Pərvin: ““Sevdim səni” mənə uğur gətirdi”
Modern.az saytının müsahibi gənc nasir Pərvindir.
Onunla yenicə çapdan çıxmış “Sevdim səni”
kitabı və çağdaş ədəbi prosesdəki bəzi
məsələlərdən danışdıq:
-Sonuncu kitabınız “Sevdim səni” toplusuna
böyük qüvvə sərf etdiniz. Ondan sonra
yaradıcılığa yenidən adaptasiya olunmaq və
ayrı mövzularda yazmaq nə dərəcədə çətindir?
-Yaradıcılıq kənar faktorlardan az
asılı olan prosesdir. Yaradıcı
insansansa, demək, özünü bəzən, müxtəlif
hislərə, ovqata kökləyə bilirsən. Məsələn, elə “Sevdim səni”
kitabındakı esseləri yazarkən, həm dissertasiya
üzərində işləyir, həm uşaqlar
üçün pyes yazır, həm də digər
yaradıcı məsələlərə vaxt
ayırırdım.
Həm də məncə, bütün bu fərqli
işlər bir-birinə “qida”, mövzu verir, bir-birinə təkan
olur. Məsələn, qadınlarla bağlı “Qadın olmaq” layihəsini
bitirsəm də, ondan ilhamlanaraq hazırda dörd fərqli
qadının taleyindən bəhs edən pyes üzərində
çalışıram. Artıq demək olar
ki, bitirmişəm pyesi. Doğrudur, bəzən
beyin köklənir və mövzudan mövzuya keçid, yaxud
eyni vaxtda müxtəlif janrlarda işləmək o qədər
asan olmur. Amma yenə də zamanla, təcrübə
artdıqca, həm də ən əsası tənbəlliyə
qalib gəlməyin yeni-yeni yollarını öyrəndikcə,
çox şey asanlaşır.
-“Sevdim səni” müxtəlif dövrlərdə fərqli
müəlliflər tərəfindən qələmə
alınan sevgi şeirləri və onlara olan nasir
yanaşmasından ibarət topludur. Çox
böyük maraqla qarşılanan bu kitabın ideyası necə
yarandı?
-Bir dəfə jurnalist həmkarlarımızla
Türkiyədən qayıdırdıq. Hava
limanındakı böyük kitab dükanında türkcə
sevgi şeirlərindən ibarət müxtəlif antologiyalar
gördük. Maraqlı gəldi, bəzilərini
aldıq. Elə o zaman bizdə bu cür
antologiyaların niyə olmaması barəsində müzakirə
apardıq. Müzakirədən belə çıxdı
ki, bu cür eşq antologiyaları şeirlər onlarla bağlı nasir yozumu,
esseist yanaşması ilə birgə çap edilsə, daha
effektiv olar. “525-ci qəzet”in baş redaktoru Rəşad Məcid
mənə dedi ki, bu işi elə mən özüm
görüm. Bəzi dostlar vətənə, təbiətə,
anaya, dosta və s. olan sevgi şeirlərinin də layihədə
əksini tapmasını istədilər. Amma mən sevgi deyiləndə
ilk əvvəl ağıla gələn hissdən, insanın
insana məhəbbətindən, qadın-kişi arasında olan
eşqdən yazmağa üstünlük verdim. Yəni mənim üçün eyni hissin fərqli
şairlərin yaradıcılığında necə
görünməsi, necə ifadə olunması və
bütün bunların mənim özümdə hansı
düşüncələri oyadacağı maraqlı idi.
Təzə başlayanda ümidsiz idim, hara kimi
apara biləcəyimi düşünürdüm. Eyni
hisdən yazmaq həm də qəliz
görünürdü mənə. Amma üslubu
qoruyaraq, sona qədər bu layihəni apara bildim. “Sevdim səni” mənə çox böyük
uğur gətirdi.
-Kitabın düzümündəki
ardıcıllıq nəyə əsaslanıb? Oradakı şeir və esselər hansı məntiqi
zəncir əsasında düzülüb?
-Layihəni qəzet üçün
işlərkən, həmçinin, onun əsasında
formalaşan kitabı tərtib edərkən anladım ki,
burada xronoloji ardıcıllıq gözləmək
düzgün deyil. Buradakı şeirləri bir-birinə bağlayan zəncir
hislərimin zənciridir. Həmçinin, bu,
ovqatıma bağlı layihə olub. Həm
də bəzən, gündəlik hadisələrlə, hətta
sosial həyatda baş verənlərlə bağlı olub.
