Vətənə, millətə
bağlı şair ömrü
Yaradıcı insanın taleyində istedad, cəsarət və müdriklik çox böyük rol oynayır. Amma bu yaradıcılıq atributlarının
üçünün də
bir adamda cəmləşməsi hər
kəsə nəsib olmur. Ən azı ona görə ki, istedad və cəsarət Tanrı payı olsa da, müdrikliyi insan özü qazanır.
Sabir Rüstəmxanlıya Tanrı istedad və cəsarət verdi, müdrikliyi də özü qazandı. Bu fikri
ona görə cəsarətlə deyə
bilirəm ki, biz Azərbaycan Dövlət Universitetində Sabirlə
tələbəlik illərini
bir yerdə keçirmişik. O zaman
indiki universitetlərin
hamısına "institut"
deyirdilər və Azərbaycan Dövlət Universiteti "universitet"
statuslu yeganə təhsil müəssisəsi
idi. Bu yeganə
universtetin o zaman dörd binadan ibarət möhtəşəm
tələbə yataqxanası
vardı və bizim həyatımızın
ən maraqlı mərhələsi o yataqxanalarda
keçdi.
Onda Sabir universitetin Filologiya fakültəsində çox
istedadlı bir filoloq və çox istedadlı bir şairlik vəd edən, elə bunlara görə də sayılıb-seçilən bir
tələbə idi. Bu Sabir az qala hər həftə artıq ədəbi aləmdə yaradıcılığı
ilə qəbul olunmuş azman şair və yazıçıları elə
o yataqxananın özündəcə
tələbələrlə görüşə dəvət
edirdi. Yataqxanın
1-ci mərtəbəsində "Qırmızı guşə"
deyilən salonabənzər
bir yerdə keçirilən o görüşlər
təkcə humanitar fakültələrin deyil,
elə texniki fakültələrin də
tələbələrini ədəbi
dünya ilə, bədii düşüncə
ilə tanış
edirdi...
Sabir universiteti bitirər-bitirməz ədəbi
aləmdə, mətbuat
və oxucu aləmində tamamilə yeni düşüncəli
bir şair kimi tanınmışdı.
Maşallah olsun, Sabir çox sürətlə
ədəbiyyata, poeziyaya
gəldi və ictimai rəydə, ən uca kürsülərdə
göründü. Onu
fərqləndirən istedadı,
cəsarəti və müdrikliyi oldu. Sabirin poeziyasındakı
milli ruha hakimliyi, millət, Azərbaycan taleyinə bağlılığı, Vətən
sevgisi, Azərbaycan dilinin təmizliyi uğrunda mübarizəsi
və sair keyfiyyətləri onu oxuculara sevdirdi...
...Azərbaycan yazıçılarının
qurultayı idi. Məruzələr, çıxışlar gedirdi. Qurultaya sədrlik edən Heydər Əliyev - o zaman Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin
birinci katibi - lap cavan bir şairə
- Sabir Rüstəmxanlıya
söz verdi.
Sabir alovlu çıxışında üzünü
sədrə - Heydər
Əliyevə çevirdi:
- Yoldaş Əliyev - dedi (o vaxtlar "yoldaş" sözü Sovet ideologiyasının aparıcı atributu idi), - biz bu şəhərdə müxtəlif
müəssisələrdə, fabrik-zavodlarda camaatla görüşlərə gedirik.
Lakin getdiyimiz o yerlərdə divarlara vurulmuş ünvan lövhələrində,
şüar və plakatlarda, rəhbərlərin
iclas nitqlərində
Azərbaycan dilində
heç nə görmürük. Bizə
elə gəlir ki, bu məsələyə
şəxsən Siz özünüz qarışmasanız,
vəziyyət beləcə
davam edəcək...
