Türk bayrağının dalğalanan kölgəsində...

Rəşad Məcid riyaziyyatla ədəbiyyatın yaxınlığını, doğmalığını özünəməxsus yumorla, sevgi ilə əlaqədə orjinal bir şəkildə şərh eləyib dinləyicilər üçün maraq doğuran yeni bir səhifə açdı, alqışlarını halallıqla qazanıb salonun birinci sırasında əyləşdiyi yerinə qayıtdı.

Bu məclisdə Xəyal Rza da, mən də əbədi konumuz – mövzumuz olan Türkiyə - Azərbaycan doğmalığından danışdıq, şeirlər oxuduq.

Tədbirdən sonra İstanbul Avropasını gəzdik, müqəddəs Sofiya məscidi ilə yan-yana dayanıb şəkil çəkdirdik. Gülhanə parkı ilə qol-boyun olduq, ceviz ağacını gördüm – Nazim Hikmətə oxşayırdı:

Mən bir ceviz ağacıyam

Gülhanə parkında –

Nə sən bunun farkındasan,

Nə polis farkında.

Nazim Hikmətlə də – Ceviz ağacı – şəkil çəkdirdim – sağlığında nə onu görmək, nə də onunla şəkil çəkdirmək qismətim olmamışdı.

Dünyanın poeziya coğrafiyasında İstanbul kimi nəhəng Nazim Hikməti çox sevirik. Yaşlı nəsldən eşitmişəm ki, Nazim Hikmət Bakıya gələndə Füzulinin heykəlini ziyarət etmək istədiyini deyir. Siz də bilirsiniz ki, Füzulinin “Şikayətnamə” əsəri belə başlayır! “Salam verdim rüşvət deyildir deyə almadılar. Nazim Hikmət Füzulinin heykəlinə yetişəndə baş əyib deyir:

- Əleyküm salam, ustad!

Deyirlər ki, Nazim əfəndi, siz salam verməliydiniz, əleyküm salam dediniz. Nazim Hikmət halını pozmadan deyir:

- Füzuli neçə yüz il bundan qabaq salam vermişdi, onu alan olmamışdı, mən indi onun salamını aldım.

Gülhanə parkından bənzərsiz, daş döşənmiş küçələrlə üzü aşağı sahilə endik. Gəmi ilə boğaz adlandırılan, – Qara dənizlə Mərmərə dənizinin qovuşağından keçib yenidən İstanbul Asiyasına qayıtdıq. Gəmidən düşəndə qayıdıb İstanbulun bu tayından o tayına baxdım, o tay üçün bir anlıq qəribsəsəm də, o taylı-butaylı İstanbulu sevdim – necə ki, otaylı-butaylı Azərbaycanı sevirəm... İstanbulun o tay-butayı Azərbaycanımızın o tay-butayı ilə fərqli olsa da...

...Təyyarəmiz – Mehmet Özkaya demişkən, uçağımız İstanbul-Ankara məsafəsini qırx dəqiqənin içində heçə endirəndən sonra bizi Ankara hava limanına endirdi. Bizi, İstanbulda gəlib birlikdə tədbirlərə qoşulan, İlisam başqanı Mehmet Nuri Barmaksız qarşıladı. O, Ankarada yaşayırdı. Hava limanından birbaşa alnında beş ulduz əks olunmuş “İçkale” otelinə gəldik.

