Mikrofon qarşısında İlyas
Adıgözəllidir... - Azərbaycan Radiosu - 90
Azərbaycan Radiosunun veteranı, Əməkdar jurnalist
İlyas Adıgözəlli radioya lap uşaq
yaşlarından bağlanıb.
Doğulduğu Borçalının Sadaxlı kəndində
elektrik dirəklərinə bənd edilmiş balaca radionu
eşidən gündən onun sehrinə düşüb. Sonra isə evlərə
radio xətləri çəkilərkən ailəsi
üçün ilk radioqəbuledicini də özü alıb və mütəmadi
olaraq verilişləri dinləyib. Elə
jurnalistikaya həvəsi də buradan başlayıb. 7-ci sinifdə
oxuyanda Tbilisidə "Zarya Vostoka" qəzetinə Azərbaycan dilində göndərdiyi
məktubunu ilk qələm məhsulu hesab edir. Oxuduğu
məktəbdə dərs vəsaitinin
çatışmadığından narahatlıq keçirən
məktəblinin qaldırdığı problem öz həllini
tapır. Beləliklə jurnalist olmaq istəyinə
işıq salan bu məktub mətbuata gəlişini qətiləşdirir.
Azərbaycan Dövlət Universitetinin Filologiya
fakültəsinin jurnalistika şöbəsini bitirəndən
sonra radioda işləməyi qərara alır. 1962-ci
ilin sonlarından 2007-ci ilə kimi müxtəlif vəzifələrdə
"Araz" radiostansiyasında şöbə müdiri,
baş redaktorun müavini, baş redaktor, "Araz" proqramının
baş direktoru, radioda şərhçi ştatlarında çalışır. 2 dəfə
Azərbaycan Jurnalistlər İttifaqının
"Qızıl Qələm" mükafatına və
1992-ci ildə isə Azərbaycan Respublikasının
"Əməkdar Jurnalisti" fəxri adına
layiq görülüb...
Milli
Radionun səs arxivində onun ölkənin tikinti quruculuq
işlərinin getdiyi müxtəlif obyektlərdən, kənd
təsərrüfatı sahələrindən, Neft Daşlarından,
sənaye müəssisələrindən və s. müxtəlif
səpkilərdə hazırladığı reportajlar
saxlanılır.
Qəzet
yaradıcılığından fərqli olaraq radio
jurnalistikasının spesifik xüsusiyyətləri var. Radio
üçün səs yazmaq və onu dinləyiciyə
inandırıcı şəkildə təqdim etmək
jurnalistdən xüsusi istedad, yaradıcılıq qabiliyyəti, operativlik və
çeviklik tələb edir. Hadisə yerindən hazırlanan reportaj
danışıqdan əlavə digər səs effektləri
ilə müşayiət olunmalıdır ki, dinləyici
üçün "görüntü" rolunu oynasın.
Radionun bir nömrəli informatoru olan İlyas
Adıgözəllinin fond yazıları onun bu sahədə
mükəmməl bacarığa malik olduğunu təsdiq edən
sənədli nümunələrdir.
Radio hər dövrdə günün real mənzərəsini
yaratmağa çalışıb, abı-havaya uyğun
köklənib. Hər bir sahədə baş verən
yeniliklər “Son xəbərlər"in əsas qayəsini təşkil
edib. Ölkənin həyatında əlamətdar hadisələrdən
biri sayılan Şamxor (indiki Şəmkir) su elektrik
stansiyanın tikintisini işıqlandırmaq məqsədi ilə
əraziyə ezam
olunan jurnalistin hazırladığı silsilə reportajlar bu
gün arxiv materialları içərisində canlı
tariximizi əks etdirən qiymətli səs
yazılarından hesab olunur.
Radio üçün xəbər süjeti işləmək,
səs effektləri ilə zəngin veriliş hazırlamaq
olduqca çətindir. Xəbərlər istisna olmaqla digər radio verilişlərində
musiqidən gen-bol istifadə mümkündürsə, xəbər
süjetində hadisənin baş verdiyi məkanın təbii səsi materialı
qüvvətləndirməlidir. Canlı həyati
səslərin fonunda yazılan çıxış radio
üçün məqbul sayılır. Bu çətinliyin
öhdəsindən məharətlə gələn
böyük sənətkarın hər söhbətində
mövzuya uyğun fon səslərindən istifadə İlyas müəllimin mükəmməl radio
işçisi, xüsusən xəbər əməkdaşı olduğuna işarədir. İllər
öncə Şamxorda (Şəmkir) traktorun içərisində
yazılan söhbətə, iş başında alınan
müsahibəyə qulas asan dinləyici texnikanın səsi
fonunda jurnalistin suallarını cavablandıran
sürücünün danışığını
eşidir. O səs jurnalistin hansı məkanda olduğunu və
söhbətin nədən getdiyini bildirir. Ancaq düşünək
görək traktorun gur səsi olan yerdə efir
üçün keyfiyyətli səs yazmaq mümkündürmü?
