Yaxşılıq etmək missiyası...

Şair Taleh Həmid haqqında xatirələrim

Çox qorxurdum. Bir gün o zəngin gələcəyindən və o xəbəri eşidəcəyimdən qorxurdum. Xəstə idi, ağrıyırdı, açıq ürək əməliyyatı keçirmişdi, şəkərdən, təzyiqdən, digər xəstəliklərdən əziyyət çəkirdi. Bunları bilirdim... Bildiyim üçün də qorxurdum. Belə bir insanı itirmək, əslində, tək ailəsi üçün, onu tanıyanlar, dostları üçün itki ola bilməzdi. Bu, insanlığın itkisi olacaqdı...

Və o zəng gəldi...

Noyabrın 1-i saat 9 radələrində işə catıb, binaya daxil olmağa hazırlaşırdım ki, telefonuma zəng gəldi. Ekranda "Taleh müəllim" yazıldığını gördükdə "bəli, Taleh müəllim" deyə zəngə cavab verdim. Adəti üzrə, "Salam,necəsən qadası, ağrımırsan?" sualını gözlədiyim halda həyat yoldaşı İradə xanımın həyəcanlı səsini eşitdikdə bir anlıq hər şeyi unutdum. Demək o zəng bu gün gəlməliymiş... "Anar, Taleh müəllimi çağırıram, mənə hay vermir, silkələyirəm, oyanmır. Deyəsən, Taleh müəllim...". Sonrasını eşidə bilmədim, ya İradə xanımın səsi zəifləmişdi ona görə, ya da mənim qulaqlarımda kəskin bir uğultu əmələ gəlmişdi. Başqa heç nə yadımda deyil, "tez təcili yardım çağırın, gəlirəm" deməyimdən başqa...Gözlərim qaraldı, gec-tez bu xəbəri eşidəcəyimdən qorxsam da, hazır deyildim. Bəlkə də son aylar baş verənlərlə özümü aldatmağa çalışdığım üçün...

Tez işçilərdən birinin maşınına əyləşib, Taleh müəllimin yaşadığı ünvana yola düşdüm. Əslində, məsafə çox az idi, amma nə üçün bu qədər gec getdiyimizi başa düşə bilmirdim. Yəqin ki, bu, daha tez çatmaq, axır nəfəsində olsa belə, uzunillik dostumu, hər addımımda diqqət və qayğısını hiss etdiyim qardaşımı görmək istəyimlə bağlıydı. Bəlkə də...

Mənzil başına çatana qədər Taleh müəllimlə tanışlığımızın və dostluğumuzun tarixcəsi bir lent kimi gözlərim önündən gəlib keçdi.Xatirələrim çoxdu, lap çox, beş igidin, on igidin ömrünə sığacaq qədər...

Ötən əsrin sonlarında, daha dəqiq desəm, 1997-ci ilin sonlarında tanış olmuşduq Taleh Həmidlə...Həmin vaxt müəyyən səbəblərdən çapı dayandırılmış, rəhbərliyində mənim də təmsil olunduğum bir qəzetin nəşrinin bərpasına çalışırdıq. Tələbə yoldaşım Mübariz yayım direktoru kimi çalışdığı qəzetin təsisçisi və baş redaktoru olan Taleh Həmidə mənim haqqımda danışdığını və onun mənimlə görüşmək istəyini bildirdi. Əlavə etdi ki, ətrafı, dostları çoxdu, sözü hər yerdə keçir, sizə də kömək edə bilər. Bu söhbətdən bir neçə gün sonra Taleh Həmidlə rəhbəri olduğu "Müstəqil qəzet"in İçəri Şəhərdə yerləşən redaksiyasında görüşdük. Bir saatdan çox davam edən görüşümüzün sonunda Taleh müəllim mənim sonrakı həyatımı dəyişəcək gözləmədiyim bir təklif etdi: "Bizim qəzetin də nəşri müvəqqəti olaraq dayanmışdı. İstəyirəm, bu dəfə qəzetimizin nəşrinə sənin redaktorluğunla başlayaq". Taleh müəllim haqda qiyabi olaraq eşitsəm də, onu yaxından tanımırdım. Yaşımın az olmağına baxmayaraq, artıq mənə bir neçə baş redaktor və təsisçi ilə işləmək qismət olmuşdu. Hərəsində bir kapriz görmüş, bu səbəbdən işdən uzaqlaşmalı olmuşdum. Həm buna görə, həm də öz qəzetimizin nəşrinin bərpasına ümid bağladığımdan "Müstəqil qəzet"ə rəhbərlik təklifindən imtina etdim.

