27 yaşlı "Qarabağ" qəzeti:
şərəfli yol, şanlı salnamə
1990-cı ilin avqust ayı idi. Bacım təhsil aldığı Şuşa Mədəni-Maarif Texnikumundan kəndə
- yay tətilinə gəlmişdi.
Evə çatan kimi səfər çantasını
açdı və 2 nüsxə qəzet çıxaraq
masanın üstünə qoydu. Üz qabığında Şuşa qalasının şəkli həkk
olunmuş səhifənin yuxarı hissəsində
"Qarabağ" yazılmışdı. O vaxta qədər
bu adda qəzetə rast gəlmədiyimiz üçün
nüsxələr marağımıza səbəb oldu.
Bacım: "Gəlin oxuyun, görün ermənilər
camaatımızın başına nə oyunlar açır,
nə zülümlər edir. Şuşada
hamı bu qəzeti oxuyur, oxuduqdan sonra bir-birinə
ötürürlər ki, onlarda oxusun. Mən
ancaq 2 nüsxəni tapa bildim. Siz də
oxuyun, sonra verin qonşulara!" - dedi. 10
gün sonra Qərvənd kənd orta məktəbinin müəllimi
İnqilab Qarayev bizə gələrək qəzetlərdən
dərslərdə əyani-vəsait kimi istifadə edəcəklərini
bildirərək onları qovluğun arasına yığaraq
apardı. 1990-cı ilin yayında
"Qarabağ" qəzeti kəndimizə belə ayaq
açdı.
O vaxt
heç ağlıma da gəlməzdi ki, zaman gələcək,
bacımın, ailəmizin, qonşularımızın və nəhayət,
kənd camaatının müqəddəs bildiyi o qəzetin
redaksiyasında müxbir kimi fəaliyyətə
başlayacağam.
"Qarabağ"ın
yaranma zərurəti
Sovet hakimiyyəti dövründə yaşayanlar bilir ki,
"Qlavlit" sovet senzurasının ifadəçisi idi və
bütün qəzetlər, jurnallar əvvəlcə
"Qlavlit"ə gedir, senzorun nəzarətində
yoxlanılır, daha sonra çap üçün mətbəəyə
göndərilirdi. Həmin dövrün
"öldürücü" senzurası, nəinki mətbuatın,
həmçinin ədəbiyyatın, kitab nəşrlərinin,
incəsənətin də inkişafına mane olurdu. Partiyanın təyin etdiyi konkret mövzulardan kənara
çıxmaq mümkün deyildi. Senzuradan
keçə bilən qəzetlər təbii ki, mərkəzi
hakimiyyətin tapşırıqlarından kənara
çıxmağa özündə cəsarət tapa bilməyən
qəzetlər idi, ölkədə baş verənlərlə
bağlı obyektiv və dəqiq informasiya verməkdən
çəkinir, insanların diqqətini başqa məsələlərə
yönəltməyə çalışırdılar. Bu cür mətbu orqanlar Azərbaycanın
taleyüklü, prinsipial məsələlərdə
susması, təbii olaraq kənar qüvvələrin
mövcud durumdan yararlanmasına gətirib
çıxarırdı. 1989-90-cı illərin
əvvəlində müstəqilləşmə havası Azərbaycanın
ictimai-siyasi mühitinə ciddi təsir göstərdi. Bu, mediadan da yan keçmədi. "Azərbaycan",
"Qarabağ", "Səhər",
"Azadlıq", "Ayna-Zerkalo", "Səs",
"Yeni Müsavat", "İki Sahil", "525-ci qəzet",
"Yeni Azərbaycan" qəzetləri nəşrə
başladı. 1990-cı ildə
"Qarabağ" qəzeti Azərbaycan KP MK Bürosunun qərarı
ilə Dağlıq Qarabağ üzrə Respublika Təşkilat
Komitəsinin orqanı olaraq həftəlik qəzet kimi təsis
edildi və elə həmin ilin iyul ayının 1-də ilk
sayı işıq üzü gördü. "Qarabağ" qəzeti fəaliyyətə
