Haqqa doğru
Ali məktəbi
bitirib Astaraya təyinat almışdım. Zəngəzurun ucqar dağ kəndindən yüz kilometrlərlə uzaq olan bu rayonda
işləmək qərarına
dayımın məsləhətindən
sonra gəlmişdim.
Demişdi ki, onsuz da
Azərbaycandan Ermənistana
göndəriş (təyinat)
vermirlər. Belə olan halda Astaraya getməyin daha uyğun olar. Çingiz Fərəcov orada birinci katib işləyir,
xahiş edərik ki, gözü üstündə olsun...
... Avqustda göydən od
ələnən günorta
vaxtı Astara rayon partiya komitəsinin qapısını kəsdirib
birinci katibin nahardan qayıtmasını
gözləyirdim. Neçə
saatdan sonra iti addımlarla yanımdan ötüb keçən kostyumlu, qalstuklu adamın nəm-nişanından Çingiz
Fərəcov olduğunu
zənn edib dilləndim:
-Çingiz müəllim...
Ardını gətirməyə
cürətim çatmadı...
Ayaq saxlayıb zəndlə üzümə baxdı. Yəni demək
istədi ki, kimsən, nə istəyirsən? Təbii ki,
gəlmə olduğumu
dərhal başa düşmüşdü. Axı rayonda yerli adam
birinci katiblə görüşmək üçün
küçənin ortasında
onu səsləməyə
cürət edə bilməzdi. Bunun üçün qəbula
yazılmalı, müəyyən
edilmiş gün növbəyə yazılıb
birinci katiblə görüşə bilərdi...
Nə isə...
Özümü ələ
alıb güclə dilləndim:
-Bakıdan təyinatla işləməyə
göndərilmişəm, filankəs müəllim məni sizin yanınıza göndərib
ki..
Sözümü bitirməyə
imkan vermədi, "axşam saat 7-8 arası gələrsən...",- deyib uzaqlaşdı.
... Sözün düzü, bu cür soyuq (hər halda başqa cür düşünməyə əsas
yox idi) "salam-sağol"a, onunla görüşə çox
can atdığıma görə
özümü də,
məni bu uzaq, bir simsarım
da olmayan rayona yola salan
dayımı da qınadım.
Yol yorğunluğu bir tərəfə, "ilk oxumun
daşa dəyməyinin"
pərtliyindən ayaq
üstə dayana bilmirdim. Dincimi almaq, özümə
gəlmək üçün
mehmanxanaya gedib uzandım. Yuxudan ayılanda isə
artıq ertəsi günün günorta vaxtı idi. Deməli, Çingiz Fərəcovun
görüş vaxtı
fələyin badına
getmişdi. Öz-özümə
toxtaqlıq verdim:
"Bəlkə, elə
belə yaxşıdır,
dünən nə üz göstərdi ki, axşam da yanına gedəydim... Heç lazım da deyil...
Təyinat müddətini başa
vurandan sonra ya öz rayonumuza,
ya da Bakıya
qayıdaram".
Beləcə, məchul bir küskünlüklə Astarada
işə başladım. Aradan bir neçə gün keçmiş birinci katibin məni axtardığını
xəbər verdilər...
... Birinci katib məni
məzəmmətlə qarşıladı.
Sözünə düz olmayanları
xoşlamadığını bildirdi. Necə deyəydim ki, rayona qədəm basdığım ilk gündə
onu laqeyd, biganə adam
kimi tanımağım
sonrakı günlərdə
məni raykoma getməkdən daşındırıb.
... Sonra rayon rəhbəri məsələdən xəbərdar
imiş kimi kiminləsə telefonla danışıb məni diqqətdə saxlamağı,
qayğısını əsirgəməməyi,
kəm-kəsir işlərimi
yoluna qoymağı tapşırdı.
