“Qu quşunun son rəqsi”
Axır dönüş Allaha tərəfdir!
Hamı Allahın hüzuruna qayıdacaqdır.
“Qurani-Kərim”
Ali-İmran surəsi, 28-ci ayə
“Bir də
qayıt və özünü yadına sal”
Cəlaləddin
Rumi
– Kim idi?
– Nə
bilim, bir Allah bəndəsiydi. Susuzlamışdı.
Tez-tez udqunur, cadar-cadar olmuş
dodağını diliylə isladırdı.
–
Siması necəydi?
– Sifəti
uzunsovuydu, amma baxışları yastıydı.
– Bəs əyin-başı?
–
Nimdaşıydı. Plaşı da, panaması
da üzülüb getmişdi.
– Su
verdinmi ona?
– Verməyib
neynəyəsiydim? Yezidəm məgər?
Allahın suyudur da.
– Yəqin
ki, son damlasınadək içdi, hə?
– Qəribədir
ki, yox. Baxışlarını dondurub fincanı xeyli
süzdü, sonra da özümə qaytararaq getdi...
lll
Bilmirəm, bayaqdan iki küçəmi, üç
küçəmi keçmişəm. Piyada gəzib
dolaşmaqdan xoşum gəlir. Addımlarımla
səkilərin daş bağrını yarmaq sevimli məşğuliyyətimdir.
Bu zaman yaranan taqqıltı qulaqlarımı səsi qəbuletmə
qabiliyyətini tam olaraq ortaya qoymağa vadar edir. Addımların
yerə basılması ağırlığı həmin anda
beynin və ürəyin yüklənməsi dərəcəsindən
asılı olduğu kimi, səki daşlarının
ölçü və çəkisindən də asılı
olur. Nəticədə də hər
addımın taqqıltısının səs tembri fərqlənir.
Görmə bucağımda hey dəyişməkdə
olan bina, ağac, avtomobil, insan siluetləri canlı
olduqları qədər də hərdən butafora kimi, sadəcə,
göz aldatmağa xidmət edir.
Bu gün xüsusi günümdür. Uğurları
sıraladıqdan sonra mənə elə gəlməkdədir
ki, yerinə yetirdiyim xüsusi missiyama doğru daha bir neçə
addım irəliləmişəm. Mən sıradan bir adam deyiləm. Haçansa dünyanı dəyişəcəyim
qətiyyətim məni bir az da məmnunlaşdırıb.
Saatın
əqrəbləri 18:30-u göstərir. Cəmi
bir saat yarıma “Sonalar gölü” baleti başlayır.
Heyf ki, dostum N.-i tapa bilmədim ki, mənimlə
tamaşaya getsin.
Cibimdəki
sıra 13, yer 13 qeydləri aparılmış biletimi barmağımla
rahatlayıram. Bileti alanda əsla 13-lərin fərqində
olmamışdım. Amma hər halda, 13-lər
diqqət tələb eləyirlər. Ən
azından, barmağım biletin səthinin rəqəmlər
həkk edilmiş qeyri-hamar hissəsinə dəyməklə
13-lərin adilikdən bir baş yuxarı olmasını xəbər
verir.
lll
“Məktəbdə
oxuyanda uşaqlar öncə qaralama dəftərində
yazıb-pozurdular, yalnız düzgün nəticə əldə
etdikdə yazdıqlarının üzünü ağlama dəftərə
köçürürdülər...
Amma yaşadığımız həyatı
yazmaqçün Allah bizə cəmi bir dəftər verib. Ona görə
də burada yazıb-pozmaq mümkün deyil. Burada səhvlər pozulmaz. Gərək
üstündə əsə-əsə, yüz
ölçüb bir biçə-biçə elə yazasan
ki, pozmağa ehtiyacın qalmasın”, – dedi nimdaş kişi. Və cəld də soruşdu:
– Sənin,
təbii ki, həm ağlama, həm də qaralama dəftərin
var idi, hə?
“Hə”, – deyə mızıldandım.
İçini
çəkərək davam etdi:
– Valideynlərim
həddən artıq kasıb olduqlarından mənə iki dəftər
almağa gücləri çatmazdı. Heç
vaxt qaralama dəftərim olmadığından mən səhv
etməməyə məhkum idim.
lll
– Pas...