Görmədiyin şəhər oxumadığın kitab kimidir, “əlindən” yerə qoymaq istəmirsən. Mən də bir yerdə dayanıb dura bilmirdim, bu “kitabı”, müəllifi böyük Türk xalqı olna Ankaranı başdan ayağa, cümlə-cümlə oxumaq, oxumaq istəyirdim. Xəyal Rzanı oteldə tapa bilmədiyimdən Rəşadın qapısını döydüm. O, açanda elə bildim Ankaranın qapısını üzümə açdı. Geyinib aşağı düşdük, sağa burulduq. Türkiyədə olduğumuz bir neçə gündə, tez-tez Azərbaycanın məşhur adamlarının oxşarına rast gəlirdik, hamısını da səfər yoldaşlarıma göstərirdim: Akif İslamzadə, Vaqif Cəbrayılzadə, Faiq Balabəyli, Çingiz Əlioğlu, Vahid Əziz, Faiq Sücəddinov... İnanın ki, yeddi gün müddətində yüzdən artıq belə oxşarlarla üzbəüz gəldim. Elə İlisamın başqanı Mehmet Nuri Barmaksız bizim Bəhram Bağıqzadənin dost-doğma qardaşına oxşayırdı – elə bil ki, bir beldən gəlmişdilər və burda söhbət kiminsə atasının yox, Türkün belindən gedir. Rəşadla Xəyal da mənim ora baxın, elə bil ki, filankəsdi deməyimə necə öyrəşmişdilərsə, hərdən özləri də mənə deyirdilər ki, Seyran müəllim, bax, bəhmənkəs gəlir. Onlar da “xəstələnmişdilər”. Hələ, sizin tanımadığınız bizim kənddən olan nə qədər adama rast gəldim – yəni oxşarına. Elə İstanbulda hava limanında “kəndçimiz” Qədimalı kişini gördüm – üzünün çilinə qədər eyni idi. əslində bu, möcüzə yox, genetik reallıq idi – ancaq möcüzə kimi də görünürdü... Uzun müddət uzaq düşəndə reallıq möcüzəyə çevrilirmiş...

Rəşad Məcid Ankarada dəfələrlə olmuşdu. Ona görə də o, bu “kitabı” vərəqləyirdi, mən isə diqqətlə, yuxarıda dediyim kimi, cümlə-cümlə oxuyurdum. Rəşad vərəqləyə-vərəqləyə, mən də oxuya-oxuya gəlib möhtəşəm bir şəlalənin iki addımlığındakı çayxanaya yetişdik.

- Bura nə təhərdi, Seyran müəllim?

- Super! – dedim.

- Çay içəkmi?

- İçək, - dedim.

Əyləşdik. Çayçı bizə yaxınlaşanda Rəşad ona dedi:

- Əfəndim, bizə incə belli can bardakda çay...

- Rəşad, incə belli can bardak nədi? – Maraqlandım. O, gülə-gülə cavab verdi:

- İncə belli can bardak... bunlar armudu stəkana deyir.

- Bunlar niyə sözləri belə yan-yana düzürlər ki... Bunlarda armud olmur ki?.. Oxşatsınlar də...

- Yoox... zarafat eləyirəm... Mən bunu bunların bir gözəl yazıçısı var Elif Şafaq, ondan eşitmişəm...

İki nəfər danışanda ətrafdan eşidilən səslərin hamısı onların söhbətinə mane ola bilir – quş və su səsindən başqa, hər halda mənə belə gəlir.

Xeyli dərdləşəndən sonra iki nəfər gəlib bizdən üç-dörd metr aralı qonşu stolda oturdu, biri Azərbaycanımızın böyük rejissoru Oktay Mirqasımov idi, o birisini tanıya bilmədim... daha doğrusu bənzəri yadıma düşmədi... ancaq axtarırdım...

Rəşad müəllim bu axtarışıma son qoydu:

- Seyran müəllim, sol tərəfə bax...

Baxdım və qəsdən dedim:

- Nədi ki?

- Bəs görmürsünüz... Oktay Mirqasımov... – güldü. Bu mənə ləzzət elədi və bunu öz qələbəm hesab etdim. Çünki, virus Rəşada məndən keçmişdi – öz virusumu tanıdım axı...

Rəşadın “tanıntısına” tərəf çöndüm, Oktay Mirqasımovun eynəyi, saç düzümü, əyni-başı, danışanda sağ əli ilə sözlərinə “drijorluq” etməsi, sifətindəki yorğunluq, bu yorğunluğun alt qatındakı narahatlıq və nəhayət, nəsildən-kökdən gəlmə bir kübarlıq...

Rəşadın – “şagirdimin” həssaslığı, sərrastlığı və bu iki yanaşmadan doğulan bənzətmə sənətkarlığı ruhuma qeyri-adi bir rahatlıq, arxayınlıq bağışladı. Bu rahatlıq, bu arxayınlıq şəlalənin səsinə qarışıb varlığımda bülbül kimi cəh-cəh vururdu: Su səsi... quş səsi...

