Lələtəpədən görünən ellər

YAXUD ZƏFƏR İNAMLI SƏTİRLƏR

Bu günlük evdə görüləsi işi qalmamışdı. Otaqları səliqə-sahmana salmış, tənha vaxtlarının həmsöhbətlərinə çevrilən kitablara, albomlara, onu illərin dərinliklərinə hər an aparmağa qadir eksponatlara nəvazişlə əl gəzdirmiş, nəhayət oğlunun sevimli yeməklərindən birini hazırlamışdı. Qalırdı işdən tezliklə dönəcək övladı Azərlə ana-bala şam edib gəlmişdən-keçmişdən söhbətləşmələri. “Hələ vaxta var” deyə düşünərək televizoru açdı.

Ekranda dördgünlük müharibəyə, Lələ təpə fatehlərinə aid sənədli, publisistik veriliş yenicə başlamışdı. Tank-top mərmilərinin yeri-göyü lərzəyə salan sədaları, döyüşçülərimizin işğalçıları qovduqları səngərlərə sığmayan qələbə əzmi, azadlığa qovuşan Lələ təpədə dalğalanan Azərbaycan bayrağı və bu fonda dahi sənətkarımız Xan Şuşinskinin möhtəşəm “Heyratı”sı bir-biri ilə həmahənglik təşkil edirdi. Bu hava onu musiqi qanadlarında 74 il əvvələ, doğulub boya-başa çatdığı Cəbrayılda şahidi olduğu müharibəyə yola salınma mərasimlərinə qovuşdurdu. Adətən marşdan əvvəl “Heyratı”, yaxud “Cəngi” meydan sulayırdı. Kimsənin, hətta qapılarını qara xəbər döyənlərin də gözlərində yaş görünməzdi. Yaxşı bilirdilər ki, bütün bəşəriyyətə qənim kəsilən alman faşizmi məhv edilmədən fəlakət bitməyəcək. Altı övlad atası Allahverən kişinin könüllü cəbhəyə getmək istəyinə də həyat yoldaşı Ağca məhz bu səbəbdən etiraz etməmişdi.

Kiçik Rəfiqənin yadında qalan bir o döyüş ruhlu havalar, bir də anasının komandirdən icazəli atasını özü at belində yola düşəcəyi məntəqəyədək ötürməsi idi. “Müharibə başa çatdı, amma anam yenə arada atla həmin cığırları dolaşırdı. Anama elə gəlirdi ki, dünyalar qədər sevdiyi insanla məhz ayrıldığı yerdə qarşılaşacaq və onu ailəsinə, doğmalarına qovuşduracaq. Pirlərə, ziyarətgahlara nəzir də demişdi. O cümlədən, Lələ təpəyə”.

Ağca ana Lələnin kimliyi ilə maraqlanan övladlarına əfsanə də danışmışdı. Yoxdan var edən Tanrının sonsuz taciri xeyirxah əməlləri müqabilində daşdan oğul övladı yaradaraq mükafatlandırdığını söyləmişdi. İlahi vergili şəxs insanlara təmənnasız, dava-dərmansız şəfa verdiyinə, misilsiz söz-hikmət sahibi olduğuna, digər nəcib əməlləri ilə şöhrət tapdığına görə təpədəki tənha məzarının ziyarətgaha çevrildiyini söyləmişdi. Kəsilən qurbanlar, verilən nəzirlər düşərli olduğundan oranın ilboyu ziyarət edildiyini bildirmişdi.

Rəfiqə xanım andı ki, döyüşçü övladları necə möhtəşəm, müqəddəs, rəşadətli igidliyə imza atıblar. Cəbrayıl rayonunun Cocuq Mərcanlı kəndi yaxınlığındakı təpənin azad olunmasıyla ulu Lələ ilə yanaşı onun qonşuluğunda uyumağı özlərinə şərəf bilən onlarca həmyerlisinin ruhu da rahatlıq tapmışdı.

Həcmə gələndə Lələ təpə böyük Qarabağın kiçik hissəsidir. Torpaqdan pay olmaz. Məgər müharibədə böyük-kiçik ərazi anlamı varmı?! Strateji əhəmiyyətli ərazilər sahəsindən asılı olmayaraq tərəflərdən birinin probleminə, baş ağrısına çevrilir. Hərbi ekspertlərin söylədikləri kimi Cəbrayılın, Füzulinin kəndlərinin, Arazboyunun ovuc içində göründüyü yüksəkliyi 24 il əvvəl əldən verməsəydik indiyə kimi bu qədər itkimiz olmazdı, qələbə bayrağımız sərhədlər boyu digər ərazilərdə də dalğalanardı.

