Kəlbəcərli xatirələrin sızlatdığı poetik yaddaş

Və ya üç qərib baxış: Qəriblikdə çimir etməyən şair

(Əvvəli ötən sayımızda)

Həm də Nəsib Nəbioğlu sözə qarşı çox iştahlıdır. Sözü imsiləmir, sözə tamsınmır, onu çox rahat həzm eləyir.

Şeirə şirə gətirir, can verir. Bu da onun dadlı-duzlu şairliyindən xəbər verir. O həm də sözə darqursaqlıq eləmir. Səbrlə yanaşır, səbrlə deyir. Amma sözü də mamırlamağa qoymur.

Onun fikir tutmaqda, şeirə qafiyə verməkdə qoruq-qaytağı yoxdur. Şeirdə hansı fikri çatdırmaq istəyirsə, qafiyəsi böyründə hazırdı. O, qafiyədən, sözdən ürpənmir. Sözdən diksinmir, afatı uçmur, ağ öfkə olmur. Sözə qarşı çox ürəklidir, yarımçıq kəlmə deyib, ağnağız çaldırmır. Fikrin qabağına sözü xışmaynan, çöəjəynən çıxardır. Çünki o, sözə qarşı əliaçıqdır, sözün şaadını, haqqını kəsmir. Bu da onun yetişdiyi ədəbi mühitdən - Kəlbəcər mühitindən irəli gəlir. Axı, "Balığı suynan, islanmışı yağışla qorxuzmazlar".

Bəzi şeirlərində çiləmə söz təkrarlığını nəzərə almasaq, Nəsibin qoşma çəmənzarlığı əsrarəngizdir, al-əlvandır, dilimizdə az işlənən xoş sözlərlə döşəmədir. Lap mən deyərdim, qızıl küpəsi kimi siləmə-silədir.

Yenə o dağlardan doyunca danış,

Ovundura bilsən, ovundur məni.

Ya da bir qartalın qanadlarında

Apar, o dağları dolandır məni.

Çox dizi qıvraq misraları var şair Nəsibin. Həmişə onun bir ambul bəndi olur ki, bu bənd də şeirin bütün məna dərinliklərini, mövzu yükünü çəkir.

Nəsibəm, dağlara, bəxtim gətirə,

Görələr ki, gülə-gülə gəlmişəm.

Şairin ülgülü kəlmələri misranın boy-buxununa çox yaraşır. Şeirləri rəngarəngdir ona görə ki, o, Kəlbəcərin qırçınlı qayalarının qoynunda doğulub dünyaya göz açanda təbiətin möcüzəli naxışlarını, bəzəklərini görüb. Qulaqları qartal səsiylə, dili bülbül cəh-cəhiylə açılıb. Ağzının tamı keybir bulaqlar, üzünün rəngi al yanaqlı lalə olub. O, dünyanın ətrini anasının qoynundan, bir də dağların gül-çiçəyindən götürüb. Ona görə də onun misralarından təbiət ətri, torpaq ətri, kənd ətri, ana ətri gəlir.

Ürəyi qübar anam,

Əlləri qabar anam.

Qoy, bir öpüm doyunca

Qabarlı əllərindən.

Öpüm, çəkim gözümə

O bəyaz tellərindən.

Və yaxud,

Ürəyimdə sözüm çox,

Atəşim çox, közüm çox.

Qucağında gəzim çox,

Geniş sinəli kəndim,

Qoca nənəli kəndim!

Onun söz deyimində, kənd dili ilə işlədilən ifadələrdə talaşa yoxdur, söz çarpanaq vermir, rəndəlidir, hamardır. Çünki ifadənin sığalını şair özü verir, sözü kəpəkləməyə, qaysaqlayıb qavazaxlanmağa qoymur.

Nə atım var, nə qılıncım,

Nə papağım, nə yapıncım.

Arzularım xıncım-xıncım,

Çilik-çilik oldu getdi.

