Riyaziyyat və Mexanika İnstitutunun
tarixi: keçmişə, bu
günə və gələcəyə bir
baxış
(əvvəli ötən
şənbə saylarımızda)
Hörmətli oxucular, məlumdur ki, beynəlxalq əlaqələr elmin inkişaf etdirilməsində
xüsusi yer tutur. Bu baxımdan dünyanın bir çox ölkələrinin
elmi qurumları ilə əlaqə yaratmağa, orada çalışan tanınmış
alimlərlə münasibətlər
qurmağa ciddi fikir veririk.
Nəticədə son illərdə:
2013-cü ildə
institutun əməkdaşları
İtaliyanın Salerno Universitetinin,
Rusiya Federasiyasının
Başqırdıstan Elmlər
Akademiyasının, Rusiya
Təbiət Elmləri
Akademiyasının Neftqazçıxarma
Proseslərinin Sistemli
tədqiqatlat İnstitutu,
Türkiyənin Ahu Ervan Universitetinin, ABŞ-ın Nyu Mexiko
Texniki Universitetinin, Kiyev Dövlət Universitetinin, Rusiya Elmlər Akademiyasının
V. A. Steklov adına Riyaziyyat İnstitutunun, Moskva Dövlət Universitetinin alimləri ilə elmi əlaqələrini
davam etdirib.
15 may 2013-cü ildə
AMEA-nın Riyaziyyat və Mexanika İnstitutu ilə Çin Xalq Respublikasının GCC Corp. təşkilatı
arasında müqavilə
imzalanıb. Müqavilədə Çin Xalq
Respublikasının aparıcı
neft şirkətləri
ilə birlikdə yeni texnologiyaların işlənməsi və tətbiqi nəzərdə
tutulur.
18 may 2013-cü il AMEA-nın Riyaziyyat və Mexanika İnstitutu RTEA-nın Neftqaz proseslərin Sistemi Tədqiqatlar İnstitutu (Moskva şəhəri, Rusiya Federasiyası) arasında elmi-texniki əməkdaşlıq haqqında
müqavilə imzalanıb.
Müqavilədə Neftmədən mexanikası
məsələlərində yeni yanaşmaların tədqiqi, neftqazçıxarma
sahəsində innovativ
texnologiya və proseslərin işlənməsi
və tətbiqi sahəsində əməkdaşlıq
nəzərdə tutulur.
03 fevral
2016-cı ildə AMEA-nın
Riyaziyyat və Mexanika İnstitutu ilə Ukrayna Milli Elmlər Akademiyasının Riyaziyyat
İnstitutu arasında
elmi texniki əməkdaşlıq haqqında
müqavilə imzalanıb. İmzalanmış
müqavilə diferensial
tənliklər, funksional
analiz, riyazi və ədədi analiz, funksiyalar nəzəriyyəsi, riyazi
fizika tənlikləri,
optimal idarəetmə, ehtimal
nəzəriyyəsi və
topologiya sahələrində
birgə tədqiqatların
aparılmasına, yeni
elmi nəticələrin
alınmasına, qabaqcıl
ideyaların həyata
keçirilməsinə, elmi
texniki əlaqələrin
genişlənməsinə imkan verəcəkdir.
15 fevral
2016-ci ildə AMEA-nın
Riyaziyyat və Mexanika İnstitutu ilə Rusiya Xalqlar Dostluğu Universiteti arasında əməkdaşlığa dair
müqavilə imzalanıb. Müqavilədə birgə təhsil proqramlarının işlənməsi
və həyata keçirilməsi təhsil
sahəsində magistr,
aspirant, doktorant və
stajorların mübadiləsini,
qarşılıqlı maraq
doğuran sahələrdə
elmi ezamiyyətləri,
dissertasiya və magistr işləri üzərində rəhbərlik
nəzərdə tutulur.
25 fevral 2016-ci ildə AMEA-nın Riyaziyyat və Mexanika İnstitutu ilə Rusiya Elmlər Akademiyası M.V.
Steklov adına
Riyaziyyat İnstitutu birgə əməkdaşlığa
dair müqavilə imzalanıb. Müqavilədə fundamental və tətbiqi
sahələrdə riyaziyyat,
mexanika, nəzəri fizika və informatika istiqamətləri
üzrə elmi tədqiqat işlərinin
aparılması, MATNET.RU biblioqrafik,
faktoqrafik və struktur məlumat bazalarının, qeyri-periodik
dövri elmi nəşrlərin elektron
versiyalarının həmin
bazada yerləşdirilməsi
nəzərdə tutulub.
20 iyun 2016-cı
ildə AMEA-nın Riyaziyyat və Mexanika İnstitutu ilə LLC “EOS DATA ANALİTİCS” (Dnepr şəhəri, Ukrayna) arasında elmi-texniki əməkdaşlıq haqqında
müqavilə imzalanıb. Müqavilədə geo-informasiya sisteminin (GİS)
məlumatlarının birgə
analizi və işlənməsi nəzərdə
tutulur.
