"Multikulturalizmin təbliği istiqamətində
əməli işlər görürük"
PROFESSOR TARİYEL MƏMMƏDOV: "ÖLKƏMİZDƏ YAŞAYAN AZSAYLI XALQLARIN MƏDƏNİYYƏTİNİ VAHİD ELEKTRON RESURSDA TOPLAYIB DÜNYAYA TƏQDİM EDƏ BİLƏRİK"
Azərbaycan
Respublikası Prezidentinin 11 yanvar və 11 mart 2016-cı il
tarixli Sərəncamları ilə bu il ölkəmizdə
"Multikulturalizm ili" elan olunub və bu il
üçün "Tədbirlər planı" təsdiq
edilib.
"Tədbirlər planı"nda "Multikulturalizm
ili" ərzində görüləcək işlər
müfəssəl şəkildə göstərilib və
onların yerinə yetirilməsi elm, təhsil, mədəniyyət
qurumları, eləcə də digər əlaqədar təşkilatlar
qarşısında bir vəzifə kimi qoyulub. Əslində,
bir qədər də diqqətlə yanaşsaq görərik
ki, həmin tədbirlər planı ölkə vətəndaşı
olaraq hər birimizin qarşısında mühüm vəzifələr
qoyur.
"Musiqi
Dünyası" jurnalının baş redaktoru və
naşiri, Əməkdar incəsənət xadimi, Bakı
Musiqi Akademiyasının "Azərbaycan xalq musiqisinin tarixi və
nəzəriyyəsi" kafedrasının müdiri, sənətşünaslıq
elmləri doktoru, professor Tariyel Məmmədovla söhbətimiz
də elə bu mövzudadır.
- Azərbaycan Prezidentinin ölkəmizdə
"Multikulturalizm ili" barədə Sərəncamı təkcə
ölkəmiz üçün deyil, bütövlükdə
beynəlxalq miqyasda çox mühüm əhəmiyyətə
malik bir sənəddir. Nəzərə alsaq ki, bu gün biz
qloballaşan dünyada yaşayırıq, onda bu Sərəncamın
dəyəri daha da aydın görünər. Bu Sərəncamı mən azərbaycançılıq
ideologiyasının bəyannaməsi, dövlətimizin
dünya ölkələrinə ismarıcı hesab edirəm.
Sərəncamda qeyd olunduğu kimi, "Azərbaycan
müxtəlif sivilizasiyaların qovuşduğu məkan
olaraq, əsrlər boyu milli-mədəni rəngarənglik
mühitinin formalaşdığı, ayrı-ayrı millətlərin
və konfessiyaların nümayəndələrinin sülh, əmin-amanlıq,
qarşılıqlı anlaşma və dialoq şəraitində
yaşadığı diyar kimi tanınmışdır.
Ölkəmizdə multikulturalizm artıq
alternativi olmayan həyat tərzinə
çevrilmişdir". Həqiqətən
də Azərbaycan tarixən hər zaman polietnik bir ərazi
olmuş və burada müxtəlif xalqlar, millətlər
çox mehriban, anlaşıqlı, tolerant şəraitdə
yaşamışdır. Bu gün,
müasir Azərbaycan mədəniyyətini zənginləşdirən,
daha doğrusu, onun zənginliyini şərtləndirən cəhətlərdən
biri də elə budur. Çünki
ölkəmizin ərazisində yaşayan bütün xalqlar və
millətlər vahid Azərbaycan mədəniyyətinin
daşıyıcılarıdır. Elə
buna görə də biz onları qorumalıyıq.
- Bilirik
ki, rəhbəri olduğunuz "Musiqi Dünyası"
jurnalı ötən il 15 illik yubileyini
qeyd etdi. Bununla bağlı, gec də olsa, Sizi təbrik
edirik. Ondan da məlumatımız var ki,
redaksiyanız öz işini təkcə jurnal nəşr etməklə
məhdudlaşdırmır. Bu illər ərzində
multikulturalizm istiqamətində hansı işləri
görmüsünüz?
- Təbrikə
görə çox sağ olun. Yeri gəlmişkən,
ötən il Moskvada "Musiqi
Dünyası" jurnalının 15 illik yubileyinə həsr
olunmuş "Sərhədsiz elm"
("Naukabezqraniü") kitabı nəşr edildi. Moskva Dövlət Konservatoriyasının çox
nüfuzlu musiqişünaslarının məqalələri
toplanan bu kitabı biz fəaliyyətimizə verilən
yüksək qiymət kimi dəyərləndiririk.