...Şair itən arzularını işğal altında olan torpaqlarımızın, dağlarımızın həsrətində görür. O, dağlarda keçirtdiyi həyat tərzini, uşaqlığını, analı dünyasını unutmur, o çağları tez-tez yada salır. Hətta o günləri, yaşadığı üçün fəxr edir. Anasının cəhrəsinin səsindən, başının altındakı dükcəsinin istiliyindən, kələfinin yumşaqlığından aldığı ləzzəti heç nə ilə, heç bir şirin anla müqayisə etmək istəmir.

Kələflərin içində boya-başa çatmışam,

Dükçələr qucağımda şirin-şirin yatmışam.

Elə bilmə, mən səni unutmuşam, atmışam,

Həmişə yadımdadır naxışının düyməsi,

A nənəmin cəhrəsi.

Və yaxud,

Səsi qulağımdan getmir, ay ana,

Ayrıla bilmirəm cəhrəndən sənin.

Burda yadıma bir xatirə düşdü: Bakıda Rəşid Behbudov adına Mahnı Teatrında Ağdabanlı şair Qurbanın (Dədə Şəmşirin atası) doğum gününə həsr edilmiş tədbir keçirilirdi. Nəsib Nəbioğlu da bu tədbirdə iştirak etmək üçün Moskvadan gəlmişdi. Yaxın dostum, AMEA-nın aparıcı böyük elmi işçisi, şair təbiətli, söz, sənət aludəçisi Məmmədağa Sərdarovla Nəsib müəllimi tanış elədim. Tədbirin sonunda çox böyük alim, mən deyərdim Şərq xalqları folklorunun körpüsü sayılan Qəzənfər Paşayev, mərhum şairimiz Zəlimxan Yaqub, Qənbər Şəmşiroğlu, Məmmədağa müəllim və mən söhbət edirdik. Qəriblik Nəsib Nəbioğlunu kövrəltdiyi üçün o da bir-bir dost-tanışları, qohumları ilə görüşüb öpüşürdü. Bunu görən Zəlimxan müəllim özünəməxsus bir şirin ləhcə ilə: "Tamarzı qalmaq nə pis olormuş, a qağa! Görəsən, Nəsib müəllim camaatdan kənddəki cəhriyimi soruşor, çatmadakı nəhriyimi soruşor, yoxsa çəpərdəki dəhriyimi soruşor". Şairanə bu ifadə hamımızı güldürdü. Zəlimxan müəllim çox ürəkdən dedi: "Doğrudan da Nəsibin cəhriyə həsr elədiyi şeir eləjənə cəhrənin ömrü qədər də uzun olajax. Gör, bir şair qələmi cəhriyi hara qaldırdı, ona ömür verdi. Elə, qoy, nənələrimiz nağarta fırladajax, fırlatsınlar".

Bu, Zəlimxan Yaqubun şair Nəsib Nəbioğlu yaradıcılığına verdiyi sadə dillə böyük qiymət idi. Həmin tədbirdə yadigar bir şəkil də çəkdirdik.

Nəsib Nəbioğlu böyük təxəyyüllü şairdir. O bütün şeirlərində yeni mövzu axtarır, yeni fikir üçün özünü əsir-yesir eləyir.

Səni torpaqlara vermişəm, ana,

Ana balasına qovuşmaq üçün.

Şeirdən göründüyü kimi, o hətta doğma anasını Ana vətənə - torpağa qurban verməklə özündə bir təsəlli, rahatlıq tapır, həm də təəssüflənir,

Xəyalım bir dünya qatardı, getdi,

Deyirdim, əllərim çatardı, getdi.

Anam özü ilə apardı getdi

Gözlərində gilə-gilə dərdimi! - deyir.

Görün, şair ananın bala istəyini nə qədər müqəddəsləşdirir! Torpağın balası olan mənim anam, öz anasına - torpağa qovuşanda da balasının dərdini çəkir, məndən narahatdır. Mənim kədərimi, dərdimi, qəmimi gözlərinə yığıb aparır. Özünün haqq dünyasındakı rahat evinə aparır, ta ki, balası bu dünyada qəmsiz-kədərsiz yaşasın.

Yenə də dərdimiz azalmır. Çünki şairlərin dərdi düyüm-düyümdü, həmişə pöhrə verir. Onlar dərdin həm özünə dözür, həm də nazına.

Öz dünyama sarılmışam mən fağır,

Zaman məni eləyibdir qan-bağır.