15 sentyabr
2016-cı il AMEA-nın Riyaziyyat və Mexanika İnstitutu ilə Hindistanın Aligarh Muslim Universiteti
arasında elmi-texniki əməkdaşlıq haqqında
müqavilə imzalanıb.
15 sentyabr
2016-cı ildə AMEA-nın
Riyaziyyat və Mexanika İnstitutu ilə Rusiyanın Samara Milli Tədqiqat Universiteti arasında elmi-texniki əməkdaşlıq
haqqında müqavilə
imzalanıb. Müqavilədə seysmologiya və
digər sahələrdə
siqnalların emalında
riyazi üsulların tətbiqinin öyrənilməsi
nəzərdə tutulub.
15 sentyabr
2016-cı ildə AMEA-nın
Riyaziyyat və Mexanika İnstitutu ilə İtaliyanın
Salerno Universiteti arasında
elmi-texniki əməkdaşlıq
haqqında müqavilə
imzalanıb. Müqavilədə diferensial tənliklər,
funksional analiz, riyazi analiz, hesablama riyaziyyatı, funksiyalar nəzəriyyəsi,
riyazi fizika tənlikləri, ehtimal nəzəriyyəsi və
topologiya, bərk cisim mexanikası maye və qaz
mexanikası sahəsində
birgə tədqiqatların
aparılması nəzərdə
tutulur.
16 fevral
2017-ci ildə Riyaziyyat
və Mexanika İnstitutu ilə Rusiyanın Voloqda Dövlət Universiteti arasında əməkdaşlıq
müqaviləsi imzalanıb. İmzalanan sazişə
əsasən riyaziyyat
və mexanika sahəsində geniş yaradıcılıq əlaqələrinin
qurulması planlaşdırılır.
Bağlanan razılaşmalar çərçivəsində elmi-tədqiqat layihələri
həyata keçirilməsi,
ikitərəfli qrantlar
müsabiqəsində iştirakı,
qarşılıqlı maraq
doğuran elm və təhsil sahələrində
mütəxəsisslərin hazırlanması, dissertasiya,
magistr işlərində
konsultativ rəhbərlik,
birgə elmi simpozium, konfransların təşkili planlaşdırma
nəzərdə tutulur.
2017-ci ilə
qədər institut əməkdaşları 23 beynəlxalq,
45 respublika daxili qrant müsabiqələrinin
qalibi olmuşlar.
2017-ci ildə
institut əməkdaşlarının
aşağıdakı 13 layihələri
Azərbaycan Respublikasının
Prezidenti yanında Elmin İnkişafı Fonduna təqdim edilmişdir.
1.“Elliptik tip diferensial
- operator tənliklər üçün
sərhəd şərtlərinə
spektral parametr və qeyriməhdud operator
daxil olan bəzi sərhəd məsələlərinin tədqiqi
və onun mexanika məsələlərinə
tətbiqi”. Layihənin
əsas məqsədi
- Spektral parametrli elliptik diferensial-operator tənliklər üçün
sərhəd şərtlərində
spektral parametr və xətti operator iştirak edən sərhəd məsələlərinin
həll olunmasının,həmin məsələlərə
uyğun operatorların
spektral xassələrinin
və requlyarlaşmış
izlərinin öyrənilməsidir.
2.“Struktur dissipasiyalı
yarımxətti psevdohiperbolik
tənliklər sisteminin
qlobal həllərinin
tədqiqi və onların kvant mexaniki sistemlərə tətbiqi” AMEA-nın Riyaziyyat və Mexanika İnstitutu prof. Layihənin əsas məqsədi - Kvant sistemlərinin dinamiki xarakteristikalarını
optimallaşdırmaq, müasir
metodlardan istifadə edərək müxtəlif
şərtlər daxilində
obyektlərin hərəkətini
tənzimləməyə imkan
verən riyazi metodlar işləyib hazırlamaq və bu sahədə yeni üsulların hazırlanması üçün
həmin prosesləri ifadə edən diferensial tənlikləri dərindən öyrənməkdir.
3.“Maşınqayırmada yüksək texnologiyalar: Yüksəksürətli frezləmə
alətlərinin layıhələndirilməsi”.
Layihənin məqsədi - Qarşıya
qoyulan məsələ
qeyri-metal materialların
yüksək sürətli
frezləmə texnologiyası
ilə emalı üçün fırlanan
kəsici alətlərinin
layihələndirilməsi, hazırlanması və sınaqdan keçirilməsidir.
4.“Cüt tərtibli
diferensial operatorların
spektral analizi”. Layihənin əsas məqsədi- Cüt tərtibli diferensial operatorlar üçün müxtəlif
qoyuluşlarda düz və tərs məsələlərin həll
edilməsidir.
5.“Gəmilərin su
xəttinin, göyərtə
hissəsinin, avar val və vintinin
korroziya dağılmaları
prosesinin proqnozlaşdırılması”.