Əlbəttə ki, yox. Məhz
budur radio sənətkarlığının sirləri, incəliyi,
peşə məziyyətləri. İlyas Adıgözəllinin
Neft Daşlarından gətirdiyi söhbətdə
dalğaların sədası, yaxud Nabranda yeni açılan
istirahət guşəsindən hazırladığı
müsahibənin səs fonundakı bulaq, quş səsləri və
s. fərqli-fərqli süjetlər radio sənətinin
xarakteristikası üçün xas olan əlamətlərdir...
Xəbərlər redaksiyasının əməkdaşı
hadisə yerindən radio üçün materialı
vaxtında hazır etməlidir. Efir vaxtı müxbirə bağlananda o tam
hazır vəziyyətdə olmalıdır ki, deyilən
saatda efirə çıxa bilsin. İlyas Adıgözəlli
xatirələrində deyir: "1971-ci ildə, 24 - cü
qurultaya mən tək getmişdim. Estoniya radiosunun baş
redaktoru Feliks Kazik isə jurnalistləri ilə gəlmişdi.
Qurultayın açılışı günü martın
30-da, Moskvada Kremldə saat 10-nu vurur və mən həmin an
reportajımda deyirəm ki, hörmətli dinləyicilər
saat 10-dur, Kremlin Qurultaylar Salonundayıq, indi qurultay öz
işinə başlayır. Səfər Rzayev adında bir
neftçimiz də getmişdi qurultaya, əvəvlcədən
səsini yazmışdım.
Lazım olan anda həmin söhbəti təqdim etdim.
Gördüm ki, estoniyalı həmkarım çox dilxor vəziyyətdədir
ki, mən efirə veriliş verməliyəm, ancaq
çıxış tapa bilmirəm. Dedim ki, qurultay nümayəndəsini
yazmışam, azərbaycanlı danışır və mətni
də verəcəm, sən də eston dilində təqdim edərsən,
Bakıdan gələn neftçinin
çıxışını
verərsən. O
çox sevindi və həmin reportajı eston radiosu ilə də
verdi. Radio jurnalisti öncədən
işini elə tutmalıdır ki, efir anı çatanda əliboş
qalmasın..."
Radiomüxbir qarşısındakı insanı
yaxından tanımalıdır. Onun fikrincə neftçi ilə
neftçi, bəstəkarla bəstəkar, pambıqçı ilə pambıqçı
olmalısan. Hər bir peşəyə dəyər
verməlisən ki, onlarla müsahib olanda söhbət
uğurlu alınsın. Hətta
süpürgəçi ilə olan səmimi söhbətini də
yaxşı xatırlayır. Küçələri
təmizləyən, səliqə-səhman yaradan bir qadın
obrazını yaradaraq onun sənətini yüksək qiymətləndirməklə
əməyinə dəyər verir. Radioda
açdığı "siz yatandan sonra" rubrikasında
bu qəbildən olan müxtəlif peşə sahibləri, maşinistlə,
həkimlə və s. insanlarla söhbətləri, çörək
zavodundan, gecə növbəsindən
hazırladığı silsilə reportajlar maraqla dinlənilib.
İlyas müəllim Azərbaycanda ilk milli efir olan
"Araz" radiostansiyasının fəaliyyətində
önəmli rol oynayan insanlardan biridir. Xatirələrində
danışır: "1991-ci 18 oktyabrda bizim müstəqilliyimiz
elan olunanda bu xəbər də ilk olaraq "Araz"
radiostansiyası vasitəsilə yayıldı. Təbrizdən
gələn zəng yadımdadır ki, oradan sevinc içərisində
göz yaşları ilə zəng edib Araza qulaq
asdıqlarını, xəbərin təsirindən kövrəldiklərini
və fəxr etdiklərini bildirmişdilər.
