Səkkizinci səhifə, yaxud yanan şamlar heç vaxt sönmür

Tünd rəngli kitabın üz qabığında yanan şamın onu mühasirəyə almış qaranlığa o qədər də gücü çatmır - bu qatı qaranlıqdakı soyuq işıqda heç şamın özü o qədər də aydın görünmür.

Boy-buxunundan görünür ki, bu şam çoxdan yanır, əməlli-başlı oturuşub, ömrünə az qalıb. Ancaq yaxşı ki, həyatda yanan şamlardan fərqli olaraq şəkillərdə yanan şamlar heç vaxt sönmür, tükənmir... Şəkildə şam olub əbədi yanmağa nə var ki?!

Hünərin var həyatda şam kimi yana-yana özünü ərit və heç vaxt da tükənmə - bu da sənə şəkillə həyatın hər yerdən görünən fərqi...

Sən demə üz qabığı bu kitabın içindəki şeirlərin ruhudur - kitabın üzündə, sifətində zühur eləmişdi - adam balasının içi üzündə, sifətində zühur eliyən kimi.

Gözlərimdə bir ovuc

yuxu üşüdü,

Səbrimdən keçən cığıra

Qar düşdü.

Alın yazımın sətirləri

arasında

Uzaq ellərin ağrısı

Çıxdı köynəkdən...

Dilimdəki sevirəm sözü də

Bu ağrıdan, bu göynəkdən...

Əlvida dostum,

Əlvida

Daha çıxıb gedirəm

Ömrün o başına;

Səni Allaha tapşırdım,

Özümü də bir cür göz yaşına.

Ayrılıq mövsümünün əlvida məqamındakı ölüm çəkisi ilə tən gələn ovqat haqqında son dərəcə həssas və sərrast bir deyim. Özümdən asılı olmayaraq onu da fikirləşdim ki, görəsən Allaha tapşırılan o kəs, çoxdan unudulmuş iki sözlə desək, lirik qəhrəman, o bir cüt göz yaşına dəyərmi? Və cavabını da tapdım: yəqin ki, dəyər; əgər belə olmasaydı, belə yazmazdı və bu yerdə mənim fikrim əsas deyil - əsas özünü bir cüt göz yaşına tapşıranın - şairin fikridir ki, istəsək də, istəməsək də onunla hesablaşmaq - razılaşmaq məcburiyyətindəyik...

Bir də, məni qınamayın, o bir cüt göz yaşı kitabın üz qabığında yanan şamın göz yaşlarına yaman oxşayır ha... elə bil bir almadı yarı bölünüb. Belə götürəndə şam da İnsandır - ikisi də yananda ağlayır...

O qadının ömrü,

Kirpik-kirpik,

Quşbaşı qar kimi

Yağır ovcuna...

Maşa ilə yox, barmaqlarını yandıra-yandıra yox, kirpikləri ilə od götürən qadının ömrünün bir gün kirpik-kirpik, quşbaşı qar kimi ovcuna yağması ağlagəlməz olsa da, gözləniləndi. Ömür yolunun bu ağrılı gəzintisi həyatda uzun çəkən bir proses olsa da, şeirdə bir anın içində gözlərimin önündə canlanıb ürəyimi ağrıtdı və onu da deyim ki, bu cür ürək ağrısının, Hippokratın özünün və “törəmələrinin” ağlına gəlməyən müalicəvi əhəmiyyəti var - bu dəqiqdir.

...ürəyi üşüməsin deyə

köksündən çıxarıb alar ovcuna...

ovcunda çırpınan ürəyin ağrısı

isti qan kimi

damcılayar,

damcılayar,

Allahın səbri üstə.

O qadın arzuları

payız-payız tökülər

içində dəfn etdiyi

vəfasız bir adın

qəbri üstə...

Allahın səbri üstə tökülən damcıların Allahın səbrini nə dərəcədə, hansı şəkildə dəyişəcəyi barədə bir söz deyə bilməsəm də, onu dilimə gətirə bilərəm ki, bu damcılar da şamın “gözlərindən” tökülürdü - çünki şamın gözləri qızarmışdı...

