Cərimə zərbəsi
(Hekayə)
Bir qohum nübar tut arağı çəkmişdi. Mənə də iki
şüşə verdi və daha çox
minnətə oxşayan üslubda bildirdi ki, arağı
süddən də keçirmişəm.Yəni elə-belə
araq deyil, ha?! Heç bunun üstündən iki
gün keçməmiş iki şüşə
arağın hayıfını, əvəzini iyirmi dəfədən
artıq çıxdı. Nə isə...
Ertəsi gün, sübh tezdən darvazamız aramsız
şəkildə döyüldü. Qaranəfəs
özümü darvazaya çatdırıb ürəyimdə
Allaha yalvardım ki, kaş xeyir xəbər olsun. Darvazanı açanda gördüm ki, çox
yaxın bir tanışım həyəcanlı halda
qapının ağzındakı ağaca söykənib.
Məni görən kimi tez dedi:
- Ə,
tez geyin, gedəcək yerimiz var. Hövsələmi basıb
dedim ki, ə, xeyirdimi?! Tələsik cavab verdi
ki, ə, şərə lənət, tez tərpən, gün
qalxmamış yola düşək. Tanışıma dedim
ki, bu saat əynimi dəyişib gəlirəm. O isə tez dedi
ki, ə, lazım deyil, yaxına gedirik, ancaq... Dalağım
sancdı ki, o mütləq araq da götür deyəcək.
Elə də oldu. - Ə,bir
şüşə tut arağı götür, bəlkə
yolda çörək yedik. Arağı da elə şəstlə
dedi ki, elə bil öz əli ilə gətirmişdi.
Tanışım ağacın dibindən bir zənbil
götürərək məni qabağına qatdı.Bir
şüşə tut arağı qoltuğumda qaranəfəs
gedirdik.
Tanışım tez-tez deyirdi: gün qızmamış gərək
ora çataq. Kəndin qırağındakı
söyüdlüyə çatanda dayandı. Arxın qırağında göy çəmənlikdə
oturub cibindən dörd yerə qatlanmış bir qəzet
çıxartdı və onu səliqə ilə
sığallayıb yerə sərdi. Zənbildən
iki dənə Əfətli xiyarı çıxardıb
arxın dumduru suyunda yuyaraq qılıcına doğradı.
Pendiri, reyhanı, göy soğanı, soyutma kartofu,
yumurtanı süfrəyə qoyandan sonra acıqlı səslə
dedi: - ə, gözünü niyə döyürsən,
arağı suya qoy dayna... Şüşəni
suya qoydum.
Zənbildən
soyutma beçəni çıxaran tanışım məni
müəllim şagirdi danlayan kimi danlayırdı: - ə,
canına qulaq as, dünya beş
günlükdü, bu qəzet, yazı-pozu
başınızı xarab eləyib. Yadında yaxşı
saxla,yeyib içən adamdan heç kəsə
pislik gələ bilməz. Sonra sudan
şüşəni çıxarıb iki plastmas stəkanın
yanına qoyaraq dedi: - bu stəkanları əsgərlikdən
gətirmişəm. Tanışım əsgərlikdən təxminən
30 il bundan əvvəl gəlmişdi. O bir
də acıqlı səslə dedi: - ə, otur dayna, balıq
udmusan?! Oturdum və ayrı
çıxış yolu olmadığı üçün əlimi
tut arağına uzadanda tanışım tapança kimi
açıldı. - Ə, dəymə,
özüm süzəjəm, sənin əlin adamı tez kefləndirir.
Arağı süzüb dedi: gəl, bu badələri
özümüzün sağlığına vuraq. Pəh-pəhlə
ağzını silib arağı tərifləməyə
başladı: - Ə, bu baldı, ə, bu ceyran
südüdü, ə, bunnan dünyada yoxdu. Kaş
Qarabulağın suyuyla çəkiləydi. Gör onda necə olardı?!
Beçəni
parçalayıb iki yerə bölən kimi, ikincini
süzdü.Stəkanı əlinə alıb dedi: - gül
olaq, bülbül olaq, qəfəsdə olmayaq.