Bundan sonra Astarada işlədiyim dörd ildə Çingiz Fərəcov məni tez-tez yanına dəvət edir, gün-güzəranım və
çətinliklərimlə maraqlanırdı. O vaxt ali təhsillilər üçün hədsiz
dərəcədə əlçatmaz
olan, lakin gələcək üçün
böyük perspektivlər
açan "Sov.İKP
üzvü olmaq" məsələsində də
mənə "yaşıl
işıq" yandırdı
. Bundan başqa, mənim mətbuat səhifələrinə
də yolumu açdı, "Sovet Astarası" qəzetinin
redaktoruna qayğısı
və köməyini əsirgəməməyi tapşırdı.
... 1987-ci ildə
Astaradan ayrıldım.
İki il
doğma Sisyanda işləyib Bakıya köçdüm. Çingiz
Fərəcov isə az sonra
Dəvəçiyə göndərildi,
orada bir il, Xaçmazda isə iki il
partiya komitəsinin birinci katibi işlədi.
... Çingiz müəllim Bakıya
dönəndən sonra
tez-tez qarşılaşardıq.
Həmişə işimlə, dolanışığımla
maraqlanardı, dəyərli
tövsiyələr verərdi.
Bəzən hansısa rayonda
tədbir keçiriləndə
baş redaktorla danışıb məni də özü ilə aparardı. Bu ürəyiaçıq, həssas adamla o qədər qaynayıb-qarışmışdıq
ki, haqsızlıqla qarşılaşanda, ədalətsizliklə
üzləşəndə, özümü tənha, köməksiz hiss edəndə
zəng vurub ürəyimi boşaldardım.
Diqqətlə qulaq asar, dözümlü, səbirli
olmağı məsləhət
görər, heç
nəyə məhəl
qoymadan öz yolumdan dönməməyi
söyləyərdi. Hər
dəfə onu dinləyəndən sonra xeyli yüngülləşərdim,
gözümə işıq,
ürəyimə təpər,
dizimə taqət gələrdi...
***
Son dəfə
qəfil ölümündən
bir neçə gün əvvəl görüşmüşdük. Sanki ömrünün qüruba
çatdığını, tezliklə dünyasını
dəyişəcəyini hiss etmişdi. Uşaqlığı, ilk gənclik illəri
ağır, acınacaqlı
keçən, həyatın
hər üzünü
görən, bəlkə
də buna görə keçmiş
günləri əvvəllər
yada salmaqdan çəkinsə də,
nədənsə, göynərtili
xatirələrə üz
tutmuşdu. Uşaq evinə
verilənə qədər
yaşadığı əzab-əziyyətləri,
başına gələn
məşəqqətləri, yataq xəstəsi olan anasının bütün ağırlığının
onun və böyük qardaşının
çiyninə düşməsini,
qardaşıyla birgə
taxıl sahəsinə
xəlvətcə gedib,
ciblərini sütül
buğda ilə doldurmalarını, yarma hazırlamalarını acı-acı
xatırlamışdı. Və belə "oğurluqların" birində
Azərbaycan KP MK-nın
birinci katibi Mircəfər Bağırovun
onu "yaxalaması"ndan,
əvvəl Füzulidəki,
sonra isə Şuşadakı "yetimxanaya"
göndərilməsindən kövrəkliklə danışmışdı...
Çingiz müəllim 1952-ci ildə
uşaq evində qalarkən Moskvaya festivala aparılmasını,
görüşlərin birində
böyük türk şairi Nazim Hikmətin qarşısında
onun şeirini əzbərdən söyləməsini
ayrıca yada salmışdı. Alqışlarla
qarşılanmasından, bu
böyük şairin
onu oğulluğa götürməsindən, lakin
vətənsizliyə dözməyib
yük qatarı
ilə bir həftə sonra Bakıya, oradan da Şuşaya qayıtmasınıdan sevinc
qarışıq kədər
hissi ilə söhbət açmışdı.
Sonralar da Nazim Hikmətin onu unutmamasını, hər zaman onu arayıb- axtarmasını, hədiyyələr
göndərməsini həyatının
ən qiymətli və unudulmaz səhnələri kimi qədirbilənliklə bildirmişdi...