Oktay Mirqasımovun “iki addımlığında” çay içəndən sonra “Içkale” otelinə qayıdırdıq – bayaq getdiyimiz yolu. Ancaq mənə elə gəlirdi ki, burdan birinci dəfə keçirdim – gedəndə görmədiklərimi, qayıdanda görürdüm və fikirləşirdim ki, elə təkcə bu küçədə hər şeyi görmək üçün burdan neçə dəfə o baş-bu başa gedib gəlməliyəm – bu xiyabanda həyat qaynar qazan kimi buğlanırdı...

Rəşadla otelə girəndə liftin qabağında bəylə-gəlinə rast gəldik – toy olacaqdı və deyilənə görə bu cütlük birgə ömürlərinin ilk gecəsini burda keçirəcəkdilər. Dilli-dilavər, istiqanlı, səmimi Rəşad Məcid, elə liftin qabağındaca təmiz Türkiyə türkcəsində onları ikimizin və Azərbaycan xalqının adından təbrik edib qoşa qarımağı arzuladı. Yəqin ki, biz bu cütlüyü Azərbaycan adından təbrik edən ilk və son adamlar idik. Bu, onlara çox xoş gəldi, hətta gəlin Azərbaycandan gəldiyimizi eşidəndə çox sevindi.

Sabah günorta Ankaranın möhtəşəm salonlarından birində Rəşad Məcidin türk dilində İlisamın xətti ilə çap olunmuş “Dəlicəsinə” və Xəyal Rzanın “Aşk olsun” kitabının təqdimat mərasiminə toplaşdıq.

Ümumiyyətlə, orda keçirdiyimiz görüşlərin əksəriyyəti Türkiyə Dövlət Himninin səslənməsi ilə açılırdı. İstanbulda və Ankarada yaşadığımız “Qrin Park” və “İçkale” otelinin ətrafındakı yaşayış evlərinin eyvanlarında Türk bayraqlarını dalğalanan gördüm. Elə bildim ki, nəsə bayram-filandı. Ancaq dedilər ki, heç bir bayram-zad yoxdu. Mən də eşitdiklərimdən bu qərara gəldim ki, bu ölkədə Türkiyə bayrağı üçün elə hər gün bayramdı. Türklərin bayraq sevgisi Allah eşqi səviyyəsindədi. Bəlkə də Allah eşqi bayraq sevgisindən keçib ucalır – burda beləydi...

Toplantını giriş sözüylə İlisam başqanı Mehmet Nuri Barmaksız açdı. Sonra çap olunmuş kitablar haqqında alimlər ürəkdən danışdılar, ədəbiyyatımıza Rəşad Məcidin və Xəyal Rzanın timsalında heyranlıqlarını bildirdilər – eynən bizim keçirdiyimiz kitab təqdimatları kimi. Bu iki kitabın ərsəyə gəlməsində rolu olan hər kəsə söz verdilər; təbii ki, kitabların müəlliflərinə də. Rəşad Məcid də, Xəyal Rza da hər kəsə minnətdar olduqlarını dedilər, şeir oxudular, əvəzində isti-isti, mərhəmanə alqış qazandılar. Mənə də söz veriləndə dedim:

- Hamınızı salamlayıram. Mənim üçün Azərbaycandan durub sizin aranıza gəlmək, dünyaya gəlmək qədər – doğulmaq qədər xoşdur. Bakının Mərdəkan qəsəbəsində balaca bir evim var. Azərbaycan müstəqillik qazanandan sonra gedib beş metr hündürlüyündə bir Azərbaycan bayrağı alıb evimə gətirdim. İnanın ki, gözümün qabağındaca mənim balaca evim böyüdü, böyüdü; əvvəlcə Bakı boyda, sonra da Azərbaycan boyda nəhəng bir evim oldu... (alqışladılar) Sonra gedib elə o boyda bir Türk bayrağı da tapdım, evə gətirib onları ekiz qardaşlar kimi yan-yana qoydum. Azərbaycan boyda küçük evim Türkiyə və Azərbaycan boyda oldu. (gurultulu alqışlar) Mənim ürəyimə oxşayan balaca evimə böyük Türkiyəmizin bütün türkləri yerləşər! (ayaq üstə alqışlar) Əzizlərim! Mən özümü Avropanın və Amerikanın bütün yazıçılarından xoşbəxt hesab edirəm! Nə qədər dünya şöhrətli olsalar da, onların hər birinin bir bayrağı var, mənim isə iki bayrağım var! Fərq burdadır. İki dövlətim var – fərq burdadır (alqışlar). Və üçüncü bayrağım da Kiprdən gələcək, inşallah!..

