Ataxan Paşayevin yeni kitabı

"TARİXİ YADDAŞIMIZIN ETİBARLI SAXLANC YERİ"

Bugünlərdə "Elm və Təhsil" nəşriyyatı görkəmli arxivşünas alim, tarix elmləri doktoru Ataxan Paşayevin "Tarixi yaddaşımızın etibarlı saxlanc yeri" adlı kitabını çap edib.

Kitabda Ataxan Paşayevin elmi fəaliyyətini əhatə edən üç böyük istiqamətə - Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti, erməni vəhşilikləri və " Molla Nəsrəddin" jurnalına dair arxiv sənədlərinə istinadən müxtəlif illərdə qələmə aldığı məqalələrdən, eləcə də kitablara və arxiv sənədləri toplularına yazdığı müqəddimələrdən seçmələr toplanıb. A.Paşayev 300-dən çox elmi və publisistik məqalənin, ensiklopedik oçerklərin və 10-dan artıq kitabın müəllifidir. O, bir sıra mötəbər beynəlxalq elmi-praktik konfranslarda öz elmi məqalələri ilə çıxış edib.

Yeni kitabın ilk səhifələrində Ümummilli lider Heydər Əliyevə həsr etdiyi "Tariximizin böyük himayədarı" məqaləsində müəllif yazır: "Böyük zəka sahibi Heydər Əliyev hansı sahəyə müraciət etmişsə, orada böyük müvəffəqiyyətlər qazanmışdır. Onun fəth edə bilməyəcəyi bir zirvə, öhdəsindən gələ bilmədiyi iş yox idi. Çoxları bunun səbəbini dahi şəxsiyyətin nadir fitri istedadında görürlər. Bu, həqiqətən də belədir və təkzibolunmaz faktdır. Ancaq Heydər Əliyevin iş üslubuna yaxından bələd olanlar bu dahi şəxsiyyətin həyatda qazandığı böyük müvəffəqiyyətlərin səbəbini İlahi tərəfindən verilmiş böyük fitri istedadı ilə yanaşı, onun əməksevərliyində, özünə qarşı hədsiz tələbkarlığında və daim öz üzərində gərgin işləməsində görürlər. Hər hansı dövlət əhəmiyyətli məsələdən söhbət gedəndə, o, həmin məsələyə dair müxtəlif mənbələrdən mümkün qədər çoxlu sənəd və materiallar toplamağı tapşırırdı. Onların üzərində ətraflı iş gedirdi. Əldə olunmuş nəticələri kompüter dəqiqliyi ilə işləyən fikir süzgəcindən keçirir və irəli sürdüyü hər hansı fikrin məntiqi müqabilində müsahibinə alternativ söz deməyə yer qoymurdu".

Filologiya elmləri doktoru, professor Əsgər Rəsulov kitaba yazdığı önsözdə qeyd edir ki, Ataxan müəllim özünün aforizm kimi səslənən "Hansı xalqın ki, mükəmməl arxivi var, o xalqın həqiqətən də, mükəmməl yazılmış tarixi var" düşüncəsinə heç bir zaman dönük çıxmayıb: "Onun mükəmməl olması üçün böyük əmək sərf etdiyi arxiv sisteminin materialları əsasında yazdığı kitab və məqalələr də öz məzmun və mündəricəsi, tarixi fakt və sənədlərə sədaqəti ilə seçilir. Ataxan müəllimin "XIX-XX əsrlərdə ermənilərin Azərbaycan xalqına qarşı ərazi iddiaları, soyqırımları və deportasiyalar", "Köçürülmə", "Tarixi həqiqətlər və erməni soyqırımları", "Deportasiya", "Bakıda 1918-ci il mart faciəsi", "Şamaxı faciələri", "Zəngəzur faciələri", "Quba qırğınları", "Qarabağ bölgəsində erməni vəhşilikləri", "Erməni xisləti" əsərləri ermənilərin tarix boyu, eləcə də günümüzdə ortaya atdıqları uydurma problemlərə, türk dünyasına qarşı məkrli planlarına qarşı çıxmaq baxımından əvəzsiz, inkarı mümkünsüz və təkzibolunmaz mənbələrdir. Ataxan müəllimin tarixşünaslıq anlayışı ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin tarixə və tarixçiliyə dair düşüncəsindən qidalanır: "Tarixi olduğu kimi qəbul etmək, dərk etmək və olduğu kimi qiymətləndirmək lazımdır. Tarixi təhrif etmək də olmaz, tariximizdəki qara ləkələri, qara səhifələri unutmaq da olmaz".