Ətraf coğrafi məkanı beş barmağıtək tanıyan R.Məmmədovanın gördüyü, gəzib dolaşdığı yerlər gözləri önündə canlandı. Horadizə cəmi 7, Füzuliyə, Cəbrayıla isə 25-30 kilometrdir. Müasir silahlarla təchiz olunan Silahlı Qüvvələrimizin əlində bu məsafənin sürətlə qət edilməsi nədir ki!..

“Əl atsan nənə və xalasının gəlin köçdüyü Qacar kəndinə çatar. Az adam bilir ki, Məhəmmədəli şah Qacarın süvari qoşunları vaxtı ilə həmin ərazidə düşərgə salıb. Kəsə dağ yolu ilə yarım saata Şuşa önünə çatıb.Ümumiyyətlə Qacar sakinləri at çapmağı bacarmayan qadınlara belə qəribə baxıblar. Ona görə də şuşalı qızı olan doğmaları bu kəndə gəlin köçəndə əvvəlcədən işlərini ehtiyatlı tutublar. Allahverən kişi Ağcanı da köhlən belində görüb bəyənib.

Rəfiqə xanımın daxilindən həyəcan dolu bir üşütmə keçdi.. “İnanmıram ermənilər Qacarda da daşın-daş üstündə qalmasını rəva bilələr. On illərdir dünyanın ən qədim sakinləri olduqlarını başqa xalqlara sırımaq üçün dəridən-qabıqdan çıxırlar. Maddi mədəniyyət nümunələrimizi mənimsəmək üçün nələrə əl atmırlar. Yəqin girəcəyi kəndin yaxınlığında olan ulu Azıx mağarasında da vurnuxmaqdadırlar. Babalarının çürük qafalarını, sür-sümüyünü yığıb qədimilikdən, bəşərilikdən dəm vururlar. Təbiidir, mahiyyətində faşizm yatan erməni xislətidir”.

Onun faşizmə kəskin nifrəti daxilinə hakim kəsilən duyğulardan qaynaqlanır. Fəqət erməni faşizmini qəddarlığının dərəcəsinə görə alman modelindən daha qorxulu, dəhşətli sayırdı. Daşnak törəmələri qanlı əməlləri ilə ideya qardaşlarından daha irəli getdiklərini çoxdan sübuta yetirmişlər. Dünya hələ elə bir müharibə tanımır ki, işğalçı qarşı tərəfi onun böyükdən-kiçiyədək son nəfərinə kimi məhv etmək niyyətini nümayiş etdirsin. Yaşayış yerlərini, hətta təbiətini xarabazara çevirmək istəsin. Xalqımızın igid oğulları olmasaydı bəlkə də bu niyyət beynəlxalq ictimaiyyətdən çəkinməyərək həyata keçirilərdi. İndi özlərinin yuxuları ərşə çəkilib, hesab vaxtı yetişib. “Necə cənnətməkan yerlərimiz, yurdlarımız viranə hala salınıb! Meşələri, düzləri minbir güllü-çiçəkli, ağacları meyvəli, sərinliyi barmaq kəsən bulaqlı, zəngin quş və heyvanat aləmli. Xoşbəxtəm ki, gözəllikləri duymaqla, sevməklə kifayətlənmədim. Gördüklərimi, müşahidələrimi qələmə almaq üçün İlahim mənə güc və təb verdi. Şeirlər, hekayələr, nəğmələr, iri həcmli əsərlər yazdım, bunları ilk növbədə övladlarıma, nəvələrimə ərməğan etdim”.

Rəflərə düzdüyü 15 kitabına nəzər yetirdi. “İnam”dan, “Könül”dən,”Şəfəq nəğməsi”ndən, “Dostluq”dan, “Güllü, kəpənəkli bağ”dan, hətta barıt qoxulu “Dolu”dan, “Mənim Şahinim”dən öncə Qarabağ palitrası boylanırdı. “O yerləri qarış-qarış gəzmədən, buz bulaqlarından su içmədən, dadlı-sulu meyvələrindən dərmədən, ətirli gül-çiçəyini sinə dolusu qoxulamadan necə gözəlliyi, Vətən duyğulu hissləri misralara, sətirlərə köçürmək mümkündür ?!”

