Azərbaycan mədəniyyətinin təbliğinə dəyərli töhfə - "Doxsan imza"

Bu yaxınlarda yazıçı, publisist Təranə Vahidin "Doxsan imza (Mədəniyyət yazıları silsiləsi) kitabı işıq üzü görüb. Kitabda son illərdə "Mədəniyyət" qəzetində çap olunmuş mədəniyyətimizin müxtəlif sahələrini əks etdirən maraqlı müsahibələr, reportajlar, araşdırma yazıları toplanıb.

Telli Pənahqızı qələmə aldığı önsözdə kitabın əhəmiyyətini vurğulayıb: "...Bu kitabın gələcək nəsillər üçün bir sorğu, məlumat mənbəyi olacağını əvvəldə də qeyd etdiyimdən təkrar-təkrar bu fikri qabardaraq söyləyirəm ki, bizdən sonra gələnlər bir vaxt Azərbaycan mədəniyyətinin inkişafını öz töhfələrini vermiş insanları tanımaq istəyəndə uzağa getməyəcəklər, bu kitaba toplanmış məqalələr öz dolğunluğu və fakt bolluğu ilə onların gözü qarşısında XX əsrin əvvəllərində bünövrəsi dahi Üzeyir bəy Hacıbəyli tərəfindən qoyulan professional musiqi mədəniyyətimizin inkişafında və təkamül tarixində xidməti olan bir sıra sənətkarlar barədə məlumatları sərgiləyəcək, Azərbaycan milli teatr sənətinin fədailərinin bir qismi ilə tanışlıq imkanı yaradacaq, aşıq-ozan sənətimizin beşiyi başında dayanmış azman saz və söz xiridarlarımızın ömür yolunu vərəqləyəcəklər".

Kitabdakı materiallar "Musiqinin işığı", "Teatr və kino", "İncəsənətin rəngləri", "Əbədi uçuş" və "Ruhumuzun memarları" bölümlərində təqdim edilib.

"Şərq musiqisinin peyğəmbəri" yazısında görkəmli xanəndə Cabbar Qaryağdıoğlunun həyat yoluna nəzər salınıb, sənətkarla bağlı əfsanələşən xatirələr qələmə alınıb: "XX əsrin əvvəlinədək Azərbaycan xanəndələri farsdilli şeirlərlə muğam melodiyalarını ifa etmək ənənəsinə riayət edirdilər. Bu ənənəyə görkəmli Azərbaycan xanəndəsi Cabbar Qaryağdıoğlu son qoydu. Muğamların Azərbaycan dilində ifası bütün Güney Qafqazda ənənəyə çevrildi... Onun 30-dan çox mahnısı Üzeyir Hacıbəyli, Müslüm Maqomayev tərəfindən nota salınıb. Opera və operetta yazan bəstəkarlarımıza Cabbar Qaryağdıoğlu yaxından kömək göstərib. Cabbar Qaryağdıoğlu təkcə elə tarzən Qurban Pirimovun müşayiəti ilə 300-ə qədər mahnı və təsnif oxuyub".

"Tanıdığımız qədər tanımadığımız maestro" yazısında dünya şöhrətli dirijor Niyazinin həyat və yaradıcılıq yolundan söz açılıb: "Dahilər sona kimi dərk olunmur. Sağlığında olduğu kimi, elə ölümündən sonra da çətin ki, kimsə maestro Niyazini sona qədər anlayacaq. Ancaq onun sənəti qarşısında baş əyənlər həmişə olacaq..."

"Adil İsgəndərov teatrı xalqa sevdirə bildi. Tamaşaçı onun simasında sənət və sənətkarların əlçatmaz olduğunu hiss etdi. Adil İsgəndərov aktyoru adilikdən qeyri-adiliyə kimi yüksəldə bildi. Bütün bu uğurların arxasında isə Adil İsgəndərov şəxsiyyəti dayanırdı. Onun şəxsiyyətinin, böyüklüyünün sayəsində o dövrdə Azərbaycan teatrının bir çox görkəmli aktyorları repressiya qurbanı olmaqdan xilas ola bildilər". Bu fikirlər "Bir əsrə sığmayan Adil İsgəndərov" yazısındandır.