Məsələn, yadımdadır, sentyabr
ayı idi, dərslər başlanan ərəfədə
yadıma Hüseyn Arifin “Sən dərsə gəlməyəndə”
şeiri düşdü. Yaxud, 20 yanvar faciəsinin
ildönümü ərəfəsində Bəxtiyar Vahabzadənin
“Şəhidlər” poemasından İlham və Fərizəyə
həsr olunan şeiri xatırladım. Beləcə,
ovqatın özü ardıcıllığı müəyyən
edirdi. Məqsədimiz həm də oxucunu ovqatdan-ovqata salmaq idi. Biz kitabı konkret mövzular, yaxud, xronologiya üzrə
də qruplaşdıra bilərdik. Amma oxucunu eşqin
müxtəlif halları ilə tanış
etmək, ona uyğun ovqata salmaq istədik. Bir faktı deyim:
Kitab tərtibi zamanı ayrılıq mövzusunda olan bir
neçə esse ard-arda düşmüşdü. Amma
onları müxtəlif yerlərə saldım ki, oxucu fərqli
mövzuları oxuduqca,
müxtəlif ovqatlara köklənsin, sevginin hər
çalarını, rəngini gözdən keçirsin.
-Kitabla bağlı sonradan nə kimi
təklif və tövsiyələr edildi?
-Kitabın AYB-nin Natəvan klubundakı təqdimat mərasimində
müxtəlif təklif və tövsiyələr oldu. Hələ kitab çıxmazdan əvvəl də
belə təkliflər olub. Yaxınlar,
tanışlar, müəllimlərim deyirdilər ki, filan məşhur
sevgi şeirləri var, bəlkə, onlardan da yazasan. Amma səmimi
deyim, heç bir şeiri yazmağa, onu təbliğ etməyə
özümü məcbur etməmişəm. Oxuduğum
müddətdə hansısa şeir mənə mövzu veribsə,
hislərimi oyadıbsa, məndə hansısa yeni-yeni fikirlər
yaradıbsa, yalnız onun haqqında yazmışam.
Təqdimatda iştirak edən
ziyalılarımızdan bir neçəsi kitabda olmayan
şeirləri orada görmək istədiklərini bildirdilər. Başqa
dostlar isə bəzi şeirləri gələcəkdə
kitaba əlavə etməmi istədilər. Görünür, bu layihə hələ bitməyib,
ardı yazılmalıdı. Hazırda
“Qadın olmaq” kitabının arıdını yazmağa
başlamışam. Ola
bilsin, “100 gözəl sevgi şeiri”ni də
gələcəkdə davam etdirəcəyəm.
-Başqalarının fikirləri, təklifləri
ilə razılaşmaq o qədərmi vacibdi? Axı bayaq
özünüz dediniz ki, bu sizin ruhi seçiminizdir...
-Hər bir yaradıcı insan
zövqünə inandığı adamın təklif–tövsiyəsinə
ehtiyac duyur. İnandığın adam sənə
düzgün yolla getdiyini deyirsə, bir az da güvənli
olursan. Bu baxımdan, əlbəttə, başqalarının
da təkliflərinin əhəmiyyəti böyükdür. Amma bununla
bərabər, başqa bir məqam da var: hərdən
dostlarım deyirdi ki, 10-15 gözəl şeir göndərək,
onlar mütləq sənə təsir edəcək. Yolladıqlarını oxuyurdum, amma məndə
heç bir təəssürat oyatmırdı bu şeirlər.
Söhbət, mənim ovqatımdan,
zövqümdən, hislərimdən, yaradıcılıq
laboratoriyamdan gedirsə, başqa bir adamın ora müdaxilə
etməsi effektli olmayacaq. Amma zövqünə
inandığım insanların fikrilərinə hər zaman
önəm verirəm.
-Eşq həm də
bir irfan məsələsidir. Kitabınızda Yunus Əmrə,
Füzuli, Nəsimi kimi irfan ariflərinin İlahi eşqi tərənnüm
edən şeirləri verilib. Lakin onlar da real
insan hislərinə ünvanlanan şeirlər kimi təqdim
edilib. Gələcəkdə real yox, İlahi, irfani
eşqi tərənnüm edən şeirlərin toplusunu
hazırlamaq fikriniz var?