–
Sissonne...
Qızlar, doğrudan da, qu quşları idilər. Bəmbəyaz,
tül paltarda iki sıra düzülmüşdülər.
Bir sıra barmaqlarının ucuyla irəliləyəndə
digər sıra geriyə çəkilirdi.
Əllərini
yana açıb yelləyirdilər. Bu qanadçırpma pəncələrin yerlə
ünsiyyətini nizamlayır, dabanların yerə toxunuş həsrətini
daha uzunömürlü edirdi.
Səhnənin
tən ortasında dayanmış naziksaqqal kişi
barmaqlarının hərəkətləriylə
qızları yönəldir, arabir də nəsə deyirdi:
– Pas...
– Temps...
– Sissonne.
Bədənləri incə, ayaqları uzun, boyasız
dodaqları qırmızı, sürməsiz
göz-qaşları qapqaraydı qızların.
Belləri üzük həlqəsindən keçərdi
sanki.
Hələ
naz-qəmzələri, ədaları...
Hələ
təzə-tər qönçə təravətləri...
Naziksaqqal
qışqıraraq səhnəarxası səmtə
qanrıldı:
–
Qızlar, saat səkkizə az qaldı, məşqi
tamamlamalıyıq! Kardebalet, tempi
aşağı salırıq, get-gedə
öldürürük. Korifey gəlir!!!
Onun sözlərinin əks-sədasını yararaq qara
tül geyimdə bir huri-mələk fırfıra kimi
fırlana-fırlana səhnəyə daxil oldu.
O qədər
incə, gözəl idi ki, bahar səhərində
gül-çiçəyin üstünə qonmuş şeh
damlasını xatırladırdı...
lll
Daha bir küçə də keçməliyəm.
Bu gün insanların çöhrəsi nəsə bir
qədər tutqun görünür.
Dostum N. o gün təsadüfən metroya minibmiş,
maşını xarab imiş. Deyir, hamı sanki
qayğılı, fikirli, dərdliydi. Hərənin
də başı öz mobil telefonuna
qarışıbmış. Amma illər
öncə, metrodakıların sifətlərindən təbəssüm
əskik olmazmış. Hamı bir-birinə nəvaziş
göstərərmiş, xoş ovqat bəxş edərmiş...
Yeri gəlmişkən,
dostum N. də sıradan adam deyil. Ölkənin
Şimal Şərqindəki nəhəng dəryaçanın
layihələndirmə işlərinə başçılıq edir. Görən, indi neynəyir? Bu
cür tamaşanı qaçırdı.
Zəng vururam, cavab vermir.
Parisə gedəcəydi. Həm
yorğunluğunu çıxarmağa, həm də
qulaqlarına dinclik verməyə. Yazığı
jurnalistlər boğaza yığıblar. Dəryaçanın tikintisi zamanı qırılan
böyük meşə massivinə görə, qurudulan
xırda gölə görə hey hücuma məruz qalır.
Ay nə bilim, flora dağıldı, fauna məhv oldu...
O gün
bir qəzet yazmışdı ki, meşənin məhv edilməsiylə,
gölün qurudulmasıyla bağlı minlərlə
quşu təhlükə gözləyir.
Dəryaçanın gətirəcəyi xeyirdən isə
danışan yoxdur.
Yaxşı, Parisə gedibsə də, bəs niyə xəbər
eləmədən gedib?
... Doğrudan da, bu gün insanlar çox qəribədirlər.
Qoluma toxunan bu nataraz oğlan heç üzr də
istəmədi. Küçədə
söyüşlə danışan o ər-arvada bax, heç
kəsi veclərinə almırlar.
Bəs o bir büküm zibili gətirib səkinin kənarına
qoyan qadına nə deyəsən?
Saatımın
əqrəbləri 18:54-ü göstərir. Tamaşaya
bir saatdan bir qədər artıq vaxt qaldı.
Görən 13-cü cərgənin 13-cü yeri tam
ortadırmı? Səhnəni necə görəcəyəm?
Neçənci dəfədir ki, baletə gedirəm, amma
hələ də Opera və Balet Teatrının tamaşa
zalındakı yerlərin düzülüşünü
beynimə yerləşdirməmişəm.