Multikulturalizmə gəldikdə, ondan başlayım ki,
bu termin bizim leksikonumuza nisbətən yeni daxil olsa da biz xalq
olaraq, düşüncə və həyat tərzimizə
görə hər zaman multikultural olmuşuq. Bu, elə Sərəncamda
da özünün aydın əksini tapıb. Gördüyümüz işlərə gəldikdə
isə qeyd edim ki, biz fəaliyyətimizi daha səmərəli
qurmaq üçün redaksiyanın nəzdində elektron nəşrlər
mərkəzi yaratmışıq və artıq neçə
illərdir, multikulturalizmin təbliği istiqamətində əməli
işlər görürük. Ümumiyyətlə,
"Musiqi Dünyası" Azərbaycanda ilk və yeganə
beynəlxalq musiqi, elmi-pedaqoji, tənqidi-publisistik, mədəni-maarif
jurnalı olaraq 2003-cü ildən etibarən xalq və etnik
musiqinin toplanması, öyrənilməsi, yazılması, xəritələşdirilməsi,
sistemləşdirilməsi, kataloqlaşdırılması
üzrə məqsədyönlü fəaliyyət göstərir.
Bu fəaliyyətin isə artıq
çoxsaylı uğurlu nəticələri var.
-Həmin
işlərdən hansılarını qeyd edə bilərsiniz?
- İlk işimiz kimi, gərgin axtarışların nəticəsi
olaraq 2005-ci ildə ərsəyə gələn "Azərbaycanın
etnik musiqisi" CD albomunu göstərə bilərəm. Burada Azərbaycanda
yaşayan 15 azsaylı xalqın 40-dan artıq mahnısı
toplanmış və alboma 3 dildə - Azərbaycan, rus, ingilis
dillərində Azərbaycanın etnik musiqi mənzərəsini
əks etdirən mətndən və fotolardan ibarət buklet də
əlavə olunmuşdur. Bunun ardınca daha böyük
miqyaslı işə imza atdıq - 2006-cı ildə 3 dildə-Azərbaycan,
rus və ingilis dilllərində "Azərbaycan ənənəvi
musiqi atlası" saytını (http://atlas.
musigi-dunya. az/) və ayrılıqda DVD albomunu yaratdıq. Qeyd edim ki, bu saytda ölkəmizdə yaşayan 21
xalq, millət, etnik qrupun musiqi mədəniyyəti öz əksini
tapıb. Saytın "Məskunlaşma
coğrafiyası", "Folklor janrları",
"Etnoturistin yol bələdçisi" və s. kimi
maraqlı bölmələrində Azərbaycan etnik musiqisi
haqqında zəngin məlumatlar yer alıb. Təkcə
"Fonoteka" bölməsində ölkəmizdə
yaşayan müxtəlif xalqların 124 musiqi nümunəsi,
"Videoteka" bölməsində 82 mahnı, rəqs və
instrumental ifa yerləşdirilib. Onu da xüsusi
vurğulayım ki, bütün bu musiqi nümunələri Azərbaycanın
müxtəlif rayonlarına ezam olunmuş işçi qrupunun
üzvləri tərəfindən ilk dəfə olaraq bir-bir
toplanıb, audio, video, foto şəklində yazılıb,
çəkilib və lentə alınıb. Və çox fərəhlidir ki, bizim bu işimiz
bir çox mükafatlara layiq görülüb. "Azərbaycanın
etnik musiqisi" DVD albomu 2007-ci ildə Rusiyada keçirilən
Beynəlxalq "Kommunikativ elmlər və təhsil üzrə
ən yaxşı kitab" müsabiqəsinin xüsusi
mükafatını, eyni adlı sayt isə 2007-ci ildə
"AWARD" mükafatını, "NETTY" Milli
İnternet müsabiqəsinin qalibi adını, 2011-ci ildə
Beynəlxalq "Sobratstvo" müsabiqəsinin I dərəcəli
Diplomunu qazanıb.
- Yəqin
ki, bu mükafatlar Sizi daha da ruhlandırıb?