- Çox dəqiq, haqlı
müşahidədir. Nəsiminin “Neylərəm” qəzəlindən,
Füzulinin “Canım, gözüm, əfəndim” mürəbbesindən
yazarkən düşündüm ki, bir az ayrı tərəfdən
yanaşım bu şeirlərə. Öz fərqli
yanaşmamı ortaya qoymaq istədim. Hesab
edirəm ki, hər bir İlahi eşqin kökündə yenə
insan dayanır. Füzulinin, Nəsiminin
Allaha olan eşqi də yenə insandan keçərək,
Allaha ucalır. Füzuli mürəbbesində
İlahi eşqdən danışırsa, burada yenə də
qadına sevgi olmamış deyil. Yəni,
İlahi eşqin özü də bir qadının cismindən,
simasından, varlığından keçir. Əlbəttə, bu, çox geniş və
mübahisəli mövzudu. Ancaq hər
halda mən bu şeirlərə daha real baxmağa
çalışmışam.
- Bəs, sadə oxucuların fikri
necədir kitab haqqında? Yəni peşəkar tənqidçilərin,
təqdimatınızda iştirak edən qələm
adamlarının marağı gözləniləndir. Amma
bildiyimə görə kitabın imza günləri də
keçirilir, yəni sıradan oxucularla görüşmək
imkanınız da olur. Sizcə ideyanızı, nə demək
istədiyinizi anlaya bilirmi oxucu?
- Ramiz
Rövşənin bəyəndiyim bir fikri var. Təxminən
belə deyir ki,
şairin yazdığı şeirlə, oxucunun qəbul
etdiyi, qavradığı şeir fərqlənir. Məncə, bu fikri bir çox yazılara aid etmək
olar. Əgər mən öz
duyğularımı, anladığımı
yazmışamsa, oxucu da öz içindən, hislərindən
keçirib qəbul edəcək yazını. Və ola da bilsin ki, tamam ayrı yozum görəcək
orda. Bu çox təbiidir. Bir
də mənim oxucunu “tərbiyələndirmək” kimi
böyük iddiam yoxdur. Sevgini, sevgi şeirlərini bir az aktuallaşdırmaq, fərqli tərəfdən
təqdim etmək istəmişəm, vəssalam. Amma bununla
belə istər Kitabevim.az mağazasında keçirilən
imza günümdə, istərsə də bu yaxınlarda
Şabranda baş tutan görüşdə məni təəccübləndirən
oxucular oldu...
- Əyalətlərdə
insanların qələm adamına münasibətində sehr
qalır hələ...
- Bəli,
paytaxtdakı dinamik, sürətli həyat insanları bir az da ruhsuzlaşdırıb, bəlkə. Ona
görə ola bilsin, ədəbiyyata o dərəcədə
ilahi bir hadisə kimi baxmırlar. Şabranda beş il öncə
ilk kitabımın, “Qar yağacaq ”ın
imza günü keçirilmişdi. Bu dəfə “Sevdim səni”
kitabımın imza gününə gələn oxuculardan bəziləri
beş il öncəki avtoqrafımı gətirib
göstərirdilər mənə, həm də kitabda etdikləri
qeydləri, altını cızdıqları cümlələri
göstərirdilər. Bu, o qədər təsirli idi ki... Həm
də əlbəttə mənə xeyli stimul verdi.
-Kitabdakı şeirlərin bir
özəlliyi də hamısının fərqli, orijinal
şair nəfəsinin məhsulu olmasıdır. Hətta,
eyni müəllifin bir neçə şeiri də fərqli nəfəsdən,
fərqli ruhdan qidalanır. Amma indiki gənc şairlərin
şeirlərinin demək olar, hamısı eyni nəfəsdən
törəyir, bu səbəbdən, bir-birini təkrar edir. Gənc
şairlərin şeirlərindən danışaq:
-Bir neçə il
bundan əvvəl gənc ədiblərin “Ulduz” jurnalında
hekayə və şeirləri çap olunmuşdu. Həmin yazıları və ondan sonra da gənc
yazarların yazdığı bir çox şeirləri
oxuyarkən gördüm ki, nə qədər qəribə
olsa da, bu şeirlərdə gənclik ruhu
çatışmır. Dərs dediyim ali
məktəbdə tələbələr yazar olduğumu
bilirlər, bu səbəbdən, bəzən, öz
yazdıqları şeiri mənə verib, fikirlərimi öyrənmək
istəyirlər. Onlara da həmçinin deyirəm
ki, sizin yazılarınızda gənclik ruhu yoxdu. Oxuyanda şeirin müəllifini, yəni gələcəyi
qarşıda olan, sabahına ümidlə baxan,
duyğuları təzə-tər olan adamı görə
bilmirsən. Yəni, hiss eləmirsən ki, bunu cavan adam yazıb. Sanki hər şeydən
bezmiş bir insanın duyğularını oxuyursan. Elə
bil müəllifin 18-20, 25 yox, 90 yaşı var. Həyatda hər
şeyi görüb, yaşayıb, doyub və daha heç nə
istəmir.
