə əzmlə, inadla, zəhmətlə məşğul olursa, mütləq qiymətini alır. Şikayətlənmək lazım deyil. İstedadlı, savadlı, əzmkar və zəhmətkeş gəncin qarşısını heç kim ala bilməz”.

“...Şeir təbiət hadisəsidir. Son 15 ildi şeir yazmırdım. 1996-cı “Roman” silsilə şeirlərimi yazmışdım, 2011-dən sonra bu silsiləni “Dastan” adlandırdım. Keçən il 50 yaşım bitəndə haqqımda ən müxtəlif insanlar fikir söylədilər, həmin yazıların toplandığı “Cığıraçan” kitabı mənim üçün ən yaxşı yubiley hədiyyəsi oldu. Şeirlərimə özüm də gözləmədən mahnılar bəstələndi. Xumar Qədimova, Tünzalə, Ayan və başqaları o şeirlərə yazılan mahnıları oxudular. Düşünürəm ki, şeir insanın anormal vəziyyətidir. Ola bilər ki, 15 il şeir yazmayıb bir ildə yüzlərlə şeir yazım. Bundan sonra davam eləyəcək, yoxsa susqunluq olacaq, bilmirəm...”

“Məlum 11 sentyabr terror hadisəsi ilə bağlı “10 sentyabr” hekayəm çox məşhur oldu, 20-dən artıq dilə tərcümə edildi. Ədəbiyyatın gücünə fövqəlinamım var. O hekayəni yazanda mən hətta bununla pisliyin, terrorun qarşısını ala biləcəyimə inanırdım. Nəsr yazmaqla bağlı danışanda tez-tez Orxan Pamukun sözünü xatırladıram: “Nəsr yazmaq iynə ilə quyu qazmaq kimi bir şeydir”. İndi mənim iynə ilə quyu qazmağa vaxtım, imkanım yoxdur. Ona görə nəsr yazmağı saxlamışam. Amma beynimdə hazır nəsr süjetləri var, haçansa yazmağı düşünürəm”.

lll

Çıxışlardan sonra bayaqdan lal-dinməz oturub susqunca seyr edən tələbələrin sual yağmuru başladı. Görünür, Rəşad müəllimin coşqusu, vəcdi gənclərə sirayət eləmişdi. Onun gah ironiya, gah yumorla verdiyi cavablar gəncləri həm güldürürdü, həm düşündürürdü: “ Mən 15 yaşımda bilirdim ki, həyatdan istəyim nədir, kim olacağam. Bütün gələcək həyatıma Cek Londonun “Martin İden” əsəri təsir edib. Orada əsərin qəhrəmanının inadkarlığı, əzmi, mübarizliyi məni valeh edir. Uşaq yaşlarından şeir yazırdım, jurnalistikaya həvəsim vardı. Valideynlərim iqtisadçı olmağımı istəyirdilər. İqtisad Universitetinə imtahan verəndə qəsdən elə yazdım ki, kəsilim. Növbəti il Jurnalistika fakültəsinə qəbul oldum. Atamı inandırmaq, öz arzumun arxasınca getmək üçün Bakıdan Yevlaxacan 3 saat dayanmadan şeir demişəm. Axırda dedilər ki, bildik, sənə mane olmayacağıq. İlk şeirimi 7-8 yaşımda dağlara, yaşıllığa qoşmuşam. Sonra ibtidai sinif müəllimim Fəridə xanıma şeirlər qoşurdum. “Rəşad Məcidi ədəbiyyata, jurnalistikaya kim qazandırıb?” sualınıza cavab olaraq deyim ki, bu baxımdan həyatımda ən mühüm rolu Xalq şairi Hüseyn Arif oynayıb. Şeirlərimi dinləyəndən sonra atamın dostuna dedi ki, bu kişi şairdi, imkan verin şeirini yazsın, nə iqtisadiyyat? Onda 500 yüz min tirajla çap olunan “Azərbaycan gəncləri” qəzetinin 1981-ci ilin 12 sentyabr sayında Hüseyn Arifin uğurlu yolu ilə şeirlərim işıq üzü gördü.Və günlərin bir günü gözümü açıb gördüm ki, həmişə əlçatmaz bildiyim yazıçıların, jurnalistlərin əhatəsindəyəm və gənclik arzularıma çatmışam...”

Rəşad Məcidin sevgi şeirlərinin qəhrəmanı ilə bağlı verilən suallara şairin məhz gənclərin marağına, dünyagörüşünə və zövqünə hesablanmış zarafatyana, dumanlı və ikibaşlı yumoristik cavabları görüşə xüsusi şux ovqat bəxş elədi:

“ - Rəşad müəllim, çox maraqlıdır, bu şeirlərin qəhrəmanı indi haradadır?

- (gülür) Dumanlı Albionda... Mütləq real qəhrəman olmalıdır ki? Elə isə sizin qəhrəmanınız hardadır, institutun o biri mərtəbəsində?”

Görüşün sonunda, yeni yazıb hələ çap etdirmədiyi, “Təzə bəla” ilə tələbələrlə sağollaşan Rəşad Məcidin növbəti günü yarılanmışdı...

Hər adamın sığınmağa,

Bir qalası olsun gərək.

Bu qaynaşan pis gözlərdən,

Bir xilası olsun gərək...

Nicat yoxdu bolca vardan,

Hündür divar, dik hasardan.

Adamı daş adamlardan,

Qala adam alsın gərək..

Bu gələn gözəl əladı,

Yeriyən, gəzən qaladı...

Bəlkə də təzə bəladı,

Dinsin görək, gəlsin görək...

lll

Sonda ətrafına yığılan tələbələrlə deyə-gülə danışıb onlara kitab imzalayan, gənclərlə keçirdiyi hər ədəbi görüşdən sonra xarakterinin bütün ziddiyyətli, maraqlı, ironik və sevimli tərəfləri ilə qəbul edilib sevildiyinə bir daha şahid olduğum, “Əlvida və salam”a “Hələ ki vaxt var” deyib 15 illik fasilədən sonra “Dəlicəsinə” “Roman”, “Dastan” yazan, “10 sentyabr”la “Cığıraçan”ı seyr elədikcə düşündüm ki, özünəməxsus istedadı olan bütün yaradıcı adamlar kimi bu dünyaya ondan “Bir də gəlməyəcək”...

Sevinc MÜRVƏTQIZI

525-ci qəzet.- 2015.- 17 oktyabr.- S.15.