Alqışlar özümə də ləzzət elədi və harda olduğumu, nə dediyimi unutmuşdum...

Görüş sona yetsə də heç kəs salonu tərk etmək istəmirdi. Bizi sözün əsl mənasında mühasirəyə almışdılar. Bu mühasirədən çıxmaq ikinci dünya müharibəsində Leninqrad blokadasından çıxmaq qədər çətin idi – ancaq özümüz bu isti, məhrəm mühasirədən çıxmaq istəmirdik. Nə qədər şəkil çəkdilər, söhbət elədilər, kitab bağışladılar, vizit kartları paylandı. Nəhayət, bugünkü görüşün memarı, baş komandanı Mehmet Nuri Barmaksızın rəhbərliyi ilə mühasirə yarıldı.

Çölə çıxanda Azərbaycan xalqının və ədəbiyyatımızın böyük dostu, Bakıda, Yazıçılar Birliyində sədrimiz Anarın otağında tanış olduğum Yasəmən xanımla rastlaşdıq. İsti görüşümüz oldu. O, təqdimat mərasiminə əri, oğlu və qızı ilə qoşulmuşdu. Onlarla da xatirə şəkli çəkdirdik.

Hələ Bakıdan tanıdığım, əslən Salyandan olan, Ankarada yaşayan, böyük bir dərnəyin başqanı Aida Zeynalova ilə görüş keçirilən kültür mərkəzinin həyətində xoş bir qarşılaşmamız oldu. O da hardasa eşidib bu görüşə qatılmışdı. Sabah axşama ona əri ilə birlikdə “İçkale”də, görüş verdim.

Bu unudulmaz görüşdən iki saat sonra Avrasiya Yazarlar Birliyinin başqanı Yaqub bəy bizi axşam yeməyinə dəvət etdi. Orda ilk dəfə türk “Rakı”sının dadına da baxdım...

Hələ İstanbulda olanda uşaqlardan xahiş elədim ki, metroya da minək; əvvəl bir az gahgirlədilər, sonra razılaşdılar. Yerin altında – metroda mənə elə gəldi ki, Bakıdayam: İndi elan ediləcək ki, növbəti stansiya “İçəri şəhər”. Ancaq elə olmadı, elan elədilər ki, növbəti dayanacaq Dovşantəpə; sonra mənə qəribə gələn bu adlar sıralandı: Qəhvəçi, Qartal, Soğanlıq, Gülsuyu, Hüzür evi, Maltəpə, Bostançı, Qozyatağı, Acıbadam, Ayrılıq çeşməsi... Elə Ayrılıq çeşməsində də metrodan ayrıldıq. Gördüyünüz kimi bunların heç birisi adam adı ilə bağlı deyildi. Türklər öz qədimliklərini burda da qoruyurlar. Onlar, elə mən də haqlı olaraq belə hesab edirik ki, yer adları adam adlarından qədimdi, ən azı ona görə ki, üstündə yaşadığımız Yer adamdan çox-çox qədimdi. Adam adları qoymamaqla, məskunlaşdıqları ölkəni cavanlaşdırmamaqla düşmən dəyirmanına su tökmək istəməyiblər – eşq olsun!

Yenə mənim səfər yoldaşlarıma qəribə gələn xahişimlə taksiyə də mindik, dedim görüm bunlar nə təhər sürürlər – eynən bizdəki kimi, sadəcə olaraq bizlərdən bir balaca səliqə-sahmanlıdılar. Taksi şoferi (türklər demiş) şirin bir oğlan idi. Mən qabaqda, Rəşadla Xəyal isə arxada oturmuşduq. Birdən taksi sürücüsünə dedim:

- Əfəndim, sən çox şirin oğlansan.

Sürücü bozardı:

- Hocam, banamı söylüyorsun? – Yüngülvari əsəbləşdi də.

- Bəli, – dedim.