Gözlərimdən qəm ələnir, qəm yağır,

O da düşən varağımda beləymiş.

Nəsib Nəbioğlu heç vaxt girəvə vermir ki, yalxı qalmış, təklənmiş qafiyələr onun misralarına qədəm bassın.

O həmişə qafiyənin, sözün ekizini axtarır. Çünki şair sözləri misralara, misraları bəndlərə elə bağlayıb isgil vurur ki, şeirdə misralar boyunbağı kimi hamar, bəndlər isə lövbər zənciri kimi möhkəm görünür. Çünki şair sözü düyün salmır, ilgəkləyib təngini vurur, kürmək kimi bağlayır. Ona görə də söz sərrafı olan oxucu Nəsibin qoşmalarının ilgəyini tez açıb əzbərləyir. Şeirdə nə qədər doğanaqlı söz işlənsə də, oxucunun dilinə yatır.

O, nə rufu uçmuş, nə də vağanımış, uralanmış kəlmələri sətrə buraxmır. Onlara bostançı olmaq istəmir. O həmişə sözün sadə, dilimizə şirinlik gətirən təzə-tər ləçəklərini dərir, şeirə qatır.

Sənə neyləmişəm, gözümün nuru,

Eşqimin üstündən pərdə çəkmisən?!

Sənə neyləmişəm, çiçək yerinə

Sevən ürəyimdə kədər əkmisən?!

Şeirdəki axıcılığa görə həmişə onun yaradıcılığını ən çox sadə adamlar, dilində sözün səlisini, qulağında cəhrənin səsini, canında buxarının istisini, kösövün tüstüsünü saxlayan adamlar daha çox oxuyurlar. Çünki o, sözün kirişini o qədər daram çəkir ki, qələm toxunanda hər mənada... dillənir.

Şair misraların çopurunu qələmiynən qoparır. Çünki o qələm cadarlanmış, kəltənlənmiş torpaqda yox, gül-çiçəkli dağlarda, çəmənlərdə rişələnmişdi, sulanmışdı.

Nəsib Nəbioğlu sözü hərsi-pərs eləmir, özündən küsdürmür. Əksinə, sözü ağuşuna alır, söz özü onun çiyninə qonur. O sözün telini sığallayır, darayır. Sözün darağı isə şairin qafiyələridir. Bu qafiyələrdən dəstələnmiş şeir bəndləri qadın hörükləri kimi cazibədardır. Bir-birlərinə elə sarınırlar ki, sanki məhəbbətə yenicə qovuşublar, ta bir-birlərindən qopmayacaqlar.

Düşüb bir yağışa, suya batdığım,

Bir kaha dibində ocaq çatdığım,

Bir daşa baş qoyub daş tək yatdığım

O daşa, çəmənə, çölə borcluyam.

Və yaxud,

Elə ürəkliydim, elə qorxmazdım,

Səsimi sıldırım qayaya yazdım.

Min dəfə çiskində, dumanda azdım,

Doymadım yurdumun gözəlliyindən.

Nəsib Nəbioğlunun təbiət ruhlu şeirləri gəyənimiş dan üzü kimi oxucunun sifətini işıqlandırır. Kəlmələri ilə kəlmə arasında, misraları ilə misra arasında ögey-doğmalıq yoxdur. Hamısı bir-birini sacayağı tamamlayır. Misraların gərdən çəkib boylanmasından görürsən ki, bu misraların arxasında vətən həsrətli, dağ həsrətli bir şair ürəyi döyünür. Bu döyüntülərdə "Zərbi Kərən sındıran" bir güc var. Bu güc şir ürəkli analardan əmilən gilə-gilə süddən yaranıb. Nə heyif ki... üzü dönsün qəribliyin!..

Dünyanın işinə bax ha!.. Narahat sal daşlara baş qoyub rahat yatan, sıldırım qayalara səsini yazan şair Nəsib Nəbioğlu indi rahat yorğan-döşəkdə də yata bilmir. Səsini dünyaya səs salan Moskvada bir özü eşidir, bir də ki, qərib gecələr. Ta səsin əks-sədası yoxdur. Şair çimir çalmadan deyir:

Çətin bu yerlərdə çəmən, çöl, bayır,

Doğma torpaqları andıracaqdı.

