Qeyri-adiliyin adi çalarları

 

 

"Allah erməniyə qarğasın!"- bunu anam deyir. mən azından anamın oğlu kimi bilirəm ki, o belə deyəndə qətiyyən dünya ermənilərini nəzərdə tutmur: qarğışın hədəfi ancaq anamın dünyasını dəyişən ermənilər olur.Necə deyərlər, daş kəsən yox, baş kəsən ermənilər. Həmin ermənilər ki, indi Ermənistan Respublikası adlandırılan ərazilərdən anam kimi 200 min azərbaycanlını ölüm qorxusu altında çıxardıblar.

 

Ədalət naminə demək yerinə düşər ki, o erməniləri anam oturub-durub qarğımır. Adətən, onun kəndli dünyasına deyil, insanlığa qəbahət bildiyi hansısa hadisədən sonra anam belə deyir. anam hesab edir ki, o cür hadisələr ancaq şəhərdə ola bilər.Təkcə anamın yox, bir milyondan artıq insanın şəhərə yolu isə "Allah qarğamış erməni"dən başlayıb.

 

Onda 1988-ci il idi.

 

Onda canını götürüb qaçan insanlar belə "saqqallılar"ın (erməni silahlı dəstə üzvləri adətən saqqal buraxırdılar) gətirdiyi ölümdən qurtula bilmirdilər.Ancaq ona görə azərbaycanlı idilər.

 

Cəmi 4 il sonra artıq Ermənistanda deyil, Azərbaycanın özündə- Xocalı şəhərində azərbaycanlıları heç nəyə görə yox, elə azərbaycanlı olduqlarına görə öldürəcəklər.

 

Öldürülənlərin 98 faizi mülki şəxslər olacaq.

 

Təxminən 17 ildən sonra qətliamın ancaq təşkilatçısı deyil, həm icraçılarından olan, sonralar Ermənistanın prezidenti "seçilən", üstəlik Fransanın Fəxri Legioner ordenininə (!) layiq görülən Serj Sarkisyan "Exo Moskva" radiosunun efirindən elə belə deyəcək: azərbaycanlılar Xocalıya qədər bizim qətiyyətimizə inanmırdılar.

 

O iyrənc "qətiyyət" ilə 623 azərbaycanlı amansızcasına qətlə yetirildi.

 

Onların arasında təkcə 80 yaşında qocalar deyil, bələkdəki körpələr vardı.

 

Onda dünyanın başı Bosniya cəlladı Slobodan Miloşoviçi beynəlxalq tribunal ilə hədələməyə qarışmışdı.

 

"O illərdə yuxuların daşlaşacaq yaddaşına nəyin necə olduğu yazıldı.". Bu obrazlı, bir az da fəlsəfi fikrin müəllifi isə Mais Yanardağ olacaq. O Yanardağ ki, jurnalistliyə gəlişini hətta 60 ildir çörəyini yeyən həyat yoldaşı indi-indi qəbul edir.Və etiraf edim ki,aradabir kişinin çörəyini mən yemişəm.Və elə çıxmasın ki, "onun çörəyinin duzu" yoxdur. Ona görə ki,azından "60 ildir çörək yeyən" anamızı qınamamışam.Yox, ona görə yox ki, vaxtsa kişinin jurnalistika fəaliyyətinə kölgə salmaq xəyalında olmuşam, əksinə, həmin fəaliyyətdə təqdir ediləsi kifayət qədər məqamlar var həmin məqamlar onun yüz zülmlə tapdığı pulla işıq üzü görən kitablarında əks olunub.

 

Həmin kitabları oxumaq maraqlıdır.

 

O kitablar redaktorun əhvalı  (belə deyək) korrektorun ərincəkliyi ucbatından (bunu da elə belə qəbul edək) yaranan üslub-orfoqrofik səhvlərinə baxmayaraq günümüz haqqında çox söz deyir.

 

Bəlkə buna görədir ki, hər dəfə Mais müəllimlə söhbətlərimiz zamanı ürəyimdən anamın qarğışı keçir: Allah erməniyə qarğasın!

 

O, zorən jurnalist oldu.

 

Bəlkə buna görədir ki, arada bir az da ürək ağrısı ilə fikirləşirəm: Mais  Yanardağ kimi jurnalist, Mais Vəliyev kimi oxucunun başını yeyib.

 

Bu qənaətim isə onun müxtəlif yazılarla bağlı təhlilləri, xüsusilə, professor İlham Rəhimlinin "Cavabsız suallar" kitabını oxuyandan sonra səsləndirdiyi suallarla bir daha möhkəmlənir. Düzdür, həmin suallar konkret olaraq müəlliflərə ünvanlansaydı onu həm cəsarətli adam kimi tanıyardım, amma neynəyək ki, ünvan kimi mən seçilirəm.

 

Səmini deyirəm, həmin sual fikirləri jurnalist Mais Yanardağın yazılarında tapmaq, demək olar ki, çox çətindir. Amma əminliklə deyirəm ki, diqqətli oxucu müəllif mövqeyini orada görə bilər.

 

Niyə diqqətli oxucu?- sualıma cavabı isə ondan heç vaxt, elə indi soruşmuram.

 

Sual əvəzinə, anamın qarğışını pıçıldayıram: Allah erməniyə qarğasın!

 

O, ötən illərdən elə gözəl danışır ki, keçmiş haqqında minimal təsəvvürü olan insan üçün həmin keçmişin mənzərəsini dolğun görmək qətiyyən çətin olmur. Həmin söhbətlərdə: Səməd Vurğunun,  Ədil İsgəndərovun,  Leyla Bədirbəylinin, Barat Şəkinskayanın, İlyas Əfəndiyevin... daha kimlərin, kimlərin portreti o qədər sərrast tamamlanır ki...