-Gənc nasirlərin
dil xətalarına həddindən artıq yol vermələri
onlara ünvanlanan əsas iraddır. Bir filoloq olaraq, onların
yazdıqlarında nə kimi dil xətalarına rast gəlmisiniz?
-Dili hiss eləmək məsələsi var. Üstəgəl,
təcrübə də, hər gün yazıb bu işi vərdişə
çevirmək də rol oynayır. Amma daha
mühüm olan çoxlu oxumaqdı. Həm
də sadə bir oxucu marağı ilə oxumaq yox, mətnə
peşəkar yanaşmaq, dili araşdıraraq oxumaq. Mən özüm də yazmağa yeni başlayanda
dil xətalarına yol verməmək üçün xeyli dərəcədə
öz üzərimdə işləyirdim. Elə indi də
davam etdirirəm bu işi... Həm də qəzetimizin
redaktorları ilə söhbətlər edirdim, təcrübələrini
öyrənirdim. Yadıma gəlir, Yusif Səmədoğlunun
“Qətl günü” romanını necə qarşıma qoyub
cümlə-cümlə analiz edirdim, dili, strukturu anlamağa
çalışırdım. Bu çox böyük məsuliyyət
və zaman tələb edən məsələdir. Dili əsərin süjetinə
uyğunlaşdırmaq, hadisələri aid olduğu dövrlə
səsləşən təhkiyədə yazmaq
üçün böyük zəhmət və zaman
lazımdır. İndi təəssüflər
olsun ki, gənc nasirlərdə çox tələskənlik
var. Dilə münasibət həm də yazarın xarakterindən
asılı olan bir məsələdir. Bu
yaxınlarda sosial şəbəkələrdə bir hekayə
çox paylaşılırdı. Özüm feysbuk
istifadə etməsəm də, tələbələrim dedilər,
baxdım. İnanın, adicə orfoqrafik səhvlər
belə düzəldilməmişdi, hələ dilin pintiliyindən
danışmıram. Gənc müəllifdi,
yazır və dərhal sosial şəbəkədə
yayımlayır cızmaqarasını. Ondan sonra da təcrübəsiz,
qeyri-peşəkar oxucu onu oxuyur, zövqünə uyğun
şəkildə qiymətləndirir. Bilirsiz,
oxucuların da peşəkarı və qeyri-peşəkarları
olur. Sosial şəbəkələrdə
isə əksəriyyət, ikincilərdi. Odur
ki, müəllif özünü çox da əziyyətə
salmaq istəmir. Amma məncə,
yazarın mətninə münasibəti, elə özünə
münasibətinin, hörmətinin göstəricisidir.
-Gənclər
yazı dilini cilalamaq, səlisləşdirmək
üçün kimləri mütləq oxumalıdırlar?
-Əlbəttə, birinci folklordan
başlamaq, “Kitabi Dədə Qorqud”dan və ümumiyyətlə, dastanlarımızdan
yararlanmaq lazımdır. Bayatılarda,
kiçik həcmli laylalarda, nağıllarda, əfsanələrdə
xalqın kirlənməmiş, qatqısız, saf dili
qalır. Klassiklərimizin də hər
birinin özünəməxsus dil, üslub xüsusiyyətləri
var ki, hərəsindən nəyisə öyrənmək
olar. Nəyi öyrənmək isə təbii
ki, yanaşmadan asılıdır. Əslində
ən gözəli budur ki, təcrübədən
yararlanıb, dili öyrənib, üslubları mənimsəyib
öz fərdi üslubunu, “dilini” yaradasan. Bu isə bir
ilin, beş ilin işi deyil. Buna
ardıcıl, fasiləsiz zəhmət, enerji sərf etməlisən.