Əslində, belə də olmalıdır. Mənim beynim
daha ciddi informasiyaların qoruyucu kamerasıdır.
Elm və texnikanın inkişafı, eləcə də
iqtisadi həmlələr nəticəsində ekoloji
tarazlığın pozulması atmosferin stratosfer
qatındakı azon təbəqəsinin get-gedə nazilməsinə
gətirib çıxarıb, bu bəllidir. Amma
inkişafı dayandıra bilməyəcəyik axı.
Odur ki, Yer kürəsinin tavanı hesab edilən və yeri
meteoritlərin, digər kənar cisimlərin
dağıdıcı təsirindən qoruyan atmosferin
xilası üçün onu təşkil edən hava qatının təbii
tərkibinə müdaxilə etməyin yolunu tapmaq üzrəyəm.
Doğrudan da, dünyanı dəyişdirməyin
astanasındayam.
Hələ vaxta var. Bir stəkan qəhvə içmək
üçün yarımzirzəmidəki kafeyə daxil oluram.
Ofisiant daimi müştəri olduğumdan heç nə
soruşmayıb qarşıma bir fincan türk qəhvəsi və
qəndqabında şəkər tozu qoyur.
Görəsən, dəryaça tikilərkən
qurudulan göllərdə məskunlaşmış və təhlükə
ilə üzləşmiş quşlar arasında Qu
quşları da varmı? Yoxsa, Qu quşları
o tərəflərdə məskunlaşmırlar?
Qonşu
masadakı gənclərin səsləri kafenin
yarımqaranlıq sükutunun bakirəliyini pozmaqdadır:
–
Eşitmisən, dünən Sabunçuda bir kişi
arvadını, qayınatasını, qayınanasını,
bir də iki qaynını güllələyib
öldürüb?
–
Doğrudan?
– Hə.
Bayaq da “Euronews”da göstərdilər ki, Avstraliyada bir manyak məktəbə
soxularaq 13 məktəblini qətlə yetirib...
– 13?! – deyə qeyri-ixtiyari qonşu masaya sual
ünvanlayıram...
Sualım fincandan burula-burula qalxan buğu tən ortadan
yarır.
lll
“Sahildən bir ovuc qum götürməyim gərək
idi. Yaxınlaşıb o qumu dənə-dənə
götürdüm, zamanımı itirdim. Halbuki sizlər
qumu ovuclayıb götürürsünüz”, – söylədi
nimdaş plaşlı, nimdaş panamalı uzunsov sifətinə
yastı baxışları natarazlıq gətirən
nimdaş kişi.
– Nə
dediniz?! – deyə söylədiyinin məğzini
anlamağın fərqinə varmadan etinasızlıqla
soruşdum.
Bükülmüş barmaqlarını açıb
ovcunun içindəki dəhşət xətlərini
göstərdi. Bu xətlər hörümçək
toru kimi bir-birinə qarışmışdı,
başlanğıcı və sonu dibsiz uçuruma bənzəyən
labirintin içində itib-batmışdı.
lll
Nağıllardanmı,
yaxud hansısa dünyadanmı gəlmiş, ağzını
açıb oradan od püskürəcək
əjdahayla haçansa rastlaşacağımı
ağlıma belə sığışdıra bilməzdim.
Özü də harada, şəhərin ən mərkəzi,
gur yerində: Behbudov prospektinin ortasında – dördtəkər
və ikiayaqla hərəkət edən nəsnələrin
arasında. Yox, məni qara basmırdı: Qara, qəhvəyi,
sarı və yaşılın azacıq parıltı əlavə
edilmiş çalarları ilə rənglənmiş nəhəng
və əcaib məxluq. Oydu. Ağzını hələ
açmamışdı, təbii ki, odu da hələ
püskürməyə başlamamışdı. Şüurumdakı və qarşımdakı
obrazların fərqini yox etməkçün qeyri-ixtiyari onun
yapışqan kimi olan boynuna dırmaşıb (bu cəsarət
mənə haradan gəldi, anlaya bilmirəm) əllərimi
soxaraq bir-birinə kip pərçim olunmuş
dodaqlarını araladım, sonra bir-birinə keçmiş
qarmaq dişlərini bir-birindən dartıb qopardım.