 

Bütün bunlar onun 1993-cü ilə qədər yaşadığı anların xatırlanan cüzi bir hissəsidir.Həmin vaxta qədər isə təkcə Azərbaycanın deyil, bütün dünyanın harasında olurdusa-olsun, o, Qubadlıya qayıdırdı. O özünü burada güclü görürdü.

 

Bu ucaboy, boyu qədər vüqarlı kişinin axtardığını bəzən özü bilmir.

 

yenə erməni!!!

 

Həmin erməni ki, Sisyan rayonunun Murxuz kəndində doğulsa da ona orada böyümək imkanı vermədi.

 

Mən təxminən bilirəm, bilirəm ki, o, axtarır.Sadəcə olaraq Mais Yanardağa demirəm, demək istəmirəm ki, axtardığı, o kəndin cığırlarında ilişib qalan izlərdir. Orada isə tək onun deyil, əcdalarının da izləri var. O izlər mənəviyyatımızın köç yolunu, gəldiyimiz gedəcəyimiz yolları göstərir. Həmin izləri isə Murxuzun sığındığı dərələrdən keçən sellər belə apara bilmir, hesab edirəm ki bilməz .

 

Ümumiyyətlə izlər itmir.

 

Onu da xatırlatmıram ki ,həmin axtarışın tarixi buradan- Abşerondan deyil, Murxuzdan elə lap uzaqda olmayan Qubadlıdan başlayıb.

 

yadıma dəhşətli zəlzələdən sonra cəmi bir neçə kilometrlik məsafədəki yeni binaya köçən Zülalinin beyti düşür:

 

Ensin gözünə qara su...

 

Ağsu vətən oldu.

 

Təbiət Zülalinin yurdunu dağıtmışdı. Dağılmış yurda baş çəkmək isə onun üçün ölüm demək deyildi.

 

Mais Yanardağ yurdu ilə bərabər min zülmlə tikdiyi evini-eşiyini, o ev-eşikdən az zəhmət çəkmədiyi, az sevmədiyi ağaclarını itirdi. Bu,t əkcə 60 illik həyatın qazandıqlarını itirmək deyildi. O, nəsillərin arasındakı zəncir həlqəsinin qoparılması idi.

 

Anoloji itkilər ilə barışanlar çox oldu.

 

O isə barışmadı.

 

Onda 1993-cü ilin payızı idi. O, özünü Ahıl yaşında yenidən təsdiq eləməli idi. Bu isə asan deyil, qətiyyən asan deyil. Belə bir vaxtda təkcə Qubadlı yox, Zəngəzurdan yüzlər, minlərlə insanın üz tutduğu ünvana o da gəldi- çoxlarının güvənib arxalandığı kişinin yanına.

 

Mayıs Yanardağın Azərbaycan Radiosu ilə yolu o gəlişlə qovuşdu. Bu qovuşmaq isə onun həyatında sadəcə dolanışıq yeri yox, həyatının yeni bir mərhələsi olacaq. Bu, çətin idi. Əlbəttə, Arif müəllim o çətinliyi daha aydın görürdü... Buna baxmayaraq özünü yeni yolda sınamaq istəyən insan üçün şans verilməsinə görə əlindən gələni etdi.

 

Mais müəllim həmin günləri minnətdarlığın doğurduğu qəhərlə xatırlayır.

 

Allah erməniyə qarğasın!

 

Lakin o xatirələrin heç hamısı xoş ovqat gətirən olmur.Yeni mühitdə, yeni kollektivdə, yeni işdə erməninin gülləsi dəyməyən ürəyə söz yaraları da vurulurdu.

 

Elə olurdu ki, özünü həyatda işində tapmayan adamlar onun üzünəcə deyirdilər: torpağını qoyub qaçdın... Onu az qala salamat gəldiyinə görə lənətləmək fikrinə düşənlər tapılırdı.

 

Bu, həmin insanlar idi ki, müharibədə 5 il nədir, heç bir günün demək olduğunu bilmirdilər.O cümlədən ölümün hansı tərəfdən gələcəyini...              

 

Radio jurnalistikasında o öz sözünü deyə bilirdi. Bir az təcrübə yoxluğu, bir az "gec gəlib,tez öyrənib"- məsəlinin arabir eşidilməsi neqativ ovqat yaratsa da, bu, həmin sözün deyilməsinə mane olmurdu. Əlbəttə, burada Mövlud Süleymanlının baş redaktora "Mayısın dünyasına toxunmaq olmaz!"- tövsiyəsi az rol oynamırdı.

 

Bu gün Mais Yanardağ haqqında onu demək olar ki, o özünü növbəti dəfə təsdiq edə bilib. Ən azından Azərbaycan Radiosunun Qızıl Fonduna salınmış verilişlərin sayı bunu təsdiq edir.

 

Lakin bunlara baxmayaraq bu ucaboy, diqqətlə baxanda hətta vüqarlı görünən kişinin gözlərindəki nisgili sezməmək mümkün olmaz. O, axtarışda olan insanın nisgilidir.

 

Mən isə yüz faiz əminəm ki, axtarılanların ünvanı Abşeronda, Quba, Qusar, Lerik, Gədəbəy, Daşkəsəndə yox, Qubadlıdadır.

 

Qubadlıdan isə Murxuza uzaq deyil...

 

Və yenə anam yadıma düşür:  Allah erməniyə qarğasın!

 

Firuz Kazımoğlu

525-ci qəzet.- 2015.- 13 yanvar.- S.8.