Taleh müəllimlə növbəti görüşümüz 1998-ci ilin yanvarında onun istəyi ilə baş tutdu. Hər şey haqqında məlumatı olduğunu, qəzetimizin çapını bərpa edə bilməyəcəyimizi dedi və etiraf edim ki, ilk dəfə məni təəcübləndirdi. Əvvəlki təklifinin üstündə dayandığını və mənim "Müstəqil qəzet"ə rəhbərlik etməyimi istəyini bildirdi. Beləliklə, birgə işimiz və dostluğumuz başladı. Tam 19 il. İş yoldaşlığımız dostluğa, dostluğumuz qardaşlığa çevrildi. Demə, qardaş olmaq üçün bioloji qohumluq vacib deyilmiş...

Qısa bir vaxtda Taleh müəllimin necə böyük bir insan olduğunu, hamının qayğısına qaldığını, öncə qarşısındakını, sonra özünü düşündüyünü gördüm. O qədər istiqanlı, yüksək yumor hissinə sahib bir insan idi ki, onunla bir neçə gün təmasda olan hər kəsə elə gəlirdi ki, Taleh Həmidlə illərin yoldaşıdı...

Şəxsi həyatında böyük faciələr yaşamışdı.Çox sevdiyi, bir an belə unutmadığı, unuda bilmədiyi, omrünün sonuna kimi adı dilindən düşməyən gözəl balasını, 12 yaşlı səsli-küylü, gülərüz Sevincini fələk əlindən almışdı. Bu faciənin yanğısı soyumamış qardaşı Maliki itirmişdi.

Fikrimcə, Tanrı hər bir insanı müəyyən missiya ilə bu dünyaya gətirir. Taleh Həmidin missiyası yaxşılıq etməkdən ibarət idi. O, yaşadıqlarına rəğmən, yaxşılıqlar etmək, kömək umana əl uzatmaq missiyasından bir gün belə aralana bilmədi...

...Həmin ilin yayında Taleh müəllimə kiçik bir sürpriz etmək ağlıma gəldi. İyunun 17-si onun doğum günü idi. Özünün xəbəri olmadan kətan üzərində portretini hazırlatdırdıq, İçəri Şəhərdə yerləşən "Kiçiq qala" restoranında məclis təşkil etdik. Həyat yoldaşı İradə xanımı və oğlu Cəlalı da məclisə çağırdıq. Sürprizimiz baş tutdu, gözəl, şən, yaddaqalan bir ad günü keçirdik...

Bu il də televiziyada çalışan dostlarımla birgə Taleh müəllimə sürpriz hazırlamağı düşünürdüm. Özünün xəbəri olmadan 65 illiyinə film hazırlamaq istəyirdik. Şeirlərini səsləndirib, haqqında sənədli film hazırlayacaqdıq. Amma həyat 19 ildən sonra mənə ikinci dəfə sürpriz etməyə imkan vermədi...

Taleh Həmid haqda keçmiş zamanda danışmaq çox çətindi, könül sirdaşı olmuş biri kimi çox ağrılıdı. Amma neyləyək ki, bunu dəyişmək iqtidarında da deyilik. Yuxarıda qeyd etdim: elə ilk tanışlığımızda Taleh müəllim məni təəccübləndirmişdi. Amma dostluğumuzun davam etdiyi illərdə Taleh Həmid bəlkə də dostluq illərimizin, aylarımızın sayı qədər məni təəccübləndirdi, heyrətləndirdi... Bu gün - Taleh müəllim haqq dünyasına köçdükdən sonra baxıram ki, demə, həyatımın elə bir anı, atdığım bir addım, əldə etdiyim elə bir uğurum yoxdur ki, o boyük insan hansısa formada orda iştirakçı olmasın. Mətbuat sahəsində qazandıqlarımda - Taleh Həmid baş rolda, universitet fəaliyyətimdə - səbəbkar Taleh Həmid, elmi fəaliyyətim və elmi dərəcə almağım - əsas ilhamverici qüvvə yenə Taleh Həmid, hətta hazırda çalışdığım işlə bağlı təqdimatım - yenə Taleh Həmidin əvəzsiz xeyirxahlığı...

Taleh müəllimlə tanışlığımızın elə ilk illərindəcə hiss etdim ki, o, sonralar mənim həyatımda oynayacağı rolu bu gün bir çoxlarının həyatında oynayır və həm də ən ümdəsi təmənnasız olaraq... Lakin müşahidələrimə əsasən təəssüflə deməliyəm ki, bir çoxları ona dönük çıxdı, hətta bəziləri yaxşılığa yamanlıqla cavab verdi...

Taleh Həmid böyük şair idi, yaddaqalan poetik nümunələrin müəllifi idi...Mən onun şerlərini təhlil etməyə çalışmayacağam. Bu ədəbiyyat adamlarının, şairlərin, yazıçıların, tənqidçilərin işidir. Amma Taleh Həmidin şair taleyinə düşən ağrı-acıları xatırlamaya bilmərəm.