Rəşadla Xəyal Türkiyə tükcəsiylə işə qarışandan sonra hər şey qaydasına düşdü, azərbaycanlı olduğumu bilib güldü də...

Sən demə, Türkiyədə şirin oğlan, bizim Bakıda gecəyarı Tblisi prospektində peyda olan üzdəniraqlara deyirmişlər... Mən nə bilim ki?..

Bəlkə də pərtliyi tam aradan götürmək üçün Xəyal Rza gözəl bir “Sarı gəlin” də oxudu. Sürücünün diqqətini iki yerə şaqqalamışdılar - yarısı yolda, yarısı da Xəyalın oxumağında idi. “Sarı gəlin” sarala-sarala sona yetən kimi biz də mənzil başına çatdıq. Sürücü dedi ki, əfəndim on səkkiz lirə. Mən dedim ki, yox, səkkiz lirə.

- Niyə? – soruşdu.

- Şarkıya qulaq asdın... On lirəlik. Mən də səkkiz verirəm.

- Şaka yapıyorsan, əfəndim.

- Şaka yapmıyorum... – dedim.

Sürücünün pulunu verib otelə qalxdıq.

Bakıya dönməyimizə bir gün qalmış İlisam başkanı Mehmet Nuri Barmaksızın Ankaranın Gölbaşındakı villasında qonaq olduq.

Açığını deyim ki, Azərbaycan mətbəxi bütün dünyanın ağzının dadı-tamıdı. Birləşmiş dünya mətbəxi bizimkinin yanından belə keçə bilməz – qardaş türk mətbəxi də onun içində olmaq şərtilə. Burda yarpaq dolmasını soyuq qəlyanaltı kimi süfrəyə düzürlər – içində ət-filan da olmur. Bizim Qarabağda buna dən dolması deyirlər, özü də süfrəyə isti-isti gəlir. Çörəyi çox az yeyirlər, biz çörəkdən korluq çəkəndə istəyirdik – sağ olsunlar, verirdilər. Ancaq ədalət naminə onu da deməsəm, imanımı yandıraram. Öz villasının həyətində Mehmet Nuri Barmaqsız, Adana kababı deyilən, bizim lüləkababa oxşayan elə bir şey ortaya çıxardı ki, barmaqlarını yala – çox ləzzətli idi.

Burda da əvvəlki görüşlərimizin davamı olaraq söhbətləşdik desəm, yanılmaram.

Bir gün əvvəl İstanbuldan Ankaraya, bacısı balasının düyününə (toyuna) gəlmiş müğənni Mehmet Özkaya da üç nəfər türk xanımı, karısı (arvadı), bacısı və bir tanışı ilə özünü mərasimə yetişmişdi. Onu görmək hamıya xoş oldu. Mən ona dedim:

- Sən Mehmet Özkaya deyilsən!

- Bəs onda mən kiməm? – soruşdu.

- Sən Mehmet Özkaya deyilsən, sən Mehmet Benimkayamsan.

Xoşallandı... Onu da kiməsə oxşatmışdım, ancaq tapa bilmirdim; indicə tapdım; eynilə respublikamızın xalq artisti Rafiq Əzimov.

Rəşadla Xəyal da mənimlə yüz faiz razılaşdı. Hətta Rəşad zarafatla məni təbrik də elədi. Çünki, neçə gündür onların da başını xarab eləmişdim ki, siz də fikirləşin də, görün bu Mehmet Özkaya kimə oxşayır. Əgər buna problem demək olarsa, bu da, öz-özünə həll olundu.

Mehmet Nuri Barmaksızın bizim şərəfimizə verdiyi banketdə Türkiyənin tanınmış bir neçə yazarı da bizimlə bərabər idi – bu bərabərliyə sözün birinci mənasında eşq olsun. Bu bərabərliyin bərabərliyində iştirak edən Əli Akbaşın, Turan Düzün, Hənifə İşığın Azərbaycan sevgisi qarşısında elə əriyirdim ki...

Mehmet Nuri Barmaksızın həyat yoldaşı Ayişə xanımın qonaqpərvərliyinə isə nadir hallarda rast gəlmişəm.