İnsanın ömür boyu heç vaxt barışmaq istəmədiyi məqamlar çox olur və yaşam müddətində bəziləri ilə barışır, bəziləriylə sona qədər “küsülü” qalır, dünyasını dəyişir. Sizə deyim ki, bu barışmazlığın yeri var, yeri böyükdür və birbaşa Allahın nəzarəti altındadır. Uzun sözün qısası, İnsanın ömür boyu heç vaxt barışmaq istəmədiyi və əsasən də barışmadığı məqam, insanın özünün öz gözündən düşməsi ovqatıdır və yaşından, həyat tərzindən asılı olmayaraq bu, hər kəs üçün son deməkdir. Adam bütün həyatını, mövqeyindən asılı olmayaraq yıxılıb dura-dura yaşayır. Özünə hörmət eləyən, öz çəkisini bilən insanlar əksər hallarda təzədən ayaq üstə dura bilib. Ancaq özü öz gözündən düşmüş adamların yıxılanda təzədən qalxması çox çətin olur və əksər hallarda qalxa bilmir.

Tutub məni sözümdən,

Alıb məni özümdən,

Salma belə gözümdən,

Yıxılıb durmağım var...

Bu, bir İnsanın istəyidir və mənə elə gəlir ki, İnsanın İnsandan istəyə biləcəyi əəən böyük diləkdir - bu istəkdən böyük yalnız Allahdır!

Başqa bir şeirində:

Əllərim göylərə

Açılmış “Quran”,

Ürəyim mələk yuvası

Sənə edirəm yenə

Tanrı duası -

Sevgi duası...

Əlləri “Quran” kimi göylərə açılı vəziyyətdə mələk yuvası ürəyi ilə, dilində də Tanrı duası, sevgi duası olan İnsan adlı ucalıqdan nəyi əsirgəmək olar ki? Əsirgəmək olarsa, o kimdir? Mən beləsini tanımıram, tanıya da bilmərəm, dəfələrlə görsəm də... Bu yerdə ancaq Allah işə qarışmalıdır... Allah məni o Kəslə tanış eləməlidir, əgər bu tanışlığı layiq bilsə...

Öz aramızdı, İnsan adlı ucalığın diləyini əsirgəyən o kəs olmasaydı, bu şeir də yazılmazdı haaa...

Çox qəribədir...

Çox ağrılıdır...

Bəlkə də dünya bu qədər qəribə və ağrılı olmasaydı, həyatdan heç vaxt doymayan İnsan doğulandan beş-on gün keçməmiş başlayardı darıxmağa ki, bu nədi eee belə...

İliç lampalarının işığı, radio-televiziyanın hay-küyü dünyaya gəlməmiş, altmış-yetmiş il bundan əvvəl Azərbaycanın kəndində-kəsəyində nağıl deyənlər olardı; ağzımızı açıb saatlarla onların ağzından noğul kimi tökülən, iliyimizə-qanımıza işləyən nağıllara qulaq kəsilməkdən doymazdıq. O illəri boş-boşuna xatırlamadım. Əlimdəki əl boyda şeir kitabını oxuduqca elə bil ki, bir İnsanın - Şairin ovcunun içindəki tale cizgilərini qaraçı qadın kimi “oxuyuram” və mənimlə qaraçı qadının fərqi ordadır ki, mən gop eləmirəm; çünki şairin əlinin içində gop yoxdur; onun əlinin içindəki heroqlif-cizgilər o qədər səmimi və inandırıcıdır ki...

Bir də mənə elə gəldi ki, bu kitabın içindəki, həm də şairin əlinin içindəki şeirləri - tale cizgilərini mənə Qarabağın ən məşhur nağıl deyənlərindən olmuş, Seyid Şuşinskinin həmkəndlisi, Dördçinarlı Gülnisə arvad danışır, mən oxumuram... mən qulaq asıram...

İndi baxın, görün şair cəmi-cümlətani iyirmi beş sözün gücünə arxalanıb əks qütblərdə üz-üzə dayanan insanların qara xəbər kimi ağır yükünün arasında necə harayçılıq edir:

İstədim evimdən köçürəm səni.

