Dahiliyin zirvəsi
VƏ YAXUD BU ZİRVƏYƏ APARAN YOLUN KƏDƏRLİ KEŞMƏKEŞLƏRİ
(Əvvəli
ötən sayımızda)
Üzeyir bəy Moskva və Peterburqda təhsil alanda
çox maddi sıxıntılar keçirib. Həmin vaxt
o, ailəli idi və Həmidə xanım da onun
yanındaydı.
Üzeyir bəyin əsərlərini Bakıda
oynayıb müəyyən qazanc götürən dostları
da gələcəyin dahisinin maddi durumuna müəyyən məqamlarda
laqeyd yanaşıblar. Bəstəkarın Müslüm Maqomayevə
13 avqust 1913-cü ildə yazdığı məkyuba nəzər
salaq.
"Əzizim Müslüm!
Sükut etməyimin səbəbi, çox məşğul
olmağımdır ki, səhərdən gecəyarısınadək
işləyirəm. Əvvala, qarşıdakı imtahanlara
hazırlaşıram, ikincisi operetta yazıram (bəstəkar
"Arşın mal alan"
operettasını nəzərdə tutur - İ.R.), özü
də müvəffəqiyyətli olacaqdır, allah qoysa
vaxtında sənə göndərərəm. O ki, qaldı
Zülfüqarın Şuşada verdiyi tamaşalara,
sözün düzü, mənim xoşuma gəlmədi... Sarabskiyə məktub yazıb öz 400
manatımı istəmişdim. Heç
olmasa, 200 manat göndərəydi, lakin bir cavab almadım.
Halbuki, pula ehtiyacım vardı, ciddi teleqram
vurmağa məcbur oldum. Bir neçə
gün sonra 100 manat aldım. İndi yenə
də pul gözləyirəm. Lakin pul əvəzinə
israğa gün Sarabskidən və kompaniyasından teleqram
almışam ki: "içirik sənin
sağlığına. "Əsli və Kərəm"
müvəffəqiyyətlə keçdi". Mən cavab vermədim. Dalısı nə
olacaq, bilmirəm..."
Burada bir məsələyə də toxunmaq istəyirəm. Bəzi tədqiatçılar
belə bir fikir irəli sürürlər ki, Moskvada və
Peterburqda tələbə olan Üzryir bəyin bəstəkarlıq
fəaliyyətindən nə üçün müəllimləri
xəbərdar deyildilər. Həmin dövrün təhsil
qanunlarına görə, konservatoriya tələbəsi diplom
almamış bəstəkarlıqla məşğul ola bilməzdi. Belə bir hal
olardısa, həmin tələbə təhsildən
uzaqlaşdırılardı. Məhz buna görə də
tələbə ola-ola "Arşın mal alan"
kimi şedevr bəstələyən Üzeyir bəy bunu nəinki
bütün müəllimlərindən, hətta yaxın
ünsiyyəti olan tələbə yoldaşlarından da
gizli saxlayıb. Elə buna görə də o,
operettanın premyerasında iştirak etməyib. Bu barədə
Üzeyir bəy Peterburqdan Müslüm Maqomayevə
yazdığı 16 may 1914-cü il məktubunda
da məlumat verib.
lll
Üzeyir bəyin Azərbaycan mədəniyyətinə
verdiyi misilsiz töhfələri bəyənən və onu
alqışlayan ziyalılar çox idi. Ancaq opera və
operettaların dram teatrını məhvə
apardığını iddia edən, bəstəkara şər-böhtan
atan, hətta ona həcv yazan bir qrup qəzetçilər də
vardı. Görkəmli salnaməçi-tədqiqatçımız
Qulam Məmmədli öz kitabında bu məsələlərə
geniş yer ayırıb. Yeri gəldikcə
sitat gətirəcəyim parçaları Qulam müəllimin
kitabındakı kimi verəcəm.
"Kəlniyyət"
qəzetinin 7 sentyabr 1912-ci il tarixli
sayında Kərbəlayı Dəyirqoz imzalı kimsənə
yazır: "Bəli, rəmazan getdi, sentyabr gəldi. Biz də yavaş-yavaş daçalardan
yığışıb gəlirik. İndi
gərək səhnələr bəzənə, operalar işə
düşə. Üç aydır
"Leyli və Məcnun" və "Əsli və Kərəm"
vaqiələrinin xəyaləti ilə keçmişik.
Həmd olsun ki, yetişdik o vaxta ki, üç gündən
bir operalar tərtib olunacaq...
Gəl
baba, gir bucağa
And olsun pirə, ocağa.
Döndü
oyun-oyuncağa
Ay opera,
opera,
Hay opera,
opera!..
"Şah
Abbas" hekayəti,
"Xurşid
banu" rəvayəti
Qabağa
saldı milləti,
Ay opera,
opera!..
"Leyli"
vəşin hekayəti,
"Əsli"
xanım təravəti
Əldən
alıbdı taqəti
Ay opera,
opera!
"Ər
arvad"ın hırıltısı,
Kəblə
Qubad nəriltisi
Saz-balaban
zırıltısı
Hay opera,
opera!..
Sarabskinin
səs salması,
Millətin
əl-qol çalması,
"Qulu"nun
tuman alması,
Ay opera,
opera!..
"Leyli"nin işvəsazlığı
"Əsli"nin qəmzə-nazlığı
Öyrədir
eşqbazlığı,
Hay opera,
opera,
Huy opera,
opera!..
Mən bu və aşağıda verəcəyim
faktları göstərməklə onun müəlliflərini
lənətləmək fikrində deyiləm və heç
buna ehtiyac da duymurm. İstəyirəm oxucular Üzeyir bəy kimi
dühanın bütün təhqir və həcvlərə,
şər və hədyanlara necə tab gətirdiyini,
yaradıcılığını günü-gündən zənginləşdirdiyini
bir daha dərindən duysunlar. Duysunlar və bir
daha əmin olsunlar ki, Üzeyir bəy Hacıbəylinin
yaradıcılıq yolu heç də hamar, daş-kəsəksiz
olmayıb.
Belə hədyan hücumlar başqa mətbuat nümunələrində
də olub və 1918-ci ilə kimi vaxtaşırı
özünü göstərib.
"Tuti"
jurnalı 9 may 1914-cü il sayında
Pompaşa imzalı birinin həcvini çap edib. Altı