Ankaradan Gölbaşına, Barmaksızın villasına yollananda Rəşad Məcid özünəməxsus bir jest elədi, Ayişə xanım üçün köklü bir gül kolu aldı və onların həyətində öz əli ilə əkdi. Buna ad da qoyduq: Rəşad gülü. Mehmet Nuri Bamaksız da Rəşad gülünə xüsusi qayğı göstərəcəyinə elə ordaca söz verib dedi ki, gələn dəfə gələndə bu gülü daha böyük görəcəksiniz və onu da görəcəksiniz ki, bu gül Rəşad Məcidə oxşayır – belə bir öhdəlik də götürdü.

Gölbaşında bir-birinə bənzəyən, müxtəlif memarlıq üslubunda tikilmiş möhtəşəm villalar baş alıb gedir – hamısı da görünür, özü də binövrədən damına qədər. Çünki, bizdəki kimi hündür, enli hasarlar araya girmir. Bu cür hasarlar təkcə evlərin deyil, insanların da arasına girir, onları bir-birindən uzaq salır, yadlaşdırır, özgələşdirir, buza döndərir... onsuz da dünyamız çox soyuqdu... Bu hasarlar, bu cür arayagirmələr, bu soyuqluq bizləri təkrarən dünyanın buzlaşma dövrünə qaytarmazmı?

Vallah, qaytarar!

Gölbaşından qayıdanda bir şeyə rast gəldim, bu, Türkiyənin şəxsən mənə verdiyi unudulmaz, gözlənilməz bir hədiyəsi idi. Birdən Mehemet Nuri Barmaksız yolun sağ tərəfində böyük bir lövhəni mənə göstərdi:

- Hocam, – dedi, – görün orada nə yazılmış...

Lövhəni oxudum: Seyran bağları.

- Nasıldır, Hocam? – dedi.

- Mən bunu bilirdim, ulu babalarım bunu mənə yuxuda anlatmışdılar, – söylədim.

- Sən çox zənginsən, Hocam.

- Çox zənginəm, – dedim, – mənim Azərbaycanım, Türkiyəm var, Türkiyəmdə də Seyran bağlarım...

Türk xanımlarının böyük əksəriyyəti, özləri demişkən siqaret içirlər, yəni çəkirlər. Heç istəməzdim bir-birindən gözəl türk anaları Türkiyənin gələcəyini hisə versinlər... İnsan balıqdan güclüdür, balığı tutur, hisə verir, ruslar demişkən, “kopçyonnaya rıba”, sonra da sərin pivənin qəlyanaltısına çevrilir. Heç istəməzdim ki... Türkdən pivə qəlyanaltısı olmaz axı... Xahiş eliyirəm...

Axşam üstü “İçkale” otelinə qayıdıb rahatlaşdıq.

Hardasa iyirmi dörd saat vaxtımız qalmışdı. Mehmet Nuri Barmaksıza onu Türkiyədə ilk dəfə görən kimi demişdim ki, Mustafa Kamal Paşa Atatürkün mavzoleyini və Məmməd Əmin Rəsulzadənin qəbrini ziyarət etməmiş Bakıya dönən deyiləm, o da söz vermişdi. Rəşad Məcid də, Xəyal Rza da o yerləri ziyarət etmişdilər, odur ki, onlarsız getməli oldum.

Mehmet Nuri Barmaksızın mənə qoşduğu bir türk erkəyi ilə Atatürkün mavzoleyinə yollandım. Müxtəlif təhlükəsizlik yoxlamalarından keçib mənzil başına yetişdik. Türk qardaşımız mənə dedi ki, Hocam, yaxşı ki, biz bura şənbə-bazar deyil, adi gündə gəldik, yoxsa mavzoleyi tam dövrə vurmaq üçün ən azı səkkiz saatımız gedərdi. Şənbə-bazar olmasa da, bura adamla dolu idi, bəzən “tıxac”a da düşürdük. İki saata dövrəmizi başa vura bildik. Şagirdlər, tələbələr qaynaşırdı. Movzoleydə karaulun dəyişmə protokolunu da görə bildik – çox maraqlı idi. Atatürkün iki avtomobili, şəxsən özünün işlətdiyi topla şəkil çəkdirdim, sonra onun alovlu nitqinə qulaq asdım. Türk tarixinin dənizdə və quruda ən möhtərəm, həlledici döyüşlərini gördüm. Döyüş vahiməsi adamı basırdı. Güllə səsi yağışı altında gördüklərim məni çox təsirləndirdi. Adama elə gəlirdi ki, bu güllələrin biri də sənə dəyə bilər. Türk döyüşcülərinin müqəvvaları canlı əsgərlərdən fərqlənmirdi. Mənə ən çox təsir eliyən detallardan biri döyüş meydanında yaralanmış, can verən əsgərin Türk bayrağından bərk-bərk yapışıb onu dik saxlamasında idi.

