Əlahəzrət kitabın xidmətində

Böyük maarifçi-alim Həsən bəy Zərdabi demişdir: “Yaxşı kitab - qiymətli dəfinədir”.

Əslində, kitab haqqında bir çox müdriklərin kəlamları var. Böyük N.Gəncəvi kitabı “tükənməz mənəvi qida”, A.S.Puşkin “qəlbə həmdəm”, V.Q.Belinski “zəmanənin həyatı”, M.Qorki “bilik, xoşbəxtlik və səadət mənbəyi” adlandırmışdır. Bu misalların sayını kifayət qədər artırmaq olar. Ancaq bir fakt faktlığında qalır. İKT-nin cəmiyyət həyatına nüfuz etdiyi, kitaba olan rəğbət və sevginin günü-gündən azaldığı bir dövrdə “yaxşı kitabın” nəşr olunması cəmiyyət üçün əsl töhfədir. Belə töhfələrdən biri də tanınmış naşir-publisist, Azərbaycan Naşirlər və Poliqrafçılar İctimai Birliyinin sədri, Əməkdar mədəniyyət işçisi Bəhruz Axundovun bu yaxınlarda çapdan çıxmış “Dünənki sabah” adlı kitabıdır. 2015-ci ildə “Aspoliqraf” nəşriyyatında nəfis tərtibatda işıq üzü görən kitabda müəllifin müxtəlif illərdə yazdığı hekayələr, esse və xatirələr, eləcə də digər publisistik yazılar, məqalə və müsahibələr, həmçinin şeirlər toplanıb.

Dolğun məzmuna, maraqlı süjetə, gözəl dil-üslub xüsusiyyətlərinə malik bu əsərlərdə müəllifin həyata, bəşəriyyətə, kainata fəlsəfi yanaşması, dünyaqavramı, həyat hadisələri haqqında dərin təhlilləri ilə tanış olmaq olur.

Kitabın naşiri Tural Axundov, redaktorları Sevinc Nuruqızı və Mustafa Çəmənlidir. Kitab haqqında filologiya elmləri doktoru, professor Cahangir Məmmədlinin və Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin katibi, “525-ci qəzet”in baş redaktoru Rəşad Məcidin mükəmməl yazısı önsöz qismində oxucuları indicə oxumağa başladıqları kitab haqqında məlumatlandırır. Kitabın müəllifi haqqında isə öyrənirik ki, o, 1992-ci ilin sonlarında Azərbaycanda yaradılan son, müstəqil Azərbaycanın isə ilk dövlət nəşriyyatı olan “Təhsil”in yaradıcısı və direktoru olmuş, respublikada özəlləşdirmə proqramı həyata keçirilənədək bu vəzifədə çalışmışdır.

Bəhruz Axundov 2007-ci ildən bu günə qədər “Təhsil Nəşriyyat-Poliqrafiya” MMC-nin təsisçisi və baş direktorudur. Onun rəhbərliyi ilə yüzlərlə adda nəfis dərslik və dərs vəsaiti, ictimai-siyasi, elmi-kütləvi, bədii-publisistik ədəbiyyatlar və akademik nəşrlər işıq üzü görmüşdür. Başçılıq etdiyi “Təhsil” nəşriyyatı ardıcıl olaraq 2005-2015-ci illərdə “İlin nəşriyyatı”, nəşr etdiyi kitabların bir çoxu “İlin kitabı” və s. fəxri adlara layiq görülmüşdür.

Bəhruz Axundovun naşiri və tərtibçisi olduğu onlarla nəşr nümunələri dəfələrlə nüfuzlu beynəlxalq kitab sərgilərində ölkəmizi layiqincə təmsil etmiş, mütəxəssislər tərəfindən yüksək qiymətləndirilmişdir. Naşiri olduğu, 6 dildə nəşr edilən “Qarabağ: real tarix, faktlar, sənədlər” kitabı 2005-ci ildə beynəlxalq “Kitab sənəti” müsabiqəsinin qalibi olmuş, 2012-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Dövlət mükafatına layiq görülmüşdür (müəlliflər Yaqub Mahmudov, Kərim Şükürov). B.Axundovun nəşr etdiyi daha 3 kitab - “Atlantlar” (müəllif Çingiz Əlioğlu) 2006-cı, “Novruz” (müəlliflər Ədalət Vəliyev, Vaqif Bəhmənli) və “Hophopnamə” (M.Ə.Sabir) 2012-ci ildə beynəlxalq “Kitab sənəti” müsabiqəsinin qalibi olmuşdur. Bəhruz Axundov respublikanın nəşriyyat və poliqrafiya tarixində “Kitab sənəti” beynəlxalq müsabiqəsinin baş mükafatı olan “Qran-Pri”yə layiq görülmüş “Çərçivə” adlı ilk Azərbaycan kitabının da tərtibçisi və naşiridir.

