Bir mahnının həsrəti
Şahanə MÜŞFİQ
Nə zamanı vardır darıxmağın, nə
də məkanı...
Birdən ən gərəksiz
zamanda düşər
yadına birisi, elə darıxarsan, elə darıxarsan ki, darıxdığın
adama özünün
belə paxıllığın
tutar, “görəsən
mənimçün də
bu cür darıxan varmı” deyə. Bir andaca ətrafındakı
hər şey yox olar gözündə,
başlayarsan darıxmağına
çarə gəzməyə.
Darıxmağın ən
gözəl dərmanı
daha çox darıxmaqdır...
Bununçün də mahnılar çatar köməyinə.
Ya da elə bircə mahnı səbəb olar darıxmağına. Ən gərəksiz
zamanda, məsələn,
yolda, avtobusda gedərkən fikirlərinin
ən qarışıq
anında bir musiqi alar başının
üstünü. Başlayar yaddaşını
döyəcləməyə, unutmağa çalışdığın,
ya da artıq
unutdum dediyin bütün xatirələri
süfrə kimi açar tökər qarşına. Qalarsan
baxa-baxa...
Sözümü ağzımdan alan mahnılar var, məndən daha çox yaşayacaqlar. Məsələn, vətənimdən uzaqda, qürub çağı, mavi suların üzərindəykən
saçlarıma sığal
çəkən küləyin
qulağıma pıçıldadığı
“Nazəndə sevgilim”
mahnısı kimi.
Sözləri mərhum
şair İslam Səfərliyə, musiqisi
Andrey Babayevə aid olan bu həzin
mahnı vətənimdən
kilometrlərlə uzaqda-
İstanbul boğazının
düz ortasında hardansa yadıma saldı özünü. Darıxmağımmı bu mahnını
dilimin ucuna qədər gətirmişdi,
yoxsa mahnımı darıxmağı qovub salmışdı içimə,
bilmirəm. Amma onu yaxşı bilirəm ki, o həzin suların üzərində Rəşid
Behbudov darıxmağıma
laylay çalırdı
sanki...
Sənsiz
dağ döşünə
çıxdım bu səhər,
Ötdü qumru kimi gur
şəlalələr.
De, niyə yalqızsan, sordu lalələr,
Qövr
etdi nisgilim, yadıma düşdün,
Nazəndə sevgilim, yadıma düşdün.
Azərbaycan musiqi sənətində
ilk estrada mahnılarının yaradıcısı
və ifaçısı
olan dahi Rəşid Behbudovun ifasında bu mahnı bir başqa təsirə malikdir. Onun səsi mahnını
sanki oxumur, ürəyə, yaddaşa
həkk edir. O səsin izinə düşüb ot
basmış, unudulmuş,
insan ayağı dəyməyən yollarla gedirsən ta xatirələrindən qaçdığın
yerə, həm də özün öz “ayağınla”...
“Nazəndə sevgilim”
mahnısı yalnız
sevgilisindən ayrı
düşən, həsrət
çəkən aşiqlərin
deyil, incə duyumlu hər kəsin mahnısıdır. Kimdir sevgili?
Sevgili vətənindən ayrı
düşən insan üçün vətəndir,
anasından ötrü
darıxan bala üçün anadır,
bir qəribə bəxş olunan xəfif təbəssümdəki
doğmalıqdır. Sevgili ən gözəl darıxdıran, həm də həsrətini ən gözəl ovudandır.
Bu mahnı həm
də yaradıcılarının
nakam taleyi ilə diqqət çəkir. Belə ki, sözlərinin müəllifi mərhum şair İslam Səfərli cəmi 51, bəstəkarı Andrey Babayev isə 40 il ömür sürmələrinə baxmayaraq,
bu xalqın incəsənəti, mədəniyyəti,
ədəbiyyatı üçün
əvəzsiz işlər
görüblər.
Rəşid Behbudovdan sonra həm Azərbaycanda, həm də digər ölkələrdə
sənətçilər bu
mahnıya müraciət
ediblər. Məsələn,
Yaşar Səfərov,
Samir Cəfərov, Samir Piriyev, Abbas Bağırov, Nadir Qafarzadə, Əhməd Mustafayev, Lalə Məmmədova və başqaları ifa ediblər.
Tarix boyu Azərbaycan musiqisi, mədəniyyəti hər
zaman qonşu xalqların diqqət mərkəzində olub. Hətta bir
çox dünya şöhrətli musiqiçilər
belə Azərbaycan musiqisinin özünəməxsusluğunu
etiraf ediblər.
Bu, yalnız muğam,
xalq mahnılarımıza
deyil, həm də bəstəkar mahnılarımıza da aiddir. Öz repertuarlarında Azərbaycan mahnılarına
ən çox müraciət edən isə təbii ki, qardaş Türkiyənin sənətçiləridir.
Bu, əlbəttə, sevindirici haldır. Mədəniyyətlərarası inteqrasiya hər
zaman olub, indi də var. Bizim sənətçilərimiz
də zaman-zaman digər xalqların mahnılarını ifa ediblər və edirlər. Ancaq bütün dünyada
müəlliflik hüququ
deyilən bir anlayış var ki, çox təəssüf, buna hər zaman riayət olunmur.
