27 aprel istilası: xatimə, yoxsa fasilə?

1929-cu il aprelin 27-də İstanbulda “Odlu yurd” məcmuəsi idarəsində toplaşan azərbaycanlılar və onlara rəğbət göstərənlər yığışaraq bir təziyə məclisi düzəltmişdilər.

Onlara müraciət edən məcmuənin baş mühərriri, Cümhuriyyətin qurucusu M.Ə.Rəsulzadə giriş nitqini bu sözlərlə başlamışdı:

“Möhtərəm xanım və bəy əfəndilər: bundan 9 sənə əvvəl qızıl rus ordusu zühur edən siyasi fürsətdən bilistifadə faik bir qüvvətlə məmləkətimizə girərək istiqlalımıza fasilə vermişdir. Diqqət ediniz, xatimə degil, fasilə diyoram”.

M.Ə.Rəsulzadə çıxışının sonunda bu xatimə və fasiləni belə şərh edirdi:

“Əvət, 1918-də elan olunan və 1920-də təcavüzə məruz qalan Azərbaycan istiqlal fikrinin bu gün mənimsənmiş timsalı - üç boyalı milli bayraq - həzm edilmiş məfkurəsi, milli demokrasi zehniyyəti mütabiq mücahidlərilə milliyyətpərvər bir nəsil vardır. Əzm və iradəsini bilxassə 27 nisan işğalından sonra girişdigi, gərək müsəlləh, gərək siyasi və gərək harsi və fikri sahədə icra etdigi qəhrəmanca mücadilədə atəşdən və qılıncdan keçərək təhkim edən bu nəsil, kəndi məqsədinə irmədən rahat olamaz. Onu bu mücadilə yolundan alıqoyacaq heç bir qüvvət yoxdur. Nə Solovkanın buzlu topraqları, nə Xəzərin qanlı dalğaları, nə vəhşi istilanın amansız qurşunları, onu bu iman dolu əzmindən alıqoyamaz!

Böylə mücadil bir nəslə malik olduqdan sonra, bu gün münasibətilə duyduğumuz acı ilə bərabər yarınki zəfər naminə dəxi bir təsəlli hiss edən 27 nisan münasibətilə sizi təziyət etməklə bərabər, yarınki mühəqqəq zəfərlə də təbrik edə bilirəm”.

“Odlu yurd” məcmuəsi bu fasilə müddətini azaltmaq üçün Azərbaycan adlı müqəddəs Cümhuriyyəti yaradan və qoruyan vətən mücahidlərini gənc nəslə tanıtmaq sahəsində də çox dəyərli iş görürdü. Məcmuədə “İstila qurbanları” rubrikası ilə Nəsib bəy Yusifbəyli, Fətəli Xan, Həsən bəy Ağayev, Firudin bəy Köçərli və b. haqda ətraflı yazılar verilirdi.

Məsələn, məcmuənin 1929-cu il 27 aprel tarixli 3-cü sayında M.Ə.Rəsulzadənin “Yusifbəyli Nəsib bəy” sərlövhəli çox geniş, tarixi və analitik məqaləsi dərc olunmuşdur. Həmin məqaləni oxuculara təqdim edirəm.

Şirməmməd HÜSEYNOV

525-ci qəzet.- 2017.- 6 may.- S.21.