İstədim yolumdan qaçıram səni.

İstədim gözümdən itirəm səni.

İstədim özümlə bitirəm səni.

Bitmədin,

itmədin,

köçmədin...

Yağdın - yağış kimi,

Bitdin - qamış kimi...

Köçməyi, qaçmağı, itməyi və bitməyi bacarmayan, istəməyən birisinin əlindən nə gələr ki? Qədim xalq mahnısında olduğu kimi (Allah Bülbülə də rəhmət eləsin):

Ancaq bu xalq mahnısında oxunan bəndin son iki misrası köçməyi, qaçmağı, itməyi və bitməyi bacarmayan, istəməyən o kəsə heç vaxt aid olmayacaq:

Oğlana qız yaraşır,

Xançala gümüş kimi...

Kişinin oğlu bu yaraşığı özünə yaraşdırmır də, özü bilər... bir də bu şeir kitabının müəllifi. Şairlə lirik qəhrəmanın arasına girən iylənib çıxar - necə ki, ətnən dırnağın arasına girəndə...

Dünyada hər şeyin ilkin fiziki xassəsi onun tükənməyindədir. Əslində insan ölmür - tükənir. İnsan tükənməyinin iki istiqaməti var: adam kimi, yaxud son tikəsi manqalda qızaran əti yeməli dördayaqlı kimi.

Tükənəndə də Adam kimi, Adam həsrətilə tükənəsən - bax, belə:

Ləçək-ləçək tökülürəm,

İlmə-ilmə sökülürəm,

Bənövşətək bükülürəm,

Sən olmayan günlərdə...

Onsuz da hamımız tükənəcəyik. Ancaq deyirəm ki, nə olar, tükənəndə də belə tükənəsən...

Allahın insana bəxş elədiyi ən böyük əmanət mərhəmətdir. Gözümüz və qulağımız açılan gündən eşidirik ki, əmanətə xəyanət olmaz. Elə bilirəm ki, əmanətə xəyanət Vətənə xəyanət qədər ağrılı və qəbuledilməzdir.

İnsan hər şeyini itirə bilər: evindəki əşyaları, doğmasını, vətənini, avtomobilini, vəzifəsini... Bu itkilər nə qədər ağır və dözülməz olsa da, mərhəmət itkisinin yanında, deyərdim ki, heç nədir. Axşam televizorda “Xəbərlər”ə baxın görün mərhəmət hissinə - Allahın ən böyük əmanətinə xəyanətə görə milyonlarla barel insan qanı tökülür, körpələrin qanı torpağa hopduqca (su əvəzinə) torpaq doğub-törəməz olur, bəşəriyyətin bərəkəti qaçır və bərəkəti qaçan bəşəriyyət günbəgün, saatbasaat daha da qəddarlaşır, qəddarlaşdıqca da Allahın əmanəti tapdalanır - bəs bilmirdiniz ki, Allah da bizi tapdalayacaq?!

Əlqərəz...

Şairin doqquz sözdən ibarət şeirində kəlmələr nə boyda boy göstərib:

Körpə hıçqırdı...

Səni bağışladım günahlarına...

Taleyin sənə olan

qarğışlarına...

Dünyanın hər yerində günahlara görə adama cəza verilir - əlbəttə, o baxır günahın boy-buxununa, sir-sifətinə. Şair isə lirik qəhrəmanını günahlarına görə cəzalandırmır, əksinə onu məhz elə günahlarına görə bağışlayır... bir də taleyin ona elədiyi qarğışlarına...

Belə böyük, geniş ürəyə Sahiblik eləməyin, bağışlamağı bacarmağın yolu yalnız və yalnız Allahın insana verdiyi mərhəmət hissinə - Ən Böyük Əmanətinə xəyanət etməməkdən, onu qorumaqdan keçir. Bu yerdə ürəyimdən bu sözləri demək keçdi:

- Mərhəmətsiz Cənablar, üzünüzü şairlərə tərəf çevirin! O şairə ki, deyir:

Yadıma

xatirə çağında

soyuq bir

axşam düşdü.