Ağzı tam olaraq açıldı, amma od
görünmədi.
Odu özüm axtarıb tapası oldum. Alışqanımın
çaxmağını ha çəkdim, yanmadıqda trotuar
boyunca yığılmış zir-zibildən təpə
düzəldib onu odlayan donqarbel dalandarın köməyinə
sığındım, atəşindən oğurlayıb əjdahanın
ağzına dürtdüm. Atəş alovlanmadı, yalnız
qığılcım kimi arabir parladı.
Belə olduqda Əjdahanın boynunu sıxıb bərəlmiş,
hədəqəsindən çıxan gözlərinə
tuş gəldim. Qan sızmış gözlərinin dərinliyində
bir qəzəb, nifrət axtardım, amma
axtarışlarım boşa çıxdı. Orada
sonsuz laqeydlik vardı, biganəlik və soyuqluq vardı. Daşlaşmış başını
yumruqladım, barmaqlarımı cırıq-cırıq eləyən
cod sifətini cırmağa cəhd etdim, ancaq
vücüdünda ağrı yarada bilmədim.
Qəfildən mənə elə gəldi ki, bu Əjdaha
mənə kimisə xatırladır. Hər halda, bu sifəti,
xüsusən baxışları görmüşdüm
axı.
Zəndlə
baxdığımı görəndə o da sulanmış gözlərini
qırpa-qırpa mənə zillədi, sanki mən də ona
tanış gəldim.
Ani nəfəsdərmədən
sonra o, özünü bir qədər də toplayıb,
ovurdlarını şişirdib, rəngdən-rəngə
düşərək istəyimi yerinə yetirməyə – od püskürməyə başladı. Od topa-topa, lopa-lopa sağa-sola atılır, dəydiyi,
yapışdığı hədəfi
alışdırırdı.
Bu qorxulu halıyla əjdaha dərhal ətrafdakılarda
şok effekti yaratdı. Ətrafdakılar vahimə içərisində,
təlaşla çığırışaraq aradan
çıxmağa başladılar. Basabaş
düşdü, dördtəkərlilər bir-birinə
çırpılıb bir-birini əzdi, dördayaqlılar
bir-birini itələyib, yıxıb tapdalamağa
başladı. Bir anda əzilib-tapdalanmış
bu nəsnələrin hamısı əcaib-qəraib hala
düşdü.
Uff... Mən
neynirəm axı, ilahi!
Bu ki bir
anda hər şeyi və hər kəsi məhv edəcək...
Dəhşət içində özümü
Əjdahaya tərəf atdım, yuxarı dırmaşıb əllərimlə
ağzındakı odu söndürməyə cəhd elədim. Barmaqlarımın
ağrısı cızıltı səsi artdıqca ərşə
qalxmaqdaydı...
lll
“Ölməmiş doğulmaq yaxşıdır,
yaşamağa macal tapmırsan, yeriməyi öyrənirsən. Yaxşı
yeriyə bilsən uçmaqla mükafatlandırılır,
bacarmasan sürünməklə cəzalandırılırsan.
Gah ağ-qara, gah da rəngbərəng
dünyanın isti-soyuq, şirin-acı təzadlarını
gecəli-gündüzlü həyatının
yorğan-döşəyi edib, başını da gözləmə
adlı balışa dayayıb sonsuz və fasiləsiz gözləntilərlə
yaşamağa başlayırsan. Pisin yaxşı
olmasını gözləyərək sonucda pisin lap pis
olmamasıyla təsəlli tapırsan...
Yox, doğrudan da, ölməmiş doğulmaq
yaxşıdır, yaşamağa macal tapırsan hər halda. Amma doğulmamış
ölmək çox dəhşətlidir”, – dedi nimdaş kişi.
Və
birdən qıyğacı baxışlarla mənə
baxıb soruşdu:
– Sən
hansılardansan? Birincilərdən, ikincilərdən?
Bu qırsaqqızın yaxamdan haçan əl çəkəcəyini
təxmin edəmmədim. Gözümü
döydüm, nə cavab verəcəyimi bilmədim.
Özü köməyimə çatdı, dedi, sən də,
şübhəsiz, hamı kimi birincilərdənsən.