Pəncərəmi döyən qərib küləklər

Məni isitməyib, donduracaqdı.

Səbrli ol, Nəsib Nəbioğlu! Səni isidən bir hənir var, o da doğma, günəşli Azərbaycanımızdı, sənin xalqındı, sənə olan xalq istəyidi. Hamı bu istəyi sənin şeirlərindən, vətənə, elinə-obana, yurduna-yuvana olan məhəbbətindən, ocaq daşlarımıza, kömbə qayalarımıza, tüstülü bacalarımıza, sacımıza, oxlovumuza, analarımızın cəhrəsinə, dükcəsinə, bir də, bir də ki, sənin özünün vurğunu olduğun kənd ləhcəsinə bağlılığından götürübdür.

Əl çəkmə, qardaş, bu ləhcədən, bu sadəlikdən. Dayanma, dayanma... Yaz, yarat! Sağlam yaşa, ömürdə yüzə çat! Sonra, sonra da vətənə can at! Qal salamat!

Səmimiyyətlə, xoş niyyətlə mirvari dalğalı Xəzərdən, altun sərvətlər diyarı Bakımızdan, Günəşli Azərbaycanın qızılı payızından Kəlbəcərin boynuna dolana-dolana ərşə qalxıb Şimala doğru yön alan səba yellərindən salam göndərirəm.

İzahlar:

Şəvin - səhər otunu alandan sonra heyvanların sağıma gəlməsi.

Orta ocaq - Ta qədimdən babalar ocağı yaşayış damlarının ortasında qalayardılar, tüstüsü də orta bacadan çıxardı. Hamı bu ocağın ətrafında qızınar, hətta sac asar, közündə kabab da bişirərdilər. Orta ocaq sözü o vaxtdan qalıb.

Dişək - dəyirman daşının iç üzündən dəmir çəkiclə kiçik yuvacıqlar açırlar ki, dən ora düşüb əzilsin, üyünsün. Usta dəyirmançılar tərəfindən bu, vaxtaşırı aparılır ki, daş şumallaşıb kəsərdən düşməsin, xamırlamasın.

Ambul - qabağa çəkən. babalar kotan qoşanda kotanın birinci boyunduruq öküzlərini ən güclü öküzlərdən qoşardılar ki, çəksin aparsın, kotanın lımığı (birinci yerə batan kəsici dəmir) daha dərin şırım açsın).

Talaşa - ələ batan, rəndə dəyməyən ağac parçası, qamqalaq.

Çarpanaq - bir ucu nazik, tilişəli qopmuş, nahamar ağac parçası.

Ağnağız - böyük həcmli işi dayandırıb işin ortasında kiçik bir iş görmək.

Çöəjə - dəyirmanda unu unluqdan götürüb çuvala tökən iri tutumlu qulplu taxta qab. Təxminən 5-6 kq. un tutur.

Şaad - dəyirmançıya verilən dəyirman haqqı.

Yalxı, ekiz - tək doğulmuş balaya yalxı, qoşa doğulmuş balaya ekiz deyirlər.

İsgil - zənciri bir-birinə bağlayan ağac parçası və yaxud dəmir mıx.

Təng - doğanağa vurulan düyün.

Doğanaq - aşırma ipin təngini (düyününü) vurmaq üçün qorda bişirilib əyilmiş 20-25 sm-lik haça ağac.

Kürmək - ipin açılmayan düyünü.

Vağanımış - dəni tökülüb boş qalan sünbül.

Uralanmış - bostanın barının ən yaxşıları yığılandan sonra tağında qalan bar.

Kiriş - cəhrənin çataxlanmış (bir-birinə bağlanmış) pərli topunu iylə birləşdirən müşəmbələnmiş (ərinmiş mumla burulub-tovlanmış) köşə (dəri ip).

Kəltənlənmiş - sarı gilli nəm torpağın bərkiməsi.

Vəliyəddin MİSİROĞLU

Yazıçı-publisist,"Qızıl qələm" mükafatı laureatı,

Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü.

525-ci qəzet.- 2017.- 3 fevral.- S.4.