Bu ömrün

ləçəyi bizim,

gülü yarpağın.

Boyumuza baxıb

qəbir-qəbir

Gözləri gülür torpağın.

Bu kitabı oxuyandan sonra uzun illər boyu təkrar-təkrar dediyim sözümün üstündə durmuram, sözümdən qaçıram. Həmişə demişəm ki, şeir dərk etmək üçün yox, duymaq üçündür - çünki dərk etməyin meydanı duymaq meydanının yanında kolxoz xırmanı boyda bir şeydi; bəlkə də, mənim dediyimdə həqiqət ona görə var ki, Yer kürəsi də (axı, insan ən çox Yeri dərk etməyə cəhd edir) Xırman kimi yumrudur. Bu şeirləri həm duydum, həm də gördüm; bəlkə də duyduqlarım görüntüləndi - hələ özüm üçün də tam aydınlaşdırmamışam və bu natamamlığın içində yenə Duyuram ki, səhv eləmirəm...

Kitabda məlum Aprel döyüşlərindən söz açan kiçik həcmli “Səs” poemasını oxuyandan sonra şairin - bir qadının öz xalqının övladlarının üstündə nanə yarpağı kimi əsə-əsə onların igidliyi ilə necə ürək dolusu fəxr etməsi ilə mən də fəxr elədim:

Yazağzı

Kiprik-kiprik qaçdı

torpağın

yamyaşıl yuxusu.

Səngər-səngər çiçəklədi

Ürəklərdə zəfər qoxusu.

Və yaxud:

Ürək çatladır,

qaralmış divarların

şəhid libası...

... Kitabın annotasiyasında oxudum ki, şair AYB-nin üzvüdür, elə bu təşkilatda qadın problemləri üzrə komissiyanın sədridir. Prezident mükafatçısı olmaqla Rəsul Rza mükafatına layiq görülüb. 2006-2007-ci illərdə ilin ən yaxşı şairi adını alıb. Ona yaxın şeir kitabının müəllifidir. Türkiyədə, İranda, Rusiyada keçirilən şeir şölənlərində iştirak edib, əsərləri xarici dillərə tərcümə olunub, şeirlərinə mahnılar yazılıb və s.

Düzü, bir az özümdən incidim ki, niyə indiyə qədər bu şairi tanımamışam. Artıq indi tanıyıram və incikliyim də keçib getdi.

Bilirsiniz, Yazıçılar Birliyinə gedən kimi dörd tərəfdən adama kitab bağışlayırlar və fikrimi bildirmək istədiklərini deyirlər. Belə kitabların hamısını oxuyuram, ancaq hara qədər oxumaq mümkündürsə - özümü zorlayası deyiləm ki...

Yaradıcılığına bələd olmadığım müəlliflər olanda kitabın hər hansı bir səhifəsini açıb oxuyuram, xoşuma gələndə axıra qədər gedirəm. Bu dəfə də belə oldu. Şəfəq Sahiblinin kitabını açdım; səkkizinci səhifə. Yuxarıda misal gətirdiyim kimi şeir belə başlayırdı: “Gözlərimdə bir ovuc yuxu üşüdü...” Sonra kitabın əvvəlindəki “Qayıt” şeirinə qayıtdım və axıra qədər oxudum - bu da nəticəsi.

Bu cür bənzərsiz şeirlərə görə Şəfəq Sahibliyə Sözünən həmişə belə qol-boyun olmağı istəyərdim. Çünki Sözdən etibarlı yalnız Allahdır!

Özümdən asılı olmayaraq yenə Şəfəq Sahiblinin “Bu sevgiyə ölüm gəldi” kitabının üz qabığına nəzər saldım.

Özünü güclə işıqlandıran şam hələ də yanırdı.

Üz qabığında yanan şamlar heç vaxt sönmür...

23 mart 2017-ci il

Seyran SƏXAVƏT

525-ci qəzet.- 2017.- 1 aprel.- S.16.