Əlbəttə, sovetlərin milli
atributlara qısqanclıqla
yanaşdığı bir
vaxtda bu cəsarəti Sabir Rüstəmxanlıya verən
bundan əvvəlki qurultayda Heydər Əliyevin indiyəqədərki
ənənəni qıraraq
özünün məruzəsini
Azərbaycanca etməsi,
bütövlükdə bu
rəhbər insanın
Sovet ideoloji kanonlarını aşaraq
milli dəyərlərimizə
sahib çıxması, Azərbaycan
Sovet Sosialist Respublikasının Konstitusiyasına
Azərbaycan dilinin dövlət dili kimi salınmasına nail olması vermişdi. Milli dəyərlərimizə bu
cür xidmətlər
göstərmiş bir
dövlət rəhbəri
qarşısında indi
milli problem də qaldırmaq olardı.
Lakin belə bir fikri
dilə gətirməkdə
bəlkə də başqaları yenə də çətinlik çəkərdi. Heydər Əliyev
- sədr bu cavan şairin sözlərinə axıradək
diqqətlə qulaq asdı və Azərbaycan dilinə ögey münasibətdən
çox narahat olduğunu bildirdi. Elə buradaca qeyd edim
ki, qurultaydakı bu söhbətdən sonra Heydər Əliyevin göstərişi
ilə lövhələr,
şüarlar, plakatlar
azərbaycancalaşmağa başladı.
Sabir Rüstəmxanlı poeziyası möhtəşəm bir vətəndaşlıq yaradıcılığıdır. Bunu hamı bilir. Onun şeirlərinin çox böyük faizində Vətən və millət tematikası ön plandadır. Sabir Rüstəmxanlıda bu tematika həm də ona görə maraqlıdır ki, bu poeziyanın ən məhsuldar və ən kəskin milli iddialar dövrü ağır Sovet senzurası çağına düşdü. Bəlkə onun bu cəsarətli şeirləri senzuranı həm də ona görə keçə bilirdi ki, o əsərlərdə poetik ustalıqla estetik ideya mükəmməl bir vəhdət təşkil edirdi... Sonra Sabir Rüstəmxanlı "Ömür kitabı" kimi şair və vətəndaş ömrünün mənasını ifadə edən bir əsər qoydu ortaya... Sonra Azərbaycanın tarixi şəxsiyyətləri ətrafında düşüncələrini çeşidli əsərlərə çevirdi. Bunların hamısının əsasında ciddi və səmimi bir millət sevgisi, vətəndaşlıq qayğıları var. Amma mən bu anda Sabirin ictimai fəaliyyətindəki vətəndaşlığından misallar gətirmək istəyirəm. Azərbaycanın dünya sivilizasiyasına qovuşmasının ciddi atributlarından olan bir hadisə - kirildən uzaqlaşıb latın qrafikalı yeni əlifbaya keçid zamanı aparılan ictimai müzakirələr hər kəsin yadındadır. O zaman bu məsələ ilə bağlı bir çoxlarının tərəddüdləri, hətta əngəl olmaları qarşısında Sabir Rüstəmxanlı sözünü akademik kürsülərdən ucaldan və öz fikrini elmi cəhətdən əsaslandıran bir ziyalı kimi çox iş gördü...
Yadımdadı, rusa girişib "akademik" adı almış erməni Aqanbekyan Fransa qəzetlərinin birinə müsahibəsində Dağlıq Qarabağın Ermənistana birləşdirilməsi təşəbbüsü ilə ermənipərəst Qorbaçova-SSRİ rəhbərinə təklif verdiyini elan etmişdi. Bədnam Aqanbekyanın bu müsahibəsi yayılan gün biz ziyalılardan birinin oğlunun toyundaydıq. Bir stolda oturmuşduq: Abbas Abdulla, Sabir Rüstəmxanlı və mən. Qəflətən kimsə Aqanbekyanın bu müsahibəsi barədə informasiya verdi. Onda Sabir Rüstəmxanlı belə bir fikir dedi:
- Mən bu axşamdan kəfənimi əynimə geyirəm. Çünki o Aqanbekyan özü belə cəsarət qələti edə bilməz. Onun arxasında dayanan qüvvə var və o qüvvəyə qarşı durmaq üçün kəfəndən başqa libas yoxdur.
Sabirin fikri həqiqət oldu və Sabir bu həqiqət qarşısında o vaxtdan əyninə kəfən geyənlərdən biridir.