Atasını çox erkən itirmişdi. Gözəl şair imiş, Dəllək Həmid imzası ilə şeirlər yazırmış....

Övladını itirmişdi, özü çox cavankən sinəsinə övlad dağı çəkilmişdi, Sevincini öz əlləri ilə qara torpağa vermişdi...

Qısa bir aralıqla, özünün də dediyi kimi, qardaşdan çox dost hesab etdiyi qardaşıyla, istedadlı şair Malik Həmidlə əbədi olaraq ayrılmışdı...

Yaxşılıq etdiyi, əlindən tutduğu, arxa-dayaq olduğu, dost dediyi bəziləri işləri düzəlincə arxa çevirmişdilər Taleh Həmidə.

Amma şairin bir böyuk xoşbəxtliyi vardı, məncə...Üzləşdiyi dərdləri, faciələri onunla birgə yaşayan və onu sınmağa, ruhdan düşməyə qoymayan həyat yoldaşı hər an yanındaydı. İradə xanımla ailə qurması onun həyatda ən böyük xoşbəxtliyi idi.

Tanışlığımızdan bir neçə il sonra Taleh müəllim ağır xəstələndi, uzun illər yataq xəstəsi oldu. Bir neçə il davam edən ağır xəstəlik dövründə Taleh müəllimin nəinki Bakıda, hətta Rusiyada belə döymədiyi qapı, üz tutmadığı xəstəxana qalmadı. Hətta bir ara Bakıdakı həkimlər münəccimlik edərək, "artıq tibb acizdi, xəstənizi aparın, heç olmasa, evində dünyasını dəyişsin" demişdilər. Amma nə yaxşı ki, dünya düzgün yol göstərən, insana qayğı ilə yanaşanlardan xali deyilmiş. Həyat yoldaşının təkidilə müalicələr Rusiyada davam etdirildi. Sonralar Taleh müəllimlə söhbətlərimizdə özü də qeyd edirdi ki, mən ikinci dəfə həyata göydə Allahın köməyi, yerdə İradə müəllimənin iradəsi, dözümlülüyü, diqqəti və qayğısı sayəsində qayıtmışam. Bir neçə il əvvəl Taleh müəllim yenidən xəstələnib, ürək əməliyyatı keçirəndə də başının üzərində İradə xanım dayanmışdı. Öz diqqəti, qayğısı və əyilməz mətanəti ilə...

Əməliyyatdan çıxandan sonra Taleh müəllim, nədənsə, ilk olaraq "Anarı görmək istəyirəm, onu çağırın" demişdi. Yanına getdim, yeni ayılmışdı, hər görüşəndə etdiyim kimi, üzündən öpdüm. "Bilirdim ki, burdasan, gəlmisən. Hamıya de, narahat olmasınlar",- dedi. "Taleh Həmid hələm-hələm Əzrayıla can verən deyil" , - deyə zarafatından da qalmadı...

Gözləmə otağına qayıdanda hamının baxışlarından bir intizar, bir narahatlıq yağırdı. "Yaxşıdı, dedi, heç kim narahat olmasın" cümləm bu narahatlığa su səpdi sanki. Mən həmin gün İradə müəllimənin gözündə fərqli bir sevgi, fərqli bir məhəbbət gördüm. O, Taleh müəllimi sevirdi, amma sanki ananın övladına bəslədiyi sevgiydi bu sevgi...

Vəfatından bir il öncə, 2015-ci ilin noyabrında son on il ərzində çalışdığı, bütün enerjisini, gücünü, həvəsini həsr etdiyi iş yeri müəyyən səbəblərdən bağlanmışdı. Bir neçə ay işsiz qaldı. Hesab edirdi, əslində, biz hamımız hesab edirdik ki, Taleh Həmid kimi bir insanın dostları, ətrafı bilən kimi onu işsiz qalmağa qoymayacaq. Təəssüf, Taleh müəllim başda olmaqla hamımız yanılmışdıq. Qüruru, mənliyi bir döydüyü qapını bir də döyməyə imkan vermirdi.

Bu ilin əvvəllərində bir söhbətimiz olmuşdu, onda hələ bir yerdə işləmirdik. "Anar, çox sürətlə dostlarımı itirirəm mən", -demişdi, həmin görüşümüzdə. Düzü, tam başa düşməmişdim o vaxt bu sözlərin dərin mənasını. Növbəti görüşlərimizin birində, iş tapmaq məqsədilə böyük yaxşılıq etdiyi, əlindən tutub irəliyə apardığı yüksək vəzifəli bir insanın yanından çıxdıqdan sonra görüşmüşdük, dediyi sözlərdən sonra anladım nə demək istəyirmiş, "dostlarımı itirirəm" deyəndə Taleh müəllim. "Anar, demə insan xəstələnəndə, yaşlananda heç kimə lazım olmurmuş, mən bunu bilirdim, amma öz dostlarımla bağlı eyni fikri yaxına buraxmaq, qəbul etmək istəmirdim", - dedi Taleh Həmid o görüşümüzdə. Çox pis olmuşdum, pis təsir etmişdi insanların biganəliyi mənə, xüsusilə, Taleh Həmid kimi bir insana qarşı...