Türkiyəli sənətçilərin Azərbaycan mahnılarını ifa edərkən çox zaman məlumatsızlıqdanmı, yetərincə araşdırmadıqlarındanmı mahnıların müəlliflərini ya yalnış, ya da ümumiyyətlə anonim olaraq göstərdiyi hallarla çox qarşılaşmışıq. Bu, mediada da yetəri qədər dilləndirilib. Növbəti dəfə belə bir halla isə “Nazəndə sevgilim” mahnısında qarşılaşdıq. Son üç-dörd ildə Türkiyədə bu mahnını ifa edənlərin sayı durmadan artır. Hətta vəziyyət o hala gəlib çıxıb ki, azərbaycanlılardan bir çoxu da bu mahnını məhz türklərin ifasında eşidib, sonradan özümüzün olduğunu öyrənsələr də, yenə sözlərini Türkiyə türkcəsində zümzümə edirlər. Müəllifləri bilindiyi halda, təəssüf ki, qardaş ölkənin sənətçiləri bu mahnını dəfələrlə “anonim” təqdimatıyla oxuyublar. Həmkarımız Orxan Bahadursoy bir neçə il öncə Türkiyədə ifa olunan mahnılarımızın taleyi ilə bağlı araşdırmasında bu mahnıya da yer ayırıb: “Ən dəhşətlisi isə odur ki, Türkiyənin “TED senfoni orkestra”sı “Türk Eğitim Derneği”nin 85 illiyinə həsr olunmuş gecədə Murat Karahanın solistliyi ilə “Nazəndə sevgilim” mahnısını ifa edir və mahnının təqdimatı Türkiyə saytlarında sözləri anonim, bəstəsi isə “Azeri Bekirof” olaraq göstərilir.
Bundan başqa Türkiyənin hansı müğənnisi bu mahnını ifa edibsə, əksəriyyəti mahnının bəstəkarı olaraq “Azeri Bekirof”u qeyd edir. Amma bu “Azeri Bekirof”un kim olduğu nəinki, mənə, hətta tarixə də məlum deyil.
“O Ses Türkiye” yarışmasında isə Serkan Kıranlı adlı iştirakçı “Nazəndə sevgilim” mahnısını oxuyarkən müəlliflər titrda belə göstərilir:
Söz:
İslam Seferli Beste:
Bekirof”
Biz də araşdırmanı
daha da dərinləşdirib
son illərdəki ifalara
nəzər saldıq. Təəssüf ki, bu yazı
2014-cü ildə mətbuatda
getsə də, dəyişən bir şey yox idi.
Hətta
indiki vəziyyət daha da acınacaqlıdır.
Məsələn, hazırda Türkiyənin
ən məşhur müğənnisi və bu mahnıya yeni nəfəs verən İrem Dericinin və Soner Olqunun ifasında
“Nazəndə sevgilim”
mahnısının sözləri
İslam Səfərliyə,
musiqisi isə Cahangir Cahangirova aid edilir. Cahangir Cahangirov Azərbaycanın
korifey bəstəkarı
və bir sıra dünyaca məşhur əsərlərin
müəllifi olsa da, bu mahnının
musiqisi ona aid deyilsə, onun adının qeyd edilməsi düzgün deyil, təbii ki. Bir sıra sənətçilər
isə elə İslam Səfərlinin adını mahnının
bəstəkarı kimi
qeyd edirlər. Təəssüflər olsun ki, Andrey Babayevin adı bu ifaların
heç birində çəkilmir. Sözlər isə qeyd etdiyim
kimi, əksəriyyətində
anonim olaraq göstərilir, bir-iki ifada isə İslam Səfərliyə
məxsus olduğu yazılır.
“Nazəndə sevgilim”
qulaqlarınla eşidib
ürəyində duyduğun,
hər notuyla damarlarında axdığını
hiss etdiyin musiqilərdəndir. Son illər mahnıların aranjıman edilməsi dəb halını alıb. Ancaq bu mahnı yeganə mahnılardandır
ki, sözlərlə
musiqi birgə sanki bir bütün
halını alıb.
Onları bir-birindən ayırmaq
mümkün deyil.
Və ən qəribəsi də odur ki,
sözləri musiqidən
kənar, yəni şeir kimi oxumaq mümkün deyil. Buna cəhd
etsən belə içində, ürəyinin
ən dərinində
musiqi öz-özünü
zümzümə edir
sanki. Bu da şairlə bəstəkarın,
şeirlə musiqinin bir-birini duyub, hiss etməsidir.
Ümid edirik ki, gələcəkdə
qeyd etdiyimiz hallarla qarşılaşmayacağıq
və bizim üçün mühüm
olan bəstələrə
qardaş ölkənin
sənətçiləri də
daha məsuliyyətli
və ciddi yanaşacaqlar. Bundan sonra insanları
həsrətin qoynundan
alıb darıxmağın
ağuşuna atan bu bəstənin müəllifləri bizi izlədikləri o ucalıqlarda
həsrət çəkməzlər.
525-ci qəzet 2017.- 26 avqust.- S.19.