başladığı gündən öz səhifələrində
ermənilərin xalqımıza qarşı
apardığı ədalətsiz torpaq iddiasından, Sovet
ordusunun dəstəyi ilə qarabağlıların
başına gətirilən müsibətlərdən, erməni
vəhşiliyindən, qeyrətli vətən
oğullarının qəhrəmanlığından və
dünyanın bu məsələyə birtərəfli
yanaşmasından söhbət açdı. Azərbaycan mediasının mübariz bir nəşri
olaraq 1991-ci ilin noyabr ayında qəzetin yaradıcı
kollektivi təsisçi təşkilatın fəaliyyətinin
milli maraqlara zidd olduğunu nəzərə alaraq onun təsisçiliyindən
imtina etdi. Bu, "Qarabağ"ın kollektivinin
vətənpərvərlik ruhundan irəli gəlirdi. Həmin dövrü xatırlayanlar təsdiq edər
ki, həm siyasi, həm də maddi baxımdan belə təhlükəli
addım böyük risk tələb edirdi. Qəzetin
baş redaktoru Çingiz Tofiqoğlu və əməkdaşları
- Salman Alıoğlu, Sarvan Ağayev, Kərim Kərimli, Vaqif
Balayoğlu, Azər Məmmədov, Nağı, Elcan, Zəkurə
Quliyeva, Gülşən Allahverdiyeva, Eyvaz Əliyev,
Əbülfət Mədətoğlu, İradə Quliyeva və
başqaları bu riskə gedərək, Qarabağda ilk
müstəqil mətbu orqanın yaranmasına nail oldular.
Qarabağlılar
üçün "Qarabağ"ın önəmi
"Qarabağ" qəzetinin ikinci yaranma səbəbi
isə başqa bir zərurətdən doğur. 1988-89-cu illərdə
soydaşlarımız Qərbi Azərbaycanda (Ermənistanda)
ermənilər tərəfindən işgəncələrə
məruz qaldılar, ayaqyalın, başıaçıq,
qışın şaxtasında, qarında dağlara, meşələrə
üz tutdular. 226 soydaşımız ermənilər
tərəfindən öldürüldü. Belə bir
vaxtda mətbuat, eləcə də, radio və televiziya Azərbaycan
xalqının olanlardan xəbər tutmasını təmin
etmək əvəzinə "xalqlar dostluğu", "millətlərin
qardaşlığı" ideyalarına "sadiq
qalaraq", guya hər şeyin qaydasında olduğu barədə
optimist əhval-ruhiyyədə məlumatlar yayırdılar. Digər yandan, 1990-cı ilin 20 yanvar faciəsi də
məhz bu məlumatsızlığın, informasiya
qıtlığının bariz nümunəsi kimi qiymətləndirilirdi.
Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, Dağlıq
Qarabağda milli zəmində baş verən hadisələr
də ölkə ictimaiyyətinə doğru-düzgün
çatdırılmır, erməninin xisləti, yüzillik ədavəti,
qan düşmənçiliyi ictimaiyyətə xırda
münaqişələr kimi təqdim edilirdi.
"Qarabağ" qəzetinin belə bir məqamda Azərbaycan
xalqına, Qarabağ camaatına, ziyalı təbəqəyə
hava-su qədər gərəkli olduğu ortaya
çıxdı. Müstəqil fikir yürütmək,
maarifləndirmək, haqsızlığın, ədalətsizliyin
üzərinə yerimək, acı gerçəkləri
açıb göstərmək kimi keyfiyyətləri
"Qarabağ"ı nəinki Qarabağda, eləcə də
bütün respublikada dövrün ən fəal mətbu
orqanı kimi məşhurlaşdırdı. 45 min tirajla nəşr olunmasına baxmayaraq, bu mətbu
orqana tələbat gündən-günə artırdı.