Həmin görüşümüzdən qısa bir vaxt sonra hər zaman minnətdar olacağım böyük bir insanın köməkliyi ilə Taleh Həmidlə yenidən bir kollektivdə çalışmaq qismət oldu mənə... Beş ay, həyatının son gününə kimi bir yerdə işlədik. Həmin günlər ərzində Taleh müəllimdə yaşamaq, yaratmaq eşqi gözlərim qarşısında anbaan artırdı, çoxalırdı. Son günlərdə isə xüsusilə... Yəqin onda baş verən bu dəyişikliklər məni aldatmışdı, hələ uzun müddət bir yerdə çalışacağımıza inam yaratmışdı...

Vəfatından bir müddət əvvəl hansısa həkim Taleh müəllimə "bu ağrılardan, əzablardan bir dəfəlik qurtarmaq istəyirsinizsə, ürək transplantasiyası olunmalıdır" demişdi. Qarşısındakı insanın kim olduğunu bilmədən, ona "sən ürəyini dəyişməlisən" sözlərinin necə təsir edəcəyini fikirləşmədən... Çox piş təsir etmişdi Taleh müəllimə həm bu təklif, həm də bu fikrin səsləndirilməsinə baiskar olan səhhətindəki problemlər. "Necə yəni ürəyimi dəyişməliyəm, mən öz ürəyimlə ölmək istəyirəm Anar", - deyə üsyan etmişdi Taleh müəllim həmin vaxt söhbətimizdə. "Mən başqasının ürəyi ilə necə yaşaya bilərəm, necə həmin Taleh Həmid ola bilərəm. Ola bilərəmmi", - sualını cavabsız qoymuşdum, cavab tapa bilmədiyimçün. Bu da taleyin bir qismətidi, öz ürəyi ilə dünyasını dəyişdi, Taleh Həmid ürəyi ilə...

Düşüncəmə görə, bu dünya, bəşəriyyət yüksək insanı keyfiyyətlərə malik, mənəvi dəyərlərə sahib, insanlıq üçün nümunə olanların çiyinləri üzərində dayanır. Bu insanlar bəşəriyyətin istinad nöqtələri, söykəndiyi sütunlardı. Taleh müəllim vəfat etdiyi gün bəşəriyyət istinad nöqtələrindən, dayaqlarından birini itirdi. Dünya durduqca belə insanlar çox gələcək, bəşəriyyətin istinad nöqtələrinə çevriləcəklər. Amma onların heç biri Taleh Həmid ola bilməyəcək, onun yeri hər zaman görünəcək...

Və son olaraq...

Taleh Həmidlə tanışlığımızdan bir müddət keçmişdi. Qızı Sevincin vəfatının ildönümü ərəfəsiydi. Artıq aramızda qəribə, həm hörmətə, həm sevgiyə, həm etibara söykənən bir dostluq formalaşmışdı. Həmin gün birgə nahar edib İçəri Şəhərdə yerləşən redaksiyaya tərəf gedirdik. Qoşa Qala Qapısının yanında qoluma girdi, "gəl, bir az oturaq söhbət edək", dedi. Yaxınlıqdakı çayxanaya burulduq, yaman kövrəlmişdi. "Sevinclə bütün sevincim, şənliyim getdi, qardaşımın ölümüylə dünyam dağıldı. Amma artıq elə bilirəm Malik dirilib, Malik qayıdıb. Biz səninlə qardaşıq", - dedi. Sonralar o sözü Taleh Həmiddən çox eşitdim, çoxlarına dedi bizim qardaşlığımızı. Son gününə kimi heç birimiz o qardaşlığa xəyanət etmədik, arxa çevirmədik. Noyabr ayının 1-də mən qardaşımı itirdim, BÖYÜK qardaşımı.

Bu dünyada əbədi heç nə yoxdu. Amma Taleh Həmidi tanıyanlar yaşadıqca onun xoş, işıqlı xatirəsi də yaşayacaq.

Allah Sizə rəhmət eləsin, Taleh müəllim. Siz bir nur idiniz, qəbriniz də nurla dolsun...

Anar ƏLIYEV

"Vergilər" qəzetinin baş redaktoru,

tarix üzrə fəlsəfə doktoru

525-ci qəzet.- 2016.- 9 dekabr.- S. 8.