Bu müqəddəs məkan və məqam haqqında onu deyə bilərəm ki, Atatürkün mavzoleyi nə danışmaqla, nə də yazmaqla başa gəlməz – yalnız görməklə...

İnandım, inana-inana əmin oldum ki, özləri özlərindən muğayat olsalar heç kəs Türkiyəyə bata bilməz, kim onu batırmaq istəsə özü batar...

Oranı tərk edəndə məni müşayiət edən arkadaşımıza zəng gəldi, o təcili getməli idi – getdi də.

Biz, Aida Zeynalova və mən bir taksiyə minib Məmməd Əmin Rəsulzadənin dəfn olunduğu qəbiristanlığa üz tutduq. Məzarlığın işçilərindən qəbirin yerini soruşduq. Dedilər ki, düz, sonra sola gedin, qoşa Türk və Azərbaycan bayrağı görəcəksiniz – Məmməd Əminin qəbri oradır. Sürücü bizi düz qəbrin yanına gətirdi. Maşından düşüb qəbrə yaxınlaşdıq. Məzarlıqdakı başqa qəbrlərdən də, Atatürkün mavzoleyindən də fərqli idi – ancaq bu fərqlərin özü də çox fərqli idi – bildiniz də?...

Qəbrin üstündəki bir qarış hündürlüyündə və enində olan şəffaf qutuda Azərbaycan torpağı vardı – üstünə də yazılmışdı. Məmməd Əminin sinəsinin üstünə bir dəstə gül qoyub baş əyəndə ağlımdan ildırım sürətilə gecikmiş bir istək keçdi:

- Kaş bu gülləri Bakıdan gətirəydim...

Üçümüz şəkil də çəkdirdik – Məmməd Əmin Rəsulzadə, Aida Zeynalova və mən.

Qəbrdən aralanıb taksiyə minəndə Aida Zeynalovanın da, sürücünün də eşidə biləcəyi bir tonda dedim:

- Bakıda görüşənə qədər...

Ankaranın Cebeci Asri məzarlığını tərk eləyib “İçkale” otelinə qayıtdım.

İyunun birində İlisam başqanı Mehmet Nuri Barmaksız Bakıyha gəlir. Üç gün sonra Türkiyənin tanınmış şair-yazıçıları Azərbaycana təşrif gətirir. Rusiyadan, İrandan, Tatarıstandan, Özbəkistandan, Kiprdən və başqa ölkələrdən də qonaqlar olacaq. İlisamın Azərbaycan nümayəndəliyinin başqanı Xəyal Rzanın dediyinə görə Bakıda, Beyləqanda, Şabranda şeir günləri keçiriləcək.

Sükanı belə saxla!

“Türk Azərbaycan Qardaşlığına Verdiyiniz Katkılardan dolayı Təşəkkür edəriz.

Seyran Sehavet

Şair və yazar

Professor, doktor

Turqut Göksoy”.

Mənə və səfər yoldaşlarıma gümüşü məcməyinin ortasında yuxarıdakı sözlər yazılmış xatirə hədiyyəsi verdilər – bunun qiymətini ölçmək üçün heç bir ölçü vahidi kəşf olunmadığına görə cəhd də eləmədim.

Yüz ildi uzaqdan-uzağa qaynasaq da ürəyimizcə qarışa bilməmişik. İndi hər şey öz əlimizdədi – necə deyərlər öz əlimiz, öz başımız. Dünyada Türk – Azərbaycan bayrağını elə ucaltmalıyıq ki, bütün Dünya onun yellənən kölgəsində dincələ bilsin...

Bakı – İstanbul – Ankara – Bakı

9-15 may 2017-ci il.

525-ci qəzet.- 2017.- 8 iyun.- S.7.