Təsəllisindən biri də bu idi ki, qismətinə var-dövlət hərisi olmayan, Dövlət Üzümçülük və Şərabçılıq Komitəsində sədr müavini kimi məsul vəzifədə çalışmasına baxmayaraq ailəsinə şərəfli addan qeyri miras qoymayan ağdamlı həyat yoldaşı Əmir kişinin sonsuz Azərbaycan sevgisi idi. Elə hey deyirdi ki, Vətənə layiq insan böyütmək istəyən gərək öncə övladına Vətəni tanıda. Bəlkə də ölkədə gəzmədikləri, görmədikləri füsunkar yerlər qalmamışdı. Beləcə həmin yerləri nəzmə çəkmişdi, Azərbaycanın demək olar bütün guşələrini əhatə edən silsilə şeirləri yaranmışdı. Fotoqrafları da Əmir kişinin özü idi. Heyhat, bu lövhələri yaşadan çox az şəkil xatirə kimi qalmaqdadır. Şuşanın İsa bulağında çəkilmiş şəkillər kimi. “Hər halda Qarabağ haqqında danışdıqlarım, yazdıqlarım nəvələrimdən fərqli olaraq övladlarıma nağıl təsiri bağışlamır”.

Ekranda Lələ təpə igidlərinin simaları canlanırdı. Onlar erməni işğalçılarının yeni plasdarıma yiyələnmək məqsədi ilə atəşkəsi necə xaincəsinə pozduqlarından, əks hücuma keçib düşməni mövqelərindən qovduqlarından danışırdılar. Bir qədər kənarda dalğalanan üç rəngli bayrağa baxanda yadına “Əsgər oğluma” şeirindən misralar düşdü:

Bu bayraq dünyaya məhəbbət, kömək,

Müjdədir ən böyük qələbələrdən...

Göstər xalqımıza sədaqətini,

Keşikdə igid ol babalar kimi.

Yaşat ürəyində el qüdrətini

Bizim al günəşli bu diyar kimi.

“İlahi bu ərazini təmizləmək üçün necə şir ürəkli oğullarımız şəhid oldu. Atam da Lələ təpəni götürən Elnur Əliyev kimi kəşfiyyatçı idi. Komandiri mühüm tapşırığı yerinə yetirib geri qayıdarkən həlak olduğunu yazmışdı. Məzarı haradadır, bu günədək məlum deyil. Təsəllimi “Naməlum əsgər” abidəsindən və 31 il əvvəl keçmiş “Kommunist” (indiki “Xalq qəzeti”) qəzetində dərc olunmuş “Oğul andı” hekayəsindən almışam. İki uşaq atası mayor Elnur döyüş yoldaşlarının həyatını xilas etmək üçün özünü qumbara üstünə atdı, Gərayların ölməzliyini, varlığını sübuta yetirdi. Məzarı Füzulinin Dədəli kəndindədir. Şəhid tankçı mayor Rasim Məmmədov İkinci Dünya Müharibəsində döyüş maşını ilə neçə-neçə alman faşistini məhv edən xalam oğlu Qubadın sanki prototipidir. Taleyə bax, Qara dəniz tibb batalyonunda xidmət edən qohumumuz Əminə ilə nişanlı idi. Qubad ölüm ayağında yazdığı məktubu, Əminə isə son döyüş ərəfəsində nişan üzüyünü bir-birinə çatdırmağı komandirlərindən xahiş etmişdilər. Bağlama hərlənib-fırlanıb Cəbrayıla gəlib çıxdı. Çox iztirablı, unudulmaz bir səhnə idi”.

Şəhidlərin orden və medallarının övladlarına təqdim olunması səhnələri həm üzüntülü, həm də vüqar doğuran görüntülər idi. “Şəhid atam barədə eşitmək mənim üçün həmişə xoş olub. Atasızlığın isə nə olduğunu həyatımda, yaşantılarımda hiss etmişəm”.

Lələ təpə şəhidlərinin siyahısına nəzər saldı. Ölkənin bütün coğrafi istiqamətlərini-Naxçıvanı, Lənkəranı, Gəncəni... Borçalını təmsil etdiklərini görəndə istər-istəməz dilə gəldi: “Bəli, Qarabağın azadlığı harada doğulmasından, məskunlaşmasından asılı olmayaraq hər bir azərbaycanlının qeyrət borcudur. Lələ təpə zəfəri isə işğalçıya üzü sulu torpaqların tərk edilməsi üçün son xəbərdarlıqdır”...

Necə yuxuya daldığını hiss eləmədi. Yanağındakı öpüşə ayıldı. Oğlu Azər əlində tər çiçək dəstəsi tutmuşdu: Ad günün mübarək, ana!

Rəhim HÜSEYNZADƏ

Əməkdar jurnalist

525-ci qəzet.- 2016.- 23 avqust.- S.9.