Ömrünü elmə sərf edən görkəmli alim

Onun adı təkcə Azərbaycan elmini inkişaf etdirən alimlərin yox, həm də elmimizi dünyaya tanıdan alimlərin sırasındadır.

İxtiraları haqqında dünya ölkələrinin ən böyük auditoriyalarında danışılır. Keçmiş sovet məkanı onun ixtiralarından bəhrələnərək bir çox uğurlara imza atıb. Görkəmli alim İsrafil Quliyev indi həyatda olmasa da, onun elm sahəsindəki xidmətləri, apardığı tədqiqatlar həmişə örnək kimi səslənir. 100 illik yubileyi ərəfəsində İsrafil Quliyevin həyat yoluna nəzər salıb gərgin bir alim ömrünün əməyini görürsən. O, 28 il “Dənizneftlayihə” İnstitutunun elmi sahəsinə rəhbərlik edərək görkəmli alim və bacarıqlı təşkilatçı kimi tanınıb. O, neft elmlərinin yeni sahəsində - dəniz neft, qaz yataqlarının inkişafında böyük nailiyyətlər qazanıb. İ.Quliyev dəniz neft sənaye hidrotexnikasının banilərindən biri kimi, həyata keçirdiyi nəzəri və praktik tədqiqatlarla böyük elmi nəticələrə imza atıb. Görkəmli alim Xəzər dənizində neft, qaz mədənlərinin tikintisi ilə əlaqədar layihə-konstruksiya və elmi-tədqiqat işlərinə rəhbərlik edib, həmçinin Qara dəniz, Azov dənizi və Oxot dənizində neft, qaz yataqlarının kəşfiyyat və işlənmə təşkilatı işlərində iştirak edib.

“Dənizdə neft quyularının tikintisinin əsas məsələləri” alimin dənizdə neft quyuları ilə bağlı ilk elmi işlərindən biri olub. O, bu mövzuda doktorluq dissertasiyasını da uğurla müdafiə edib. Görkəmli alim dəniz neft və qaz yataqlarının işlənilməsi və dəniz neft mədənlərinin tikintisi, dəniz neftdaşıyan akvatoriyaların geoloji-texnoloji və mürəkkəb təbii şəraitlərinin tədqiqi və onların neft və qaz yataqlarının istehsalı məsələləri ilə uyğunlaşdırılması üzrə böyük tədqiqatların müəllifi kimi şöhrət qazanıb. O, yerli üzən buruq qurğuları kimi xüsusi neft mədən qurğularının yaradılması sahəsində nəzəri və eksperimental tədqiqatların müəllifi kimi məşhurlaşıb. Keçmiş SSRİ məkanında alimin tədqiqat sahəsindəki təcrübələrindən istifadə olunub. İ.Quliyev elmi, texniki və “Yerin təkinin və dərin qazmanın tədqiqatı”, “Korroziyadan müdafiə”, “Xəzər dənizinin problemi” problemləri üzrə SSRİ Nazirlər Soveti Dövlət Komitəsinin idarələrarası elmi şuralarının üzvü olaraq öz təcrübəsini bölüşüb.

İ.Quliyev 1978-1981-ci illərdə Azərbaycan Neft və Kimya İnstitutunda (oxu:indiki adı Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti) “Neft sənaye təşkilatçılarının hazırlanması” və “İqtisadiyyat, təşkilat və istehsalatın idarə edilməsi” kafedralarına rəhbərlik edib. Hazırladığı kadrlar keçmiş SSRİ-nin neft, qaz sənayesi və geologiyasının idarə olunmasında böyük uğurlar qazanıb.

İxtiraları ilə alimin adı dünyanın ən böyük auditoriyalarında səslənir. Həmin auditoriyalardan biri də Dövlət Neft və Sənaye Universitetidir. İ.Quliyev 300-dən çox elmi məqalənin, 17 monoqrafiyanın və kitabın müəllifi kimi tanınıb. Alimin məqalələri müxtəlif dillərə tərcümə edilib və dünyanın ayrı-ayrı ölkələrində nəşr olunub. Onun bu gün də dəyərini itirməyən elmi araşdırmaları özündən sonra gələn alimlərin yetişməsi üçün mənbə rolunu oynayır.

İ.Quliyev sadəcə elmə öz töhfəsini verməyib, həm də gənc nəslin elm sahəsində uğurlar qazanmasına nail olub. O, 30-dan artıq elmlər namizədi hazırlayıb.

Həmkarları Azərbaycanda neft sənayesinin inkişaf mərhələlərindən bəhs edərkən bu sahədə İ.Quliyevin əvəzsiz xidmətlərini vurğulayırlar. Məhz görkəmli alimin rəhbərliyi altında dənizdə neft-qaz qurğularının işlənməsi istiqaməti müəyyənləşdirilib, dəniz-neft sənaye hidrotexnikası yaradılıb. İ.Quliyev həyatındakı nailiyyətləri əməksevərliyi ilə əldə edib. Əmək fəaliyyətinə 1932-ci ildə “AzNeft” neft mədənlərində işləyərək başlayan alimin istər bu, istərsə də 1933-1935-ci illərdə “Azizbekovneft” və “Ordjonikidzeneft” trestlərində qazma üzrə texnik kimi qazandığı kiçik təcrübələr elmi fəaliyyətində böyük nəticələrin təminatı olub. Bu nümunə indiki nəslə də qürurla təlqin edilir.

Böyük Vətən müharibəsi iştirakçısı olan alimin idarəçilikdəki uğurları da ömrünün qürurlu səhifələridir. İ.Quliyev 1950-1978-ci illərdə “Dənizneftlayihə” İnstitutunun elmi işlər üzrə direktor müavini vəzifəsində çalışıb, üstəlik, 10 il institut direktorunun vəzifəsini uğurla icra edib.

Bugünlərdə professor İ.Quliyevin adına 2 təqaüd təsis edilib. Təqaüd “Neft-qaz mühəndisliyi” ixtisası üzrə yüksək nəticələr göstərən 1 bakalavr və 1 magistrə təqdim olunacaq. Bundan başqa, Neft və Sənaye Universitetdəki auditoriyalardan biri alimin şərəfinə qurulacaq. Sevindirici haldır ki, görkəmli alimin ailə ocağının davamçıları onun yolu ilə gedirlər. Alimin adını daşıyan nəvəsi İsrafil Quliyev “Schlumberger” şirkətinin “Rezervuarların monitorinqi” şöbəsinin baş mühəndisidir. Qızı Gülarə İmanova isə Azərbaycan Dövlət Nef və Sənaye Universitetinin “Neftin-qazın nəqli və saxlanması” kafedrasının dosentidir.

100 yaşlı fədakar alimin şərəfli ömür yolu hər bir Azərbaycan vətəndaşı, elm adamı üçün mənəviyyat, kamillik və müdriklik məktəbidir.

CEYHUN

525-ci qəzet.- 2017.- 4 mart.-S. 16.