Qəzetin
səhifələrində dərc edilmiş bəzi məlumatlara
diqqət yetirək:"Qarabağ! Adını
çəkəndə qəlbim odlanır, dilim pörşələnir,
namərd baltasıyla budanmış ağacların göz
yaşları bəbəklərimi yandırır.Unuda-unuda sənin
haqqında gözəl-gözəl sağlıqlar demişik,
amma sinən üstdə hazırlanan sui-qəsdən xəbərimiz
olmayıb. Havanı udan, çörəyini, duzunu yeyənlər
namərdcəsinə əl altdan iş görüblər. Biz
isə susmuşuq, susmuşuq.Qarabağ! Adına
neçə-neçə şeir qoşulub, mahnı bəstələnib,
tanrının gözəllik fırçası ilə
naxışlanmış təbiətin təsvir
olunub.Adını çəkəndə ilk məqamda
yadımıza qoynunda gəzmək, dincəlmək, musiqiyə
qulaq asmaq düşüb".
1 iyul
1990-cı il
Hörmətli
redaksiya! "Qarabağ" qəzetinin birinci
nömrəsini görəndə gözlərimə
inanmadım. İlahi, doğurdanmı,
bizim də qəzetimiz oldu?! Çox
şükür ki, dərdlərimizi,
qayğılarımızı, sevincimizi, bölüşməyə
bir həmdəm tapıldı.
Vaqif
Sarıkişiyev
Ağdərə
rayonunun Xatın bəyli kənd orta məktəbinin müəllimi
7 iyul
1990-cı il
Telefon zəng
çaldı...
Elçin Abbasov qəzetin səhifələrində
Qarabağın iqtisadiyyatı ilə bağlı yazılara
daha çox yer verməyi təklif etdi.
Telefon zəng
çaldı...
Aytən Məmmədova "Vətəndən vətənə
uzanan yollar" məqaləsini maraqla oxuduğunu və müəllif
Salman Babayevə öz minnətdarlığını bildirdi.
Telefon zəng
çaldı...
Səsini tez-tez eşitdiyimiz, zəngini səbirsizliklə
gözlədiyimiz, Azərbaycanın xalq rəssamı Lətif
Kərimov idi."Qarabağ"-ın daimi oxucusu, ona
yananı kimi, bu dəfə də Lətif müəllim səhifələrimizdə
dərc olunan materiallara münasibətini
bildirdi.Qarabağın əsl tarixi ilə bağlı
yazılara, tarixi araşdırmalara tez-tez müraciət etməyi
məsləhət bildi.
15 fevral
1991-ci il
Redaksiyaya məktub daxil oldu. Xalq şairi unudulmaz Bəxtiyar
Vahabzadə yazırdı: "Hörmətli redaksiya!
Qəzetinizi ürək ağrısıyla oxuyuram. Qəhər məni
boğur, səhifə əlimi yandırır, gözlərim
sərlövhələr içində xoş bir xəbər
axtarır, tapa bilməyəndə canımı qoymağa yer
tapmıram. Sizi qınamıram. Çünki qəzetiniz bugünkü həyatımızın
aynasıdır. Həyatın eybəcərliyini
ayna düzəldə bilməz ki?!
Siz odun-alovun içində hər gün üzləşdiyiniz
min cür təhlükəyə məhəl qoymadan bu
günlərin tarixini yaradırsınız.
4 oktyabr
1991-ci il tarixli nömrənizdə
Şuşa şəhər XDS İcraiyyə Komitəsinin qərarını
vermisiniz. Bu xoş xəbər yanan ürəyimə
bir-iki damcı su çilədi. Sağolsunlar,
M.Ə.Növrəs, M.Rəsulzadə, Gövhər Ağa,
M.C.Cavanşir, Əhməd Ağaoğlu, xüsusən Soltan
bəy kimi qiymətli adamlarımızın adına
küçə verdiklərinə görə Şuşa əhlini
təbrik edir, bu təşəbbüsü yerinə yetirənlərə
səmimi təşəkkürümü bildirirəm. Bu da indilik bizə bir təsəllidir. Batan
saman çöpünə əl atan kimi... Amma
ulu Tanrımız bizi batırmaz. Çünki
haqq bizimlədir. Düşmənlərimizin
katalikosunun dediyi kimi, bütün dünya onların tərəfindədir,
amma Allah bizim tərəfdədir.
