MİKAYIL RƏFİLİNİN ÇIXIŞI

"Mirzə Fətəli Axundov, mənə elə gəlir ki, türk xalqlarının, daha doğrusu, Azərbaycanın ictimai fikir tarixinin inkişafında çox böyük şəxsiyyətlərindən biridir. Digər türk-tatar xalqları arasında onun fəaliyyəti çox geniş yayılmamışdı. O, Azərbaycana nisbətdə şübhəsiz böyük xadim, böyük islahatçıdır, ümumiyyətlə, həm də Azərbaycanın ictimai, ədəbi, mədəni həyatında böyük rolu olan böyük şəxsiyyətdir.

Ona görə Kommunist Akademiyasının ədəbiyyat və incəsənət şöbəsi türk xalqının belə böyük xadimini yaddan çıxarmaması, əlbəttə, təqdirəlayiqdir və biz türklər belə başlanğıcı alqışlamalıyıq. Lakin burada bəzi məyusluqla qarşılaşırıq. Bu da ondan ibarətdir ki, məruzəçilərdən biri olan yoldaş İsfəndiyarovun qeyd etdiyi kimi, bu böyük, nadir şəxsiyyətə həsr olunmuş məruzələr bu vaxta qədər də ictimai həyatımızın yeganə, böyük mədəniyyət xadiminə həsr olunmuş məruzələr çox səthi, zəifdir. Axundov haqqında çox danışmaq olardı, onun haqqında danışmaq vacib idi. Az danışmaq da, lakin daha ciddi və əsas, əhəmiyyətli məsələlərdən danışmaq olardı, vacib idi. Onun şəxsiyyətindən, ədəbi fəaliyyətindən, onun mədəniyyət sahəsindəki fəaliyyətindən danışmaq lazım idi, bunları qeyd etmək vacib idi. Bizim məruzəçilərimizin demədiyini, etmədiyini qeyd etmək lazım idi.

Əvvəla, mənim nöqteyi-nəzərimcə, məruzəçilərin özlərinin bu adama olan münasibəti - bu da çox vacibdir - məni təəccübləndirdi. Ümumiyyətlə, çox təəssüf ki, bizim Azərbaycanda da - mənim zənnimcə, fikrimcə, onun adını lazımınca bilmirlər. Bilmirlər ki, o, Axundzadə deyil, Axundovdur. Bilmirlər ki, o heç vaxt özünü Axundzadə adlandırmazdı. Necə ki, Puşkini Puşkov adlandırmaq olmaz, Axundova da Axundov demək lazımdır, çünki bu adam özünü yalnız Axundov adlandırıb. Mən bilən belədir, bəlkə mən səhv edirəm. Belə ki, buna daha ciddi yanaşmaq lazım idi.

Burada həm məruzəçilər tərəfindən, həm də Azərbaycanda mövcud olan elmi mədəni cəmiyyətlər tərəfindən böyük xətaya, səhvə yol verilib. O, Axundov adlandırılacaq. Bu, mənim ilk iradımdır. Sonra yoldaş Seydiyevin məruzəsinə əsasən bir məsələni də qeyd edim ki, o, fars olmayıb, əsl türk olub, babası nə vaxtsa İranda yaşayıb, İranda yox, İran Azərbaycanında yaşayıb. Orada türklər yaşayır, bu, böyük savadsızlıqdır, bu, hətta siyasi savadsızlıqdır. Belə ki, Axundov türkdür və Axundovdur. Məncə, bu, çox böyük iraddır.

(Ardı var)

(Tərcümə edən: Ülkər Hüseynova)

525-ci qəzet.- 2017.- 18 aprel.- S.6.