Bir qədər
rişxəndlə: “Dünyanı dəyişəcəyini
düşünürsən, hə?” – sualını
verib cavab gözləmədən
də söylədi: “Havanı, torpağı, suyu zəhərləyənlərdən
beyni zəhərləyənlər daha təhlükəlidir”.
Səsi xırıltılı gəlsə də nitqi səlist
idi. Dedi,
hamınız eyni ölçüdə, eyni biçimdəsiniz.
Eyni cür yatır, durur, eyni cür
yeyib-içir, eyni cür təbii ehtiyaclarınızı
ödəyirsiniz. Eyni cür aldadır,
eyni cür xəyanət edirsiniz. Yarınız
eyni cür Allaha ibadət eləyir, yarınız eyni cür
şeytana xidmət edirsiniz. Doğulmağınız,
doqquz ay bətndə işıqlı dünyaya can atmanız
da eynidir, ölməyiniz, doqquz dəqiqə Əzrayıla can
verməyiniz də. Sevginiz də nifrətiniz qədərdir,
xoşbəxtliyiniz də bədbəxtliyiniz
ölçüsündədir. Toy-büsatınızla
yasınız da eyni boydadır.
Qəfildən
sifətini bozardıb soruşdu:
–
Axırıncı dəfə nə vaxt yemək yeyib
qarnını doydurmusan?
Qeyri-ixtiyari
qolumdakı saata baxıb bayaq “Elmlər” metrosunda yediyim
lavaşarası dönəri xatırlayaraq “Üç saat
öncə”, – söylədim (Hətta orada – kafenin
qarşısında titrək əlini irəli uzadaraq dilənən
məsum baxışlı gəlinə düz 5 manat verdiyimi də
dilə gətirmək istədim, amma cəld də fikrimdən
daşındım).
Məndən əsla qopmayacağına bu dəfə tam
əmin olub dar küçədə hərəkəti məhdudlaşdırılmış
nəqliyyat kimi lap sıxıldım.
– Bəs,
axırıncı dəfə nə vaxt ürəyini, qəlbini
qidalandırmısan? – sualı ilə məni
itələyib dar dalana dirədi. Məhdudlaşmış
hərəkətim büsbütün dayandırıldı.
Şablon cavab verib də pafosla bu cavaba nə qədər
rəng qatsam belə nimdaş kişini razı sala bilməyəcəyimi
anlayıb, sadəcə, susdum.
lll
Qara qu
quşunun rəqsi sanki ağ qu
quşlarını əfsunlamışdı, hamısı
gözləri irilənmiş halda onun plastika və mimika
mükəmməlliyinin sehrində donub qalmışdılar.
Əllər gah qanadlara dönür,
çırpınırdı, gah da nazikləşib lələklərə
çevrilirdi.
Libasının
qara rəngindən qara çalarlar şəfəq kimi
yayılaraq daş-divara dönmüş hərəkətsiz ağ libasların ağlığına
hopmaqdaydı.
Naziksaqqal
əllərini bir-birinə çırpıb həyəcanla
qışqırdı:
–
Tanrım! Bu nə gözəllikdir belə! Korifey, cəld kulis
arxasına!!! Sənə baxa
bilmirəm! Kardebalet, təntənə yaradırsınız,
şənlik yaradırsınız, cəld! Möhtəşəm
bir şənlik!
Qara qu quşu səhnəyə pərçim olan və
heç cür getmək istəməyən ayaqlarını
zorla hərəkətə gətirib yavaş-yavaş səhnənin
dərinliklərinə yan aldı.
Ağ qu quşları yenidən iki sırada qıy
vura-vura süzməyə başladılar.
Naziksaqqal
elə hey qışqırırdı:
– Pas de
chat!
– Pas de
ciseaux!
– Pas de
poisson!
lll
Əjdahanın
ağzı od püskürməkdəydi. Yanan əllərimlə odu söndürmək cəhdlərim
əbəs idi.
Bir anda
onun gözlərindən də şimşək çaxıb
dəqiq zərbələrlə od
lavasını bu dəfə xeyli aralıdakı ünvanlara səpələməyə
başladı. Ətrafdakı binalar, ağaclar,
maşınlar, adamlar da odlandılar, cızıltıyla
yanmağa başladılar.
“Uff...