1993-cü ildə
Vaşinqtonda mən silsilə verilişlər
hazırlamışdım, maraqlı bir cəhətdir ki, orda
Güney və Quzey Azərbaycandan olan iki gənc Həbib və
Nəidə evlənmişdi. Onların da Araz adında bir oğlu olmuşdu. Bu da efir
vasitəsilə dinləyicilərə
çatdırıldı ki, Qüneylə Quzeyin birlik rəmzi
kimi Vaşinqtonda müstəqil Azərbaycanın dövləti
kimi ilk səfirliyimizin
açılması mərasimində Araz balamız da
iştirak etmişdi... 41 il ərzində "Araz"
radiostansiyasında çoxlu verilişlər səslənib,
onların əksəriyyəti nadir fond nümunələridir.
Onların bəzi nümunələrini şəxsi
arxivimdə saxlamışam".
İlyas Adıgözəlli yaxşı informasiya
işçisi olmaqla yanaşı, həm də gözəl həmkar,
nəcib insan, qayğıkeş baş redaktor kimi də
kollektivin hörmətini qazanıb. Radioda müxtəlif vəzifələrdə
çalışmasına baxmayaraq işçi ilə xoş
münasibət qurub, adi bir operatorla söhbətində belə
etik davranışı ilə alicənablıq göstərib,
bir sözlə böyüklə böyük, kiçiklə
kiçik olub. Onu oturduğu
otağında tapmaq qeyri-mümkün idi. Ya
obyektdə, ya montajda olardı, ya da yazı makinasının
qarşısında material diktə edərdi. Həmkarlarına
qarşı həmişə diqqətcil və mehriban olan
baş redaktorun əsas tələbi maraqlı və məmun
cəhətdən keyfiyyətli süjet hazırlamaq,
günün aktual mövzularını diqqətdə saxlamaq
idi...
Radionun tələbləri səviyyəsində yazan gənclərə
xüsusi qayğı ilə yanaşıb. Bugünün
özündə də gənclərə radiojurnalistikanın
incəliklərini tədris edir, yaxşı informasiya
işçisi olmaq üçün tələb olunan
meyarları öyrədir. Avrasiya Universitetində,
Bakı Slavyan Universitetində pedaqoji fəaliyyəti, bu sahədəki səmərəli
xidmətləri alqışlara layiqdir. Ancaq bəzi
gənclərin efir sərbəstliyindən sui-istifadə etməsinə,
Azərbaycan ədəbi dilinin bədii danışıq
üslubunun kobud şəkildə pozulmasına qarşı
çıxır, belə etinasız gəncləri yamanca
qınayır. O deyir ki, bir vaxtlar radioya işə girəndə
jurnalistin dilinə, danışığına ciddi fikir verilərdi
və sonra onun yazı qabiliyəti yoxlanılardı. Dilində qüsur olan şəxslərin
nöqsanları düzəlməyincə onları efirə
buraxmazdılar. Bu amillərə görə efirdə hər
kəs öz səsində material oxuya bilməzdi...
İlyas
Adıgözəlli yaşının bu vaxtında da radio
üçün yazmaqdan zövq alır. Doğma
ocağında ömrünün bu vədəsində də yenə qismətinə
"Araz" yazılıb. Gəncliyində Araz üzərində
inşa olunan su elektrik stansiyasının tikintisindən silsilə
reportajları, Araz redaksiyasında uzun illər can qoyması,
uzaq Vaşinqtonda güneylə quzeydən olan iki gəncin
sevgisinə Araz adının verilməsi, illər sonra həmin
Arazın müstəqil dövlətimizin ABŞ-dakı səfirliyimizin
açılışında iştirakı,
ömrünün 70-ci baharından Güney üçün
söz ünvanlayan sənətkarın əvvəl və
axır sözünün Arazdan olması, hazırda Güney
Azərbaycan redaksiyasında o tayda yaşayan həmvətənlərimiz
üçün verilişlər hazırlaması və s. təsadüflər
İlyas Adıgözəllinin radioda yaşadığı
gerçək dolu anlardır...
Deyirlər söz adamının ürəyi
dolu olar, üstünə bir az nisgil də gələndə
"bulud kimi dolar, boşalar". Bu gün 90 yaşlı Ana
radionun 78 yaşlı əməkdaşı, əməkdar
jurnalist İlyas Adıgözəllinin hələ efirdə
deyəcəkləri
çoxdur. Hələlik isə o da həmkarları kimi
bu sənət ocağında gəncliyindən
qocalığına gedən yolu, ömrünün
radiodakı günlərini kövrək notlarla yada sala-sala Azərbaycan
Radiosunun yubileyinə hazırlaşır. Bayramınız
mübarək, radioya sadiq olan Böyük İnsan!
Şəlalə
MƏHYƏDDİNQIZI
Azərbaycan Radiosunun redaktoru
525-ci qəzet.- 2016.- 1 noyabr.- S.8.