2012-ci ildə Bəhruz Axundovun rəhbərlik etdiyi “Təhsil Nəşriyyat-Poliqrafiya” müəssisəsi Azərbaycan nəşriyyatları arasında ilk dəfə olaraq Beynəlxalq Ticarət Liderləri Klubunun keyfiyyətə görə “Beynəlxalq Qızıl mükafatı”, xüsusi priz və diplomunu (İspaniya, Madrid), OMAK - Beynəlxalq Menecment Assosiasiyası Klubunun 50 ölkənin 60-dan çox təşkilatı arasında “Texnologiya, İnnovasiya və keyfiyyət üzrə Yeni ERA” beynəlxalq mükafat və xüsusi diplomlarını (Almaniya, Berlin), keyfiyyət və kommersiya prestijinə görə Avropanın “Qızıl delfin” mükafatını (Fransa, Paris) almışdır.

Bəhruz Axundov pedaqoji fəaliyyətlə də məşğuldur. O, 2006-cı ildən Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində dosent vəzifəsində çalışır. Təcrübəli naşir-publisist öz sevimli peşəsini tələbələrinə də həvəslə öyrədir. O, “Azərbaycanca-rusca, Rusca-azərbaycanca atalar sözləri və zərbi-məsəllər lüğəti” (İlyas Həmidov, Bəhruz Axundov, Leyla Həmidova); “Nəşriyyat işinin əsasları” (Bəhruz Axundov, Mahmud Mahmudov); “Nəşriyyat-Poliqrafiya və jurnalistika terminlərinin izahlı lüğəti” (Bəhruz Axundov, Rəhimağa İmaməliyev, Mahmud Mahmudov), onlarla məqalə, publisistik yazıların, şeir və hekayələrin müəllifi, ali məktəblər üçün hazırlanmış dörd tədris proqramının tərtibçisi, 100-dən çox kitabın naşiridir. Bəhruz Axundov 2012-ci ildə yeni təsis edilmiş Azərbaycan Naşirlər və Poliqrafçılar Birliyinin sədri seçilmişdir. Bu sadalananlar Bəhruz Axundovun həyatını və yaradıcılığını əks etdirən rəqəmlər, faktlar, məlumatlardır. Deyirlər, rəqəmlərin üzü soyuq olur. Amma bu soyuq rəqəmlər B.Axundovun ürəyinin istisi ilə qızınıb, istedadının işığı ilə nurlanıb. Bəhruz müəllim ömrünün 61 ilini arxada qoyub, bu 61 ildə, bəlkə də, 100 ilə sığacaq işlər görüb, ağlı kəsəndən, əli qələm tutandan vətəninin, xalqının xidmətində dayanıb.

Şəxsən mənim üçün, heç şəksiz ki, elə çoxları üçün də Bəhruz Axundovun adı kitab sözü ilə assosiasiya olunur. Fəaliyyətinin çoxmiqyaslı və geniş spektrli xarakterinə baxmayaraq, B.Axundov adını yaddaşımıza, eləcə də ölkəmizin tarixinə kitab bilicisi, kitab yaradıcısı, kitab keşikçisi, kitab təbliğatçısı, görkəmli naşir kimi yazıb. Bəhruz müəllimin kitaba münasibəti, kitabla ünsiyyəti, dostluğu, kitabla davranması başqalarına bənzəməz. Kitab onun üçün sadəcə bilik və məlumatların cəm olunduğu informasiya daşıyıcısı deyil. Onun kitabla dostluğu daha səmimidir, daha istidir və bu dostluqda bizlərin, bəlkə də, heç zaman anlaya bilməyəcəyimiz bir sirr var. Müəllifin “Əlahəzrət kitab” məqaləsini oxumaq kifayətdir ki, B.Axundovun kitaba özəl münasibətini duyasan, hiss edəsən və bu münasibətdən heyrətə gələsən. O, “Əlahəzrət kitab” adlı məqaləsində yazır: “Etiraf etməliyəm ki, kitab özümü dərk edəndən bəri duyduğum, gördüyüm və qarşısında hər an ehtiramla baş əydiyim ən mötəbər varlıqdır. Ümumiyyətlə, kitab, məncə, bəşəriyyətin ən böyük kəşfi, sivilizasiyanın onurğa sütunudur.