Mənim misrama istinadən K.Kərimlinin
yazdığı "Ustad Şəhriyarın
ölümünə" şeirinə görə müəllifə
təşəkkürümü
çatdırmağınızı xahiş edirəm.
Əziz həmkarlarım ricamı deməmişdən əvvəl
çətinliyinidə bilirəm. Amma yenə sözümü deyirəm:
oxucularınıza iynə gözü qədər olsa da,
işıq verməyə çalışın. Şuşa camaatının və ətraf kəndlərimizin
nə çəkdiyini yaxşı bilirəm. Çəkdiklərinizin bir ucu bizim qəlbimizdədir.
Bununla belə, yenə ümiddən əl
çəkməyin, oxucularınızdan
qığılcım kimi yanıb sönən
işığınızı əsirgəməyin.
Bəlkə deyəcəksiniz, işıq heç
yoxdur, əgər yoxdursa onda təsəlli üçün
uydurun, çünki işıq, işıq gətirir.
Dərin
hörmətlə: Bəxtiyar Vahabzadə, Xalq şairi
"Qarabağ"
qəzeti 25 oktyabr, 1991-ci il
Qarabağda baş verən məlum hadisələr, faciəli
olaylar haqqında ən doğru və dəqiq xəbəri
ictimaiyyətə məhz bu qəzet çatdırıb. 1991-ci ilin 20 noyabr Qarakənd
faciəsi dövlət və hökumət nümayəndələrimizin,
dekabr ayı - müəmmalı şəkildə öz
kabinetində xaincəsinə öldürülən
Şuşa rayon icra hakimiyyətinin başçısı
Mikayıl Gözəlovun, bu hadisədən cəmi 1 ay sonra
Daşaltı əməliyyatı zamanı xaincəsinə
pusquya salınaraq şəhid edilən əsgərlərimizin,
əhalisi işgəncələrə, ölümə,
soyqırıma məruz qalan ellərimizin, yerlə yeksan edilən
yurd-yuvalarımızın acı xəbəri ilk dəfə
"Qarabağ"ın səhfiələrində nəşr
olunub.
"Qarabağ"
məktəbi
Son 30 ilin
tarixinə şahid və tarixini yazan "Qarabağ" qəzetinin
dövlətçiliyimizə, tariximizə, xalqımıza xidmətləri bu günə
qədər kollektivin göz-bəbəyi kimi qoruduğu
çoxsaylı nüsxələrdə - arxiv materiallarında,
saralmış qəzet səhifələrində tarixi sənəd
kimi qalmaqdadır. "Qarabağ" yarandığı ilk
gündən bugünkü günə qədər qəzetin
səhifələrində qarabağlıların yaşam tərzinə,
məşğulluğuna, problem və qayğılarına
aid reportajlar, siyasi, mədəni, iqdisadi, sosial məzmunlu
analitik yazılar, eyni zamanda, Qarabağın tarixinə, maddi-mədəniyyət
abidələrinə, tarixi şəxsiyyətlərinə,
görkəmli elm, mədəniyyət xadimlərinə aid
araşdırma tipli yazıları oxucu kütləsinin
artmasına səbəb olurdu. Yeri gəlmişkən, ermənilərin
ciddi-cəhdlə "Sovet Ensiklopediyası"na
düşməsinə, araşdırılmasına əngəl
törətdiyi maddi-mədəniyyət abidələri haqda
yazılar ölkədə böyük rezonanslar doğurdu. Qarabağı necə deyərlər, ovcunun içi
kimi tanıyan Əbülfət Mədətoğlu kəndləri-qəsəbələri
qarış-qarış gəzərək tarixin
açılmamış qatlarına işıq saldı,
tarixçilərin, elm adamlarının diqqətini bu abidələrə
yönəltdi. "1312-ci ildə
ucaldılmış Şeyx Qiyasəddin türbəsinin indiki
görkəmi ürək ağrıdır. Görünür, elə bu səbəbdən də
kəndin ağbirçəklərindən biri öz təqaüdü
hesabına həmin türbəni çəpərə
aldırıb. Adını deməyən
bu nənəmiz elə onu söylədi ki, ay bala, bu
ocaqları qorumaq hamımızın borcudur. Axı, bura inam yerlərimizdi. Gərək
müqəddəsliyini saxlaya bilək.