Ataxan müəllimin bu yeni kitabı cümhuriyyət tarixi ilə əlaqədar yazılan çox maraqlı əsər olaraq gərgin, tarix baxımından elmi axtarışların nəticəsi kimi çox dəyərlidir.

Artıq iki yüz ildən çoxdur ki, milli hissiyyatımızla oynayan qara qüvvələrin məkirli siyasəti xalqımızın tarixi yaddaşına qanla yazılıb. Ataxan müəllimin məqalələrində xalqımızın erməni işğalçılarına qarşı uzun illərlə apardığı mübarizə tarixi faktlara söykənərək təsvir olunur. On doqquzuncu əsrin sonlarından və iyirminci əsrin əvvəllərindən başlayaraq ermənilərin xalqımıza qarşı yeritdiyi soyqırım müharibələrini, işğalçılıq siyasətinin mərhələləri kitabda geniş şəkildə şərh edilir.

Vətən sevgili, yüksək vətəndaşlıq duyğuları ilə vətəninin mənafeyini hər şeydən üstün tutan, dövlətimizə, dövlətçiliyimizə sədaqəti, etibarı ilə bağlanan Ataxan müəllimin bu kitabı xalqımızın qan yaddaşının şahididir. Ataxan müəllim müsahibələrinin birində qeyd edir ki, "Azərbaycan arxivlərində ermənilərin yalan iddialarına cavab verəcək sənədlər var. Təəssüf ki, Azərbaycan tədqiqatçıları bu sənədlərlə işləməyə elə də maraq göstərmirlər... Erməniləri ifşa etməyi özünə həyat yolu seçən çox az tədqiqatçı var".

Ataxan Paşayevin yazdığı məqalələr tarixi faktlara, elmi araşdırmalara söykənərək erməni vandalizminin iç üzünü açır, tarixi gerçəkliklərin xalqa, eləcə də beynəlxalq ictimaiyyətə çatdırılması yolunda çox əhəmiyyətli rol oynayır.

Kitabda xalqımızın Cümhuriyyət tarixinin görkəmli şəxsiyyətləri olan Əlimərdan bəy Topçubaşov, Fətəli xan Xoyski, Nəsib bəy Yusifbəyli və Məhəmməd Xan Təkinskinin Azərbaycanın müstəqilliyi uğrundakı mücadiləsindən bəhs edən məqalələr Ataxan müəllimin gərgin araşdırmalarının məhsuludur.

A.Paşayev 1905-1907-ci illərdə ermənilərin azərbaycanlılara qarşı ilk açıq təcavüzü və vəhşilikləri haqqında bəhs edərkən yazır: "Ermənilər elə bir millətdirlər ki, onlar getdikləri yerlərdə əvvəlcə özlərini çox həlim, sakit, işgüzar, sözəbaxan, yolagedən göstərirlər. Lakin özlərinə yer edərək möhkəmləndikcə artıq geydikləri quzu dərisini çıxarıb, canavar dişlərini göstərirlər".

Kitabın digər bölmələrindəki "Türksoylu millətlərə qarşı soyqırımın gerçəkləşməsində millətçi erməni partiyaları", "Deportasiya", "Böyük amallar carçısı", "Naxçıvanda muxtariyyət necə yarandı" və "Soyadlarımıza tarixi baxış" adlı məqalələr yaxın və uzaq tariximizin qaranlıq səhifələrini gözümüz önündə canlandırır. İnanırıq ki, yaxın gələcəkdə A.Paşayevin bu kitabı ingiliscə və başqa dillərdə də çap olunub yayılacaq.

Nazim ƏHMƏDLİ

525-ci qəzet.- 2016.- 17 may.- S.7