Üçüncü
stəkanı içəri ötürəndən sonra
tanışım ağzını elə ləzzətlə
sildi ki, elə bil, zalım oğlu bal
yemişdi. Sonra qəflətən dedi:
- Amerika
heç düz eləmir. Əvvəl elə
bildim ki, tanışım keflənib deyə belə
danışır. O isə daha ciddi şəkildə
bayaq dediyi sözlərə əlavə etdi: - Amerika bizim kənddəki
kürük Əvəzə oxşayır,yalan
danışmaqda tən gələrlər. Bizə dost deyir,
pulu, silah-sursatı isə ermənilərə verir.
Yekə,
qara əllərini butulkanın belinə dolayaraq stəkanlara
araq süzə-süzə ortalığa söz də
atdı: - araq çatmıyajax! Və gözlərini mənə
zilləyib bir an susandan sonra
yalvarıcı şəkildə dedi: - Gör nə deyirəm,
hələ çolpadan da, soyutma yumurtadan da, kartofdan da
qalıb, əlimizdəkini vuraq, get evdən o biri
şüşəni də gətir. Ürəyim
yaman açılıb, sənə bir sirr açajam. Ölüm-itim dünyasıdı, qəfildən
yıxılıb ölərəm, heç olmasa o sirri sənə
deyim. Sonra da omaxşıyıb kövrəldi,
hətta gözündən yaş da töküldü. Tanışımın bu hala düşməyi
sözün düzü, məni ikinci şüşənin
dalınca getməyə möhkəm vadar etdi. Tələsik və qaçaraq (yəni cəld)
evimizə sarı götürüldüm. Geri
qayıdanda baxıb gördüm ki, tanışım
gömgöy otun üstünə uzanaraq zümzümə
edir: - vəfasızsan,ay canı
yanmış...
İkinci
şüşənin ağzını açan kimi
tanışım arxda çimişən qaz-ördək
balalarına məhəbbətlə baxaraq dedi: - uşaq
vaxtı, bax bu arxın qırağında - deyərək
susdu. Maraq məni dinc buraxmadı və tez dedim ki, ə,
sözünü de dayna,oxu atıb,
yayını niyə gizlədirsən?! Tanışım bir qədər
də müəmmalı şəkildə dedi: - Ə, səbrin
olsun, deyəjəm dayna,götür bunu da
vuraq. Bunu da vurandan sonra tanışım dərindən bir ah
çəkərək kövrək səslə dedi: -
İmran,bizim dədə-baba
bulaqlarımızdan yoxuydu, vallah-billah, dünyada yoxuydu. Sonra
da əlavə etdi: - Putin nəyə görəsə,bizə söz verə bilmir ki, bu Qarabağ məsələsi
bir yolluq qurtarsın.İmran,atamın o qəriblikdə qalan
ruhu haqqı, bu saat həştad oğlanla o torpaqları geri
qaytararam. Əgər qaytara bilməsəm, o
Qazançılı (qonşu erməni kəndini nəzərdə
tuturdu) Daniyelin oğluyam.
Arxın
suyu ilə yaxşıca yuyunan tanışım yanını
yerə qoyan kimi yanıqlı səslə - ey gidi dünya,bu arxın qırağında o qədər...
deyərək yenə ani olaraq susdu və - nə isəni də
elə dedi ki, elə bil böyük bir sirr ürəyini
deşir. Sonra stəkanlara araq süzərək dedi ki,
Qarabağın kilidi, açarı urusun əlindədir, onu
urusun ovcundan çıxarmaq üçün heç kəs
bizə kömək etmir. Bu dəfə
tanışım arağı qurtum-qurtum içdi və stəkanı
yerə qoyan kimi əlini yaxınlıqdakı şuma tərəf
uzadıb hönkürtü ilə ağlamağa
başladı. Onun kədər dolu ağlamağı
arxın suyuna qarışaraq axıb gedirdi.Toxtayandan sonra dedi.
Hər dəfə şum görəndə
işğaldakı kəndimiz yadıma düşür.
Ə, mən kişi döyüləm, sən
öl, babam hüllükçü Qaranın ruhu haqqı,
bizdən kişi olmaz. Bunu yadında saxla.
Tanışım
dəmlənmişdi,artıq cinnən
seytanı qarışdırırdı. Bir siqaret
yandırıb pülüyəndən sonra dedi ki, inişil
Bakıya dostumun oğlunun toyuna getmişdim. Orda
məclisi aparan bir tamada varıydı, zalım oğlu yaman
çox şer deyirdi. Barmaqlarını
alnına döyərək - ə, onun adı nəyidi, ay
Allah, adı dilimin ujundadı ey, özüdə Füzulidəndi.