***
Gözü-könlü tox idi, aza
qane olmağı, nəfsinə üstün
gəlməyi bacarırdı. Birinci katib
işlədiyi illərdə
də, Milli Məclisdə, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyində
məsul vəzifələrdə
çalışdığı dövrdə də heç nəyin təmənnasında olmadı.
Sovet rejiminin can verdiyi, müstəqilliyin nəfəsinin duyulduğu
illərdə - ölkədə
heç kimin heç kəsin ərizəsini oxumadığı
vaxtlarda rayonların birində keçirilən
tədbirdən qayıdırdıq.
Yolboyu gördüklərindən
narahatlıqla, yanğıyla
danışırdı: "Eşitdin də, icra başçısı
qonaqlardan utanıb-çəkinmədən
nələr söyləyir?!. Elə bil ki, rayon dədəsindən qalıb,
sakinlər də onun nökərləridi.
Birinci katib işlədiyim dövrdə
inzibatçılıq, qorxu-hürkü
olsa da, insanlara qarşı belə saymazlığa, əmlaka, mala-dövlətə
belə talançı
münasibətə görə
bilirsən adama neyləyərdilər?!.".
Sonra söhbətinə
davam edərək iftixarla deyirdi: " Heydər Əliyevin nəhəngliyi
onda idi ki, kadrları seçəndə onların
Vətənə, torpağa
sədaqətini, insanlara
məhəbbətini əvvəlcədən
dəyərləndirə bilirdi.
Biləndə ki, hansısa
vəzifə sahibi el malına tamah salır, baş girləyir, onu cəzalandırırdı".
Təmizlik, halallıq qanda olmalıdır. Yüzlərlə
vəzifə sahibini nəzarətdə saxlamaq,
onların el malına
əl uzatmaması üçün yüzlər,
minlər qədər
böyük və nəhəng olmaq lazımdır...
Çingiz müəllimin gəncliyində
çobanlığı ilə
bağlı danışdığı
bir əhvalat da yadıma düşür. Sumqayıtın kənd təsərrüfatı
müfəttişliyinin rəisi
onu respublikanın ən iri təsərrüfatlarından
birinə - Altıağac
heyvandarlıq sovxozunun
9 nömrəli briqadasına
baş çoban təyin edib. "Cəngi meşəsi"
adlanan qışlaqda,
Qobustanın Çaylı
kəndinin yaxınlığında
yerləşən qoyun
yatağına baş
çəkmək üçün
o vaxt məsul partiya və komsomol işçiləri
tez-tez gəlib-gedirdilər.
Həmin
gəlişlərin birində
vəzifəli şəxslərdən
biri ondan quzu kəsməyi xahiş edir. Üzünü həmin adama
tutub deyir ki, bu qoyun-quzu
sürüsü dövlətin
malıdır. Hər
bura yolu düşənə bir quzu kəssəm, sürüdə qoyun qalmaz...
... Ona edilən yaxşılıqları
itirmədiyi, unutmadığı
kimi, pisliklər, qarayaxmalar, haqsızlıqlar
da yaddaşında ilişib qalırdı.
Heç
kimdən, heç nədən çəkinmədən
sözü üzə
deyirdi. Elə buna görə
də nəfsi, tamahı iti olanların ondan xoşu gəlmirdi. Belələri istəklərinə çatmayanda onların qarşısını kəsən
Fərəcovun üstünə
çirkab atmaqdan, qara yaxmaqdan də çəkinmirdilər.
Lakin o bütün rəzillik və çirkinlikləri
soyuqqanlı qarşılayırdı.
Ürəyinin səsinə qulaq
asıb, qəlbinin hökmüylə tutduğu
yolla haqqa doğru gedirdi.
Heyif ki, bu yol
qəfil sona yetdi. Həyatın ən
ağır sınaqlarından
çıxan, xalqına
xidmət yolunda yüksələn işıqlı
əməllər sahibi
neçə-neçə istəyinə
yetişmədən haqq
dünyasına qovuşdu...
Vaqif BAYRAMOV
525-ci qəzet.-
2017.- 16 mart.- S.7.