... Hər şey kitabdan başlayır: təhsil, elm, mədəniyyət, mənəviyyat... inkişaf. Ona görə də sahib olduğumuz hər şey üçün kitaba minnətdar olmalıyıq. Kitab o qədər mötəbərdir ki, müqəddəs “Qurani-Kərim”ə də kitab deyirik. Hamımız onu əlimizə götürəndə ən yüksək ehtiramla öpüb gözümüzün üstünə qoyur, ona and içirik”.

Göründüyü kimi, Bəhruz müəllim kitabı ən ali mərtəbəyə yüksəldir. Kitaba “əlahəzrət” təyinini yaraşdıran müəllif onu bir nəsnə kimi yox, varlıq kimi qəbul edir, “ən mötəbər varlıq” adlandırdığı kitabı yüksəklərdən yüksəklərə ucaldır. Məncə, bu məqalə nəinki kitabın, ümumiyyətlə, Bəhruz Axundovun yaradıcılığının məğzi, məramı sayılmalıdır. Çünki bu məqalə müəllifin həyat amalını anlamağa, onun kitaba və kitab işinə münasibətini başa düşməyə imkan verir, kitablarla çevrələnmiş daxili dünyasına açar rolunu oynayır. Heç şəksiz, bu qədər kitab sevgisi kitabın yaradılmasına, yayılmasına, təbliğinə ömrünü bəxş edən, yalnız kitabı əlahəzrət məqamında görən bir adamda ola bilər. Kitaba adi bir nəsnə, şöhrət qazanmaq vasitəsi kimi baxan adam yəqin ki, uzun müddət bu işlə məşğul ola, naşirlik işində belə ali bir mərtəbəyə yüksələ bilməzdi.

Hamının kitabını çap edən Bəhruz Axundovun öz kitabını isə yaratdığı və rəhbərlik etdiyi komanda, həmkarları nəşr edib. Tural Axundovun naşiri olduğu kitab üz qabığından sonuncu səhifəsinə qədər diqqətlə işlənilib. Kitabın hər səhifəsində kitabı nəşr edənlərin öz peşələrinə, kitaba və müəllifə sevgisi, ehtiramı duyulur, yüksək peşəkarlıq duyulur, incə zövq duyulur. Nəfis tərtibatda nəşr olunan kitabın poliqrafik göstəriciləri yüksək səviyyədədir. Başqa cür ola da bilməz. Bütün ömrünü kitaba həsr edən bir insanın kitabının başqa cür olmasını gözləmək sadəlövhlük olardı.

“Dünənki sabah” təkcə nəşr göstəricilərinə görə yox, həm də bədii səviyyəsinə və kitabda cəm olunan yazıların keyfiyyətinə görə də diqqəti cəlb edir. Kitabda dəqiq janr və mövzu bölgüsü var. “Hekayə və esselər”, “Publisistika”, “Şeirlər” və “Gərək elə yaşayaq ki...” adlanan müxtəlif bölmələrdə adlarına müvafiq yazılar qruplaşdırılıb. Bu bölmələrdə yer alan müxtəlif janrlı yazılar müəllifin şəksiz istedadından, intellektindən, mükəmməl savadından, iti publisist qələmindən, bədii düşüncəsinin maştabından və elmi dünyagörüşündən xəbər verir. “Dünənki sabah” kitabı artıq müdriklik mərtəbəsinə yetişmiş, ədəbiyyatın içində, kitabların əhatəsində kamilləşmiş bir qələm sahibinin bənzərsiz düşüncəsini nümayiş etdirən peşəkar yazıçının, publisistin, şairin böyük sevgi və səmimiyyətlə qələmə aldığı əsərlər toplusudur. Burada yer alan hər bir yazı, hekayə, esse, şeir, məqalə, müsahibə müəllifin peşəkarlığından və dərin düşüncəsindən xəbər verir. Kitabı oxuduqca Bəhruz müəllimin dəqiq ölçü hissinə heyran qalırsan. Müxtəlif illərdə fərqli janrlarda yazılmış, müxtəlif mövzuları işıqlandıran bu nəsr və nəzm nümunələri vahid, bitkin bir əsər qismində qavranılır, bir-birini tamamlayır.