Azərbaycanın müstəqilliyi
uğrunda yeni
mübarizənin əvvəlindən sonunadək Sabir Rüstəmxanlı tribunalarda,
meydanlarda kəfənlə gəzdi - yəni
ölümü gözünün
önünə aldı. Tanrının verdiyi
cəsarəti axıradək göstərdi. Mən bu anda "Ədəbiyyat"
qəzetinin 4 iyun 2016-cı il tarixli nömrəsində
Faiq Balabəylinin Sabir
haqqında yazdığı emosional üslubda "Yol davam edir" adlı bir essesini oxudum.
Bu essenin bir balaca
boyu var, amma dam dolusu toyu var. Faiq 50 sətirlik bir essedə Sabir Rüstəmxanlının möhtəşəmliyini
möhtəşəm boyalarla
təqdim edib. O sətirlərin
hamısı gözəldi,
amma balaca bir abzasın informasiya yükü daha möhtəşəmdi.
Faiq yazır:
"...Sonralar onun işlədiyi
"Ədəbiyyat qəzeti"ndə
işlədim. Bu o vaxtlar idi ki,
Sabir bəy artıq mətbuat naziri idi. Bu vaxta qədər
isə onun meydan hərəkatının
liderlərindən biri
kimi, yaxın tariximizin salnaməsinin yazılmasında xidmətlərini
gördük, vətənin
müstəqilliyi uğrunda
necə fədakar olmasının şahidi olduq. Buna qədər
isə onun sovetlər zamanının
əli qılınclı
vaxtında yazdığı
şeirlərdən üzü
bəri yol gəldiyi və dilimizin əzbəri olduğu şeirlərinin
havası ilə böyümüşdük, fikir,
söz sahibi olmuşduq. Mən ondan sözün
bütövlüyünü, millətin işıqlı
sabahı, müstəqilliyi
naminə çox şeylər öyrənmişdim
və öyrənirəm
də".
Sabir Rüstəmxanlıdan
bütöv bir millət öyrəndi.
Mən
lap bu yaxınlarda Sabir Rüstəmxanlının
və milli dəyərlərimizin cəfakeşi,
Azərbaycanın alim-vətəndaşı Nizami
Cəfərovu İTV-də
"Müzakirə vaxtı"
proqramında gördüm.
Bu iki alimin və bu iki
vətəndaşın Azərbaycan
dilini "alınmaların"
indiki axını qarşısında necə
qorumaq olar? sualına cavab
çıxışları, fikirləri bütün xalq üçün mükəmməl bir açıq dərs idi. Bu iki ziyalının dilimizin taleyi ilə bağlı narahatlığı
tamaşaçıların da narahatlığına çevrildi. Və sonra
mən Sabiri "Xəzər" TV-nin
"Könül dünyamız"
proqramında istedadlı
aparıcı Səyyarə
Səyyafla həmsöhbət
gördüm. Bu proqramda da Sabir
özünün Vətən,
millət sevgisini həm ustad şeirlərində, həm
də mənalı söhbətində ortaya qoydu. Və sonra Sabirin Dünya Azərbaycanlılarının
IV qurultayındakı çıxışını
dinlədim. Hər yerdə
olduğu kimi, Sabir Rüstəmxanlı bu çıxışında
da məsələyə
obyektiv tənqidi yanaşması ilə diaspor təşkilatlarımıza
fəaliyyətlərini zamanın
tələblərinə uyğun
qurmağı təklif
etdi.
Beləcə, mənim lap tələbəlik
çağlarından tanıdığım
Sabir Rüstəmxanlı
ömrünün bütün
anlarını fəal
şair-vətəndaş, fəal ziyalı-vətəndaş,
fəal millət yanğısı olan bir ziyalı kimi yaşamaqdadır. Yetmişi
təzəcə ötmüş
dostuma Vətən və millət yolunda uzun və
işıqlı ömür
arzusu ilə
Cahangir MƏMMƏDLİ
525-ci qəzet.- 2016.- 9 iyun.- S.7.