Lahiyənin məqsədi-
Gəmilərin ən
çox korroziyaya uğrayan hissələrinin
- su xəttinin, göyərtənin kənarlarının,
avar val
və avar vintlərin mexaniki gərginlik altında və yorğunluq korroziya dağılmalarının
qabaqcadan nəzəri
proqnozlaşdırılmasıdır.
6. “İqtisadi inkişafın tsiklik meyllərinin tənzimlənməsində
makroiqtisadi tarazlığın
riyazi modelləşdirilməsi”.
Tahir Hacıyev və Bakı Dövlət Universiteti prof. Amil Məhərrəmov.
Layihənin məqsədi iqtisadi problemlərin həlli üçün riyazi üsulların verilməsidir.
7. “Qeyri-stasionar idarəetmə strategiyası
əsasında neft emalı proseslərinin intensivləşdirilməsi”
Layihənin məqsədi- Qarşıya
qoyulan məsələ
ümumdünya miqyasında
və həmçinin
Respublikamızın sənayesində
əhəmiyyətli mövqe
tutan neft emalı proseslərinin idarəolunma texnologiyalarının
müasir riyazi metodlar və idarəetmə nəzəriyyəsi
əsasında təkmilləşdirilməsidir.
8. “Ridge funksiyaların,
neyron şəbəkələrin
MLP modelinin approksimativ
xassələrinin araşdırılması
və tətbiqləri”.
Layihənin məqsədi
- Ridge funksiyaların bir
sıra approksimativ xassələrinin aşkarlanması,
gizli laylarında məhdud sayda neyronlara malik universal MLP neyron şəbəkə
modelinin varlığının
isbat edilməsi, aktivasiya funksiyasının
qiymətlərini hesablayan
alqoritmlərin qurulması
və nəhayət qurulmuş modelin qazlift üsulu ilə neft hasilinin
optimizasiya məsələsində
effektivliyinin sübut edilməsi.
9. “Qeyri-səlis təhlil əsasında universitetlərin göstəricilərinin qiymətləndirilməsi və proqnozlaşdırılması üçün riyazi üsulların və instrumental vasitələrin işlənməsi”. Layihənin əsas məqsədi təhsilin qloballaşmasının mövcud tendensiyaları şəraitində (məsələn, Boloniya Təhsil Sistemi çərçivəsində) universitetlərin rəqabət qabiliyyətlərinin qiymətləndirilməsi və onların müvafiq göstəricilərin proqnozlaşdırılmasıdır.
10. “Mexanikada rast gələn bəzi tənliklər üçün spektral məsələlər və onların tətbiqləri”. Layihənin məqsədi mexanikada və fizikada meydana çıxan bir sıra tənliklər üçün spektral məsələlərin araşdırılması və bu məsələlərin anizotrop örtüklər nəzəriyyəsində, qeyri-xətti tənliklər nəzəriyyəsində tətbiqlərinin öyrənilməsidir.
11. “Axınlarda yaranan qeyri stasionar halların boru kəmərlərinin iş proseslərinə təsirinin nəzəri və praktiki əsaslarının işlənməsi”. Layihənin əsas məqsədi - Dalğaların əmələ gətirdiyi fəsadların analizi, proqnozu və riyazi modelləşdirilməsinin nəzəri və tənzimlənməsinin tətbiqi əsaslarının işlənməsi olacaqdır. AMEA-nın Riyaziyyat və Mexanika İnstitutu t.e.d. Qeylani Pənahov
12. “Ətraf mühitin karbohidrogen məhsulları ilə çirklənməsi proseslərinin riyazi modelləşdirməsi və yaranan fəsadların aradan qaldırılması yollarının işlənməsi”. Layihənin məqsədi - Müasir dövrdə ətraf mühitin neft və neft məhsulları ilə çirklənməsi mühüm ekoloji problemlərdən olduğundan təqdim edilən layihə də qoyulan məsələlər neft və neft məhsulları ilə çirklənməsi proseslərinin riyazi modellərinin qurulması, bu modelləri realizə edən ədədi üsul, kompüter proqramlarının işlənməsi və bunların əsasında yarana biləcək fəsadların aradan qaldırılması yollarının işlənməsindən ibarətdir.
13. “Nəsirəddin Tusinin yaradıcılığının tədqiqi”. Layihənin əsas məqsədi Azərbaycan xalqının görkəmli nümayəndəsi ensiklopedik alim Nəsirəddin Tusinin indiyə kimi öyrənilməmiş əsərlərinin təqiq olunması və dahi mütəfəkkirin riyazi və məntiqi baxışları haqqında elmi əsaslanmış təsəvvürlərin əldə edilməsi.
(ardı var)
Misir
MƏRDANOV
AMEA Riyaziyyat
və Mexanika İnstitutunun direktoru,
fizika-riyaziyyat
elmləri doktoru, professor
525-ci qəzet.-
2017.-15 aprel.- S.10.