Aman Allah, mən neynədim axı!”, – deyib
özümü lənətləyə-lənətləyə
get-gedə böyüyən od kütləsini yalın əllə
söndürmək acizliyinə qapılmaqdaydım...
lll
Qəfildən içərini yanıq iyi
bürüdü. Tamaşa zalı tüstüyə qərq
olmağa başladı.
Qızlar çaşqınlıq içində məşqi
dayandırdılar.
Naziksaqqal
gözünü tüstülənən və get-gedə
alova bürünən zala zilləyib qışqırdı:
–
Yanğın, yanğın! Personal! Biz yanırıq!!!
lll
“Göz gördüyünü beyinə, bir də ürəyə
ötürməlidir. Gözdən beyinə və ürəyə
doğru uzanan siqnal eskalatoru ikiistiqamətlidir. Amma nədənsə
illər ötdükcə göz yalnız bir istiqamətə
məlumat ötürür: beyinə! Nəticədə
ürək məlumatsızlıqdan get-gedə
korşalır, daşlaşır”, – söylədi həmin kişi.
Dedi ki,
diqqət etsən, daşlaşmış insanı daş
binalardan, dəmirləşmiş insanı maşınlardan,
taxtalaşmış insanı ağaclardan seçə bilməyəcəksən.
Və onu da əlavə etdi ki, ət effektli yanmır,
taxtasa dəmir və daş qarışığını atəşfəşanlığa
bənzər bir şey yarada-yarada gözoxşayan tərzdə
yandırır.
“Çəkdiyiniz
peşmançılıq ahları törətdiyiniz
günahları əsla sığortalamaz”, – söylədi həmin
kişi.
Və qəhqəhə
çəkərək əks-səda verən səslə bəyan
etdi ki, hər birinizin günah sayınız sizi yandıracaq
alovu gurlaşdıran nöyüt ümmanıdır...
lll
Dostum N.-i dalbadal yığmaqdaydım, telefonunu
götürmürdü ki götürmürdü.
Nəhayət, səsi gəldi. Xışıltının
içindən qırıq-qırıq eşidilən
sözlərindən bədənimdə qanım dondu.
– Təsəvvür
eləyirsən... Parisdə – Mülen Rujda əjdaha peyda
olub...
lll
Səs-küy, qışqırtı, ah-of sədaları
ərşə qalxmışdı. Tüstüdən səmanın
üzərində qatı bir təbəqə
yaranmışdı. Qara qarğaların
böyük bir dəstəsi özünü həmin o təbəqəyə
vurur, sonra geri çəkilib yenidən həmlə edirdi.
Hər həmlədə də qarğalar
tüstü təbəqəsini acgözlüklə dimdikləyirdilər.
Qaçanlar ağına-bozuna baxmırdılar,
qadınlar, uşaqlar, qocalar belə taptanırdı.
Tərpənməyən, yerində donub qalan tək bir
qaraltı diqqətimi cəlb etdi. Bayaq dönər
yediyim kafenin qarşısında gördüyüm qadın
idi. Əlini açıb sədəqə dilədiyi vəziyyətdəydi...
lll
Balerinalar acışan gözlərini
ovuşdura-ovuşdura, öskürə-oskürə birtəhər
özlərini zaldan foyeyə, oradan da çölə ata
bildilər.
Naziksaqqal
kişi onları itələyib
özünə yol açaraq zalı ən birinci tərk
etmişdi.
Qara qiyafəli
qız isə sövq-təbii kreslolardan məhz hansının
yanğına səbəb olması fərqinə vararkən
tül paltarını alov dilimlərinə tuş gətirmiş,
dərhal da alışmışdı.
Yanğını
törədən 13-cü cərgənin 13-cü yerindəki
kreslo qara qu quşunu ovlamasını alov dilimlərini daha
yüksəyə ucaltmaqla qeyd edirdi...
lll
... Qəfildən
od püskürməkdə olan
Əjdahanın olduqca tanış gözlərinin ifadəsinin
haradan mənə tanış gəldiyini xatırladım. Bu baxışlar yamyastıydı. Upuzun sifətini
yana tərəf əyməkdəydi.
Və
haradasa, bir qədər də nimdaşıydı...
Varis
525-ci qəzet.-
2015.- 31 yanvar.- S.24;30.