4 noyabr
1990-cı il
"Cəbrayıl Rayon Tarix-Diyarşunaslıq Muzeyindən öyrənmişdim ki, Sirik kəndinin yaşı Sasanilər dövrünə aiddir. Çox vaxt onu Sirli qala kimi də təqdim edirlər. Çünki Qala dağında qalan qala divarlarının nişanələri, qala bürcü, ən yüksək nöqtədəki meydan və ovdanla bahəm, burda aşkar edilmiş mədəniyyət nümunələri heç bir tərəddüdsüz Sirikin əzəmətini əks etdirmək imkanına malikdir. Bir də bəzi tarixi ədəbiyyatda kəndin adını siroqlar tayfası ilə bağlayırlar.
24 noyabr 1990-cı il
"Qarabağ" qəzeti 27 ildir ki, çətin, keşməkeşli, amma şərəfli bir yol qət edib. Elə vaxtlar olub ki, qəzetin əməkdaşları aylarla maaş üzünə həsrət qalıb, amma öz şəxsi vəsaitləri hesabına qəzetin nəşrinin dayanmasına yol verməyiblər. Onlara dərdlərini söyləyən, onlardan nicat gözləyən insanların gözlərini yolda qoymayıblar. Atəşkəsdən sonra şəhər-şəhər, kənd-kənd gəzib, pərən-pərən olmuş, çadır düşərgələrində, vaqonlarda, yol kənarlarında köçkünlüyün ağır iztirablarını yaşayan qarabağlıların dərdinə həmdəm olmaqda davam ediblər. Düz 20 ildən çoxdur, köçkün rayonların əhalisinə təmənnasız "Qarabağ" qəzetinin çatdırılması, paylanması həyata keçirilir. Qəzetin şərəfini öz şərəfi bilən əməkdaşlarımız hər zaman onu göz bəbəyi kimi qorudular. Bəlkə elə bu səbəbdəndə elimizin qeyrətli övladları bu qəzetdən maddi və mənəvi dəstəyini əsirgəmədilər. Bir "Qarabağ"çı olaraq düşünürəm ki, qəzetimizin araya-ərsəyə gəlməsində əziyyəti keçən təvazökar müxbirlər, fotorepartyorlar hələdə həqiqi qiymətlərini almayıblar və heç iddia da etmirlər. Amma bunu dövlətdən və ya Mətbuat Şurasından "gözləmirlər də" demək olmaz.
Qeyd edək ki, "Qarabağ"ın "şinel"indən çıxmış jurnalistlər hazırda respublikanın bir sıra dövlət mətbu orqanlarında çalışırlar. Salman Alioğlu ("Respublika" qəzeti), Əbülfət Mədətoğlu ("Ədalət"qəzeti), Bəxtiyar Əzizli ("Azərbaycan" qəzeti) və başqaları məhz bu qəzetdə fəaliyyət göstərdikləri dövrü ömürlərinin ən məsuliyyətli və çətin dövrü kimi xarakterizə edirlər.
"Qarabağ" qəzeti, əslində bir məktəb
dir. Vicdanlı publisistikanı, qərəzsiz informasiyanı, ziyalı əxlaqını özündə ehtiva edən, hərbi jurnalistikanı yaradan bir məktəb! Cəmi 3 ildən sonra qarşıdan 30 illik yubileyimiz gəlir. Ümid edirik ki, yubiley ilinə kimi "Qarabağ" öz doğma ocağına qayıdar və işğaldan azad edilmiş Yurdun xoş günlərindən yazar.
Əntiqə
RƏŞİD
"Qarabağ"
525-ci qəzet 2017.- 26 iyul.- S.4.