"Səhnəmizə gülüş və təbəssüm gətirən Sabit Rəhman" başlıqlı yazıda dramaturqun yaradıcılığı incələnib: "Onun tamaşaları səhnəmizə yeni nəfəs, yeni mövzu və sağlam gülüş gətirdi. Onun komediyalarının dadı, duzu, istiotu qədərində, ölçüsündə oldu. O, hər zaman sevildi... 70 ilə yaxındır ki, səhnəmizdə "Toy" çalınır, "Xoşbəxtlər" "Aydınlığ"a çıxır, "Nişanlı qız"ların "Hicran"ına son qoyulur, Allah bilir, bəlkə neçənci dəfədir ki, "Əliqulu evlənir". Bütün bunlar "Yalan" deyil. Həqiqət budur ki, Sabit Rəhman olmasaydı, bu ədəbi incilərin heç biri olmayacaqdı. Bütün bunlarsız Azərbaycan səhnəsinin nə qədər kasad olduğunu təsəvvür etmək isə o qədər də çətin deyil... Bu gün də Sabit Rəhmanın tamaşaları sevə-sevə baxılır, Şəki Dövlət Teatrı onun adını daşıyır".

"Mənə yarımçıq azadlıq verincə, bütöv ölüm ver, İlahi" yazısında mərhum şair Eldar Baxışın yaradıcılığı yada salınıb: "Eldar Baxış poeziyamızın həmişəyaşıl Eldar şamıdır. Həyatı boyu heç kimdən, heç nədən zərrəcə də olsa, qorxub-çəkinmədən yazdı. Duyduqlarını yazdı, düşündüklərini yazdı, istədiklərini yazdı..."

"Xocalı faciəsinin izləri ədəbiyyatımızda" araşdırması da diqqətçəkən yazılardandır. Müəllif mövzu ilə bağlı Nurəngiz Günün "Xocalı simfoniyası", Qəşəm Nəcəfzadənin "Xocalı mövsümü fevral", Ələmdar Quluzadənin "Şəhid şəhər", Ələkbər Salahzadənin "Xocalı xəcilləri", Ədalət Əsgəroğlunun "Dərdimizin qan rəngi" poemalarından, eləcə də Səriyyə Müslümqızının "Qar üstünə qan yağdı", "Ümid olmasa ölərəm" (ingilis dilində), "Ölümündən o yandakı Xocalı" kitabları haqqında söz açıb.

"Böyük sivilizasiyanın beşiyi-Qobustan abidələri" haqqında maraqlı faktlar yazıda öz əksini tapıb: "Dünya tarixçilərinin ümumi rəyinə görə, Qobustan petroqliflərinin ən qədim hissəsi bəşəriyyətin inkişafının ilkin çağlarında yaranıb. Sadəliyinə və primitivliyinə baxmayaraq, bu rəsmlər ibtidai insanın özünüifadə vasitəsi kimi olduqca qiymətlidir. Bu rəsmlərdə heyvan təsvirləri, balıq ovu, məişət səhnələri, kollektiv rəqslər, müxtəlif rəmzlər, o cümlədən, fəza cisimləri, Günəş, bürclər əks olunub".

"Ruhumuzun memarları" bölümündə toplanan yazılar oxucuları klassik aşıqlar -Dirili Qurbani, Miskin Abdal, Abbas Tufarqanlı, Sarı Aşıq, Xəstə Qasım, Ağ Aşıq, Aşıq Alı, Aşıq Ələsgər, Növrəs İman, Aşıq Hüseyn Bozalqanlı, Aşıq Pəri, Aşıq Hüseyn Şəmkirli, Yəhya bəy Dilqəm, Aşıq Bəsti, Qaracaoğlanın söz dünyasına aparır.

Sevinc MÜRVƏTQIZI

525-ci qəzet.- 2015.- 24 sentyabr.- S.6.