Birdən sevincək qışqırdı: Süleyman
Qaradağlı. Ə,kişinin oğlu dəryadı
ey, ilahi,nə qədər şeir bilir. Deyirəm, bu badələri
də içək onun sağlığına, payızda gedib soraqlaşıb
onu tapıb şəkil çəkdirəjəm. Sonra bir-iki ağız zümzümə edəndən
sonra yenə kövrələn tanışım - bu arxın
qırağında o qədər - deyərək susdu. Az qala çığırtı ilə ondan
soruşdum ki, ə, bu arxın qırağında neyləmisən
axı? Niyə dillənmirsən?
O isə
hələ də susur,gözləri harasa
uzaqlara zillənmişdi Tanışım birdən gülməyə
başladı. Sonra qəflətən kövrəldi,
bir qədər keçəndən sonra isə ağlamağa
başladı. Gülə-gülə
ağlayırdı. Tut arağı
tanışımı əməlli-başlı
götürmüşdü. Bir qədər susandan sonar
tanışım yenidən danışmağa başladı:
-
Doğulub boya-başa çatdığım Əliağalı
kəndi rayon (Ağdam) mərkəzindən 25 km aralıda
yerləşirdi. İki dağın arasında,
Xaçınçayın sahilində yerləşən kəndimiz
cənnəti xatırladırdı. Çayda farel
balığından tutmuş göydə uçan turac,qırqovula, çöldə qaçan
dovşandan canavara qədər hər canlıya rast gəlmək
mümkün idi. Kəndimizin klubu lap
yuxarıda, bizim evin yaxınlığındaydı. Klubun müdiri Kamal adında arıq, çəlimsiz
bir kişiydi və kənddə hamı ona kəllə Kamal
deyirdi. Söz altında qalmayan,
hazırcavab, baməzə olduğuna görə bu ləqəbi
qazanmışdı. Kənddə
ayrı-ayrı vaxtlarda üç nəfər eşşəkdən
yıxılmışdı. Yaxşı deyiblər ki,atdan yıxılana heç nə olmur,
eşşəkdən yıxılan isə mütləq zədə
alır. Həmin o, üç nəfərin də
qolu sınmış və sınıqçının
naşılığı ucbatından onların qolu əyri
bitmiş, dirsəklərində fır yarandığına
görə onları əsgərliyə
aparmamışdılar. Bir gün kəllə
Kamal camaatın gur olduğu dükanın qabağında həmin
o üç nəfərə deyir ki, siz çox vicdansız,
qədirbilməz adamsınız. Bu
sözlərdən çox pərt olan həmin üç nəfərdən
biri Kamala deyir ki, bizim vicdansız olduğumuzu hardan bilirsən,
sözünə niyə sərhəd qoymursan? Kəllə
Kamal həmin oğlana deyir ki,sizi şikəst
edib əsgərlikdən saxladan eşşəyi niyə
unutmusunuz? Sizin yerinizə hər kim olsa,
gündə gedib o gözəl eşşəyin üzündən
öpər, ona təşəkkür edər. Ancaq
siz bunu etmirsiniz, ona görə də eşşək sizdən
bərk küsüb. Babalı deyənlərin boynuna, kəllə
Kamalın bu sözündən sonra o üç nəfərdən
biri gedib örüşdə həmin eşşəyi
tapır və
boynuna sarılaraq onun üz-gözündən
doyunca öpür. Yerdə qalan iki nəfər
isə qoduxluq edərək onları əsgərlikdən
saxlatdıran eşşəyin üzündən öpmür.
Elə o vaxtdan da kəllə Kamal onları görəndə
həmişə deyirmiş: - Ə, qoduqlar, niyə gedib o
atanızın üzündə öpmürsünüz?!
Bir stəkanda
içəri ötürəndən sonra tanışım
sözünə davam edərək dedi:
- Bir
gün də qonşumuz İspən kişi arvadı ilə Bakı
şəhərinə gedir. Söz vaxtına
çəkər, elə yay vaxtıymış. Avtobusdan düşürlər, bərk
sussadıqları üçün su avtomatının
qarşısına gəlirlər. Həmin
su avtomatları yaşlı nəslin yaxşı yadında
olar. Nə isə, İspən kişi
bir üç qəpikliyi gizlincə avtomata salan kimi əllərini
qaldırıb başlayır su avtomatına yalvarmağa: - sənin
başına dolanım, ay avtomat, kənddən gəlmişik,
sussunnan ciyərimiz yanır, qavağında ölüm, məni
naümid eləmə, mənə bir stəkan su ver, Allah
özü köməyin olsun.