- Əlbəttə, görülən işə qiymət
veriləndə insan daha da ruhlanır. Biz
2011-ci ildə daha bir maraqlı iş ortaya qoyduq. Layihə rəhbəri
Xalq artisti, professor Fərhad Bədəlbəyli
olan "Azərbaycanda yaşayan xalqların 50 mahnısı. Karaoke" adlı, kitab və DVD diskdən ibarət
dərs vəsaitini nəşr etdik. DVD diskdə ölkəmizdə
yaşayan 15 azsaylı xalqın 50 mahnısı ilk dəfə
olaraq karaoke formasında təqdim edilir ki, bu da həmin
mahnıların karaoke oxunması vasitəsi ilə mənimsənilməsi
və yayılması üçün çox gözəl
vasitədir. Kitabda isə bu
mahnıların hər birinin not-poetik mətni, eləcə də
11 dildə (azərbaycanca, rus, ingilis, fransız, alman, ispan,
türk, ərəb, fars, çin, yapon
dillərində) izahlı təlimat mətni verilmişdir. Onu da vurğulayım ki, bu layihə Prezident İlham
Əliyevin 50 illik yubileyinə həsr olunmuşdu. Bunula yanaşı, biz "Karaoke. Milli musiqi və
poeziya toplusu" saytı (http://karaoke.
musigi-dunya. az/index. html) yaratmışıq ki, onun da bölmələrindən
biri "Azərbaycanda yaşayan azsaylı xalqların
mahnıları" (http://karaoke. musigi-dunya. az/azsayli. html)
adlanır. Həmçinin ötən il Elmin
İnkişafı Fondunun qrantı əsasında
hazırladığımız "Azərbaycanın ənənəvi
musiqisi" elektron bazasının (http://enene.
musigi-dunya. az/) bölmələrindən biri də
(http://enene. musigi-dunya. az/azsayli_karaoke. html) azsaylı
xalqların mahnılarına həsr edilib. Daha
sonra, "Azərbaycanda yaşayan azsaylı xalqların
mahnıları" adlı kitab-albomunu və DVD diskini nəşr
etmişik. DVD-də ölkəmizdə yaşayan
müxtəlif xalqların 29 mahnısı yer almış, rəngli,
original fotolarla müşayiət olunan kitab-albomda isə bir
sıra mahnıların not-poetik mətnləri və ölkəmizdə
etnik musiqinin mənzərəsini əks etdirən, Azərbaycan,
ingilis, rus, ispan, fransız dillərində icmal məqalə
verilmişdir. Bundan əlavə, redaksiyamız tərəfindən
hazırlanan "Azərbaycan teatrı: dünən, bu
gün, sabah" elektron bazasında (http://azteatr.
musigi-dunya. az/file. pl?id=88&lang=az) Azərbaycan Dövlət
Rus Dram Teatrı, Qax Dövlət Gürcü Dram Teatrı,
Qusar Dövlət Ləzgi Dram Teatrı haqqında da məlumatlar
öz əksini tapmışdır. Amma onu
xüsusi vurğulayım ki, biz bu işləri tək görməmişik.
Fəaliyyətimiz ərzində Mədəniyyət və
Turizm Nazirliyi, Təhsil Nazirliyi, Rabitə və Yüksək
Texnologiyalar Nazirliyi, Heydər Əliyev Fondu, Respublika Prezidenti
yanında Elmin İnkişafı Fondu, Milli Elmlər
Akademiyası, Azərbaycan Dövlət Televiziyası, həmçinin
YUNESKO kimi qurumlar bizə hər zaman həm maddi, həm də
mənəvi dəstək olublar.
- Tariyel
müəllim, elə bu işlər də
göründüyü kimi, az deyil. Siz sanki "Multikulturalizm ili"nə çoxdan
hazırlaşırmışsınız. Bəs bu il hansı töhfələri verməyi
planlaşdırırsınız?
- Biz yenə
də gördüyümüz işləri davam etdirmək
fikrindəyik. Məsələn, qeyd etdiyim kimi, biz artıq
"Azərbaycan ənənəvi musiqi atlası"nı hazırlamışıq, azsaylı
xalqların musiqisi ilə bağlı işləmişik.
Düşünürəm ki, növbədə "Azərbaycanın
folklor atlası"nı yaratmaq durur.
Bununla yanaşı, "Azərbaycanda yaşayan xalqların mədəniyyət
portalı"nı da işləmək
lazımdır. Burada biz ölkəmizdə
yaşayan azsaylı xalqların mədəniyyətini vahid
elektron resursda toplayıb dünyaya təqdim edə bilərik.
Bu həm də dövlətimizin azərbaycançılıq
ideologiyasının, multikulturalizm siyasətinin və
tolerantlığının dünyaya növbəti
nümayişi olardı.
Vidadi QAFAROV
Sənətşünaslıq üzrə
fəlsəfə doktoru, dosent
525-ci qəzet.-
2016.- 29 mart.- S.5