-Azərbaycan
dilinin imkanları dünya ədəbiyyatının
şedevrlərini öz dilimizə çevirməyə imkan
verir?
-Məncə, verir. Sadəcə,
ayrı-ayrı yazıçılar var ki, onları tərcümə
etmək üçün təkcə dili bilmək kifayət
deyil, bir nasir, yazıçı peşəkarlığı
da lazımdı. Tərcüməçidə
nasir qabiliyyəti mütləq olmalıdır. Tərcümə
etdiyi mətnin struktunu hiss etməlidi tərcüməçi,
təkcə dili yox, intonasiyanı da tutmalıdı,
“çevirməlidi”. Müqayisə etsəniz,
görərsiniz ki, peşəkar yazıçıların
çevirdikləri əsərlər digərlərindən
xeyli fərqlənir. İndi isə təəssüflər
olsun ki, sadəcə lüğəti qarşısına qoyub
dünya ədəbiyyatından sevilən əsərləri
dilimizə çevirən adamlar var. Nəşriyyatlar da həvəs
göstərib yayımlayırlar bu kitabları. Bir neçə bu cür kitab aldım, sadəcə
müqayisə üçün oxudum. Daha doğrusu 3-5 səhifədən
artıq oxuya bilmədim... Dil adamın beynini
yorur oxuduqca.
-İstərdim, təsis
etdiyiniz “Ədəbiyyatın dostları” klubunun fəaliyyətindən
danışaq:
-Ədəbiyyatın
dostları” klubunun üzvləri ilə bir çox
görüşlər keçirilib, mədəni, tarixi məkanlarda
oluruq ara-sıra. Bir neçə ay əvvəl Tarix
fakültəsinin tələbələri də kluba
qatılmaq istədilər. Onlarla bərabər İncəsənət, Tarix
Muzeylərini ziyarət etdik. Zaman qıtlığı klubun işlərini ilə
ardıcıl məşğul olmağa imkan vermir. Bu yaxınlarda klubun üzvləri yeni Gənc
Ədiblər Məktəbinin üzvləri ilə
görüşəcək.
Planlar, ideyalar çoxdu. Məsələn,
istəyirik ki, tanınmış yazıçılarımız
universitetimizdə mühazirələr
oxusunlar. Bununla bağlı rəhbərliklə
də danışıqlar aparılıb. Amma
bunların hamısı zamana bağlı olan məsələlərdi.
- Pərvin
xanım, bütün bu işləri sadalayırsız və
adama elə gəlir ki, bunları görməyə zaman
çatmaz...
- Bəli, bu haqda çox soruşurlar. Zamanı düzgün dəyərləndirməyə, vacib işləri vaxtında görməyə çalışıram.
- Yaxın aylara
aid planlarınızdan da söz açaq:
- Artıq söylədiyim kimi
“Qadınlar” adlı pyesimi bitirmək üzrəyəm və
ümid edirəm ki, yaxın zamanda rejissor Bəhram Osmanovla
birgə bu pyes üzərində işimizə
başlayacayıq. Digər tərəfdən də
“Qadın olmaq” kitabının ardını, Azərbaycan
qadınları ilə bağlı bölümünü
yazmağa başlayıram. Böyük
şairimiz Mikayıl Müşfiqin xanımı Dilbər
Axundzadə ilə bağlı olacaq ilk yazı. Bir neçə gün Milli Kitabxanada işlədim,
lazımi materialları topladım, oxudum, qeydlərimi etdim,
inşallah yazmağa başlayacam bu günlərdə. Həmçinin, dissertasiya müdafiəsi ərəfəsindəyəm.
Bütün bədii və publisistik fəaliyyətimlə
bərabər elmi işimi də aparıram.
- Bəs nasir kimi hansısa əsər
üzərində işləyirsinizmi, yaxud bir ideyanız
varmı?
- Bir neçə il
öncədən başladığım roman var, hissələrlə
yazmışam... Sadəcə nəsr bir az
ayrı rejim, ayrı məsuliyyətdir. Ona
görə bir müddət ayrı düşdüm bu
romandan. Amma davam etdirmək fikrim var.
Ümid edirəm ki, yay aylarına kimi müdafiə etsəm,
bir müddət yalnız nəsrlə məşğul olmaq,
beynimdəki bəzi süjetləri qələmə almaq
imkanım yaranacaq.
E.Nazimoğlu
525-ci qəzet.- 2017.- 8 mart.- S.7.