Bu vaxt
avtomatdan su tökülür və stəkan dolan kimi İspən
kişi suyu başına çəkir.
Bayaqdan bu mənzərəyə baxan İspənin arvadı
deyir ki, ay kişi, sən Allah ona yenə yalvar,mənə
də su versin. İspən kişi ciddi
görkəm alaraq arvadına deyir ki, ay səy, day o məni tanıdı,
gərək özün yalvarasan. Arvad bərk
sussadığı üçün gəlib avtomatın
qabağına və deyir: - Sənə qurban olum,
qavağında ölüm, mən İspənin arvadıyam,
uzaq yol gəlmişik, o sudan bir stəkan da mənə ver.
Arvad baxır ki, avtomat su vermədi, bərk dilxor olur və İspənə
deyir ki, ay kişi, bu ciyəri yanmış mənə su vermədi
axı?! İspən arvadına deyir ki, ay səy,
əllərini qaldır yuxarı, gözlərini yum və
başla yalvarmağa. Arvad onun dediyi kimi
edir və başlayır bərkdən yalvarmağa. Bu
zaman İspən kişi yenə gizlin
avtomata qəpik salır və arvadının son
yalvarışında avtomatdan su tökülür. Arvad suyu
içəndən sonra deyir:-su verməyinə verdi,
yazığım bu camaata gəlir, gərək hər gün
bu qudurmuşa yalvaralar...
Arağı
su kimi başına çəkəndən sonra
tanışım yanıqlı səslə dedi ki,ölürəm a dağlar, ağlayanım
yoxdu, qara paltarlı qadınım yoxdu,ayağımın
altında torpağım yoxdu, qibləm, qibləgahım yoxdu,
beşiyim, gorum, kəfənim yoxdu. Qəflətən
asqıraq onu tutdu və dalbadal bir neçə dəfə
asqırandan sonra ağız-burnundan axıb gələn heliyi
pencəyinin qolu ilə silib dedi: - qardaş canı, bax, bu
arxın qırağında o qədər... Sözünün
dalını yenə demədi. Və doğrudan da məni
maraq bürüdü ki,görəsən
o bu arxın qırağında neyləyib?! O isə içib
boşaltdığımız boş şüşəni saz
kimi sinəsinə basaraq oxumağa başladı:
Sev məni,
ay sev məni,
Faytona
mindir məni,
Apar
eşqin bağçasına
Doyunca güldür məni.
Tanışım
qəflətən oxumağını kəsərək mənə
dedi: - gör sənə nə deyirəm,bizim
kənddən azdan-çoxdan oxumuş adam sən
çıxmısan.Düzdü,siyasi savadın mənimkinə
çatmaz, buna baxmayaraq, əlacsız qalıb bu sualı sənə
verməyə məcburam.
Bunu deyəndən
sonra stəkanın dibində qalmış arağı ovcuna
tökərək burnunun qabağına,qulaqlarının
dibinə sürtə-sürtə sözünə davam etdi: -
Biz müharibədə uduzmuşuq. Düzdümü?!
Torpaqlarımız ermənilər tərəfindən
işğal olunub. Səf demirəm ki?!
Burası mənə aydındır, ancaq ha
fikirləşirəm, bu suala cavab tapa bilmirəm. Sual belədir:
- uduzduğumuz halda, bu qədər milli qəhrəman bizim
haramıza yaraşır?!
Sözün düzü bu sual məni bərk tutdu. Cavab tapa bilmədim. Özümü elə göstərdim ki, guya sualın cavabını tapmağa çalışıram. Bu zaman tanışım dərindən bir ah çəkərək - eh, o qədər bu arxın qırağında,bu göy çəmənlikdə - deyərək susdu. Yekə,qara əllərini kürəyimə vuraraq gej-tez qələbə çalajıyıq, qəm yemə, qadan alım, ay dədə dedi. Sonra çox qəmgin halda-bu arxın qırağında o qədər qaz-ördək otarmışam. Kəndimizdə bir qız varıydı, onu da bax bu arxın qırağında öpmüşəm-deyəndən sonra tanışım ağlamağa başladı...
Salman Alıoğlu
525-ci qəzet.-
2015.- 22 yanvar.- S.8.