Müəllifin hekayələr və esselər bölməsində yerləşdirdiyi “Tanrı bərabəri” memuarı valideynlərinə, xüsusilə atası Həsən Axundova həsr olunub. B.Axundov bu essedə atası - Azərbaycanın görkəmli müəllimi, əsl müəllim, dəyərli ağsaqqal Həsən Axundovun portretini yaratmaqla yanaşı, həm də dövrün ovqatını, Qarabağ bölgəsinin ziyalı mühitini, bütöv bir epoxanın panoramını yarada bilmişdir. Bu mənada, “Tanrı bərabəri” memuarı müəllifin güclü ümumiləşdirmə qabiliyyətindən xəbər verir. Essedə yalnız görkəmli müəllim Həsən Axundov haqqında məlumat verilmir, həm də milli adət-ənənələrimiz, valideyn-övlad münasibətləri haqqında dəyərli fəlsəfi fikirlər irəli sürülür. Müəllif valideynləri yer üzündəki Yaradan kimi təqdim edir, “ata-ananı tanrı bərabərində” tutur və onlara hörmət və sayğı göstərilməsinin hər bir övladın mənəvi borcu olduğunu vurğulayır. “Ata olmaq asandır, ata kimi qalmaq çətin...” epiqrafı ilə yazılan esseni oxuyarkən B.Axundovun atalıq mərtəbəsini necə yüksək tutması, atalıq məsuliyyətinin nə demək olduğunu gözəl anladığı görünür.

Sərt tənqidi üslubda yazılmış “Yola ver” hekayəsi B.Axundovun digər yazılarından fərqlənir. Acı kinayə ilə yoğrulmuş bu hekayə müəllifin qələminin satirik gücündən xəbər verməklə yanaşı, 90-cı illərin əvvəllərində mövcud olan mənzərəni ümumiləşdirmək baxımından da əlamətdardır.

Kitabda yer alan növbəti yazı “Məhəkdaşı” hekayə-oçerkdir. El arasında Fred Asif kimi tanınan Milli Qəhrəman Asif Məhərrəmovdan bəhs edən hekayə-oçerkdə müəllif qəhrəmanı yüksək bədii qələmlə təsvir edir. Bu yazı oxucuda vətən uğrunda canından keçən qəhrəman oğullarımıza qarşı dərin məhəbbət oyadır, isbata yetirir ki, “insanın ömrü yaşadığı illərlə yox, məsləyi, əməlləri, gördüyü işlərlə ölçülməlidir”.

B.Axundovun “Publisistika” bölməsində toplanan Cavad Heyətə həsr olunmuş “Vətən sənə oğul deyib”, Bəxtiyar Vahabzadə haqqında yazdığı “Əqidəsinin və cəsarətinin Bəxtiyarı”, eləcə də “Oxu, Aygün”, “Küləkli bir payız gecəsi”, “Əlahəzrət kitab” adlı yazıları müəllifin dünyagörüşünü, vətəndaş mövqeyini, iti publisistik qələmini və fərqli düşüncəsini sərgiləyir. Bu yazıların hər birində B.Axundovun hadisələrə və şəxsiyyətlərə fərdi baxış bucağı, özünəməxsus mövqeyi hiss olunur.

Kitabda müəllifin 40-a yaxın şeiri toplanıb. Müəllif nəsri hamı üçün, şeiri isə özü üçün yazdığını bildirir, özünü şair hesab etmədiyini vurğulayır. Kitabda toplanan şeirlərlə bir-bir tanış olduqdan sonra bunu müəllifin təvazökarlığı kimi qiymətləndirməli oluram. B.Axundovun nəzm əsərləri içərisində səmimiyyəti, dərin fəlsəfi mahiyyəti ilə oxucunu təsirləndirən şeirlər az deyil. İstər “Torpaqsız, obasız qarabağlıyam”, “Qoruyaq bu diyarı”, “Doktor Cavad Heyətə”, “Ağlama, bənövşə” kimi vətən, Qarabağ mövzulu şeirləri, istər “Yazmayan da peşman, yazan da peşman”, “Görəsən, bu dünya niyə fırlanır”, “Yalan dünya”, “Bu dünyadan küsüb, hara gedəsən”, “Suda boğulan çeşmə” kimi fəlsəfi yüklü şeirləri, istərsə də “Gəl, yağış, gəl”, “Sənsiz”, “Yenə o bağ olaydı”, “Aşiq deyilsən”, “Məhəbbət”, “Yaşaya bilməm sənsiz”, “Bir də o günlərə qayıda bilsək” kimi lirik şeirləri səmimiyyəti və yüksək poetik xüsusiyyətləri ilə seçilir.

İnanıram ki, B.Axundovun “Dünənki sabah” kitabında toplanan səmimiyyətlə yoğrulmuş şeirlər, hekayələr, esselər, publisistik məqalələr geniş oxucu kütləsi tərəfindən maraqla qarşılanacaq və onun özü kimi mükəmməl qələmi də həmişə Əlahəzrət Kitabın xidmətində olacaq...

Məryəm Əlizadə

525-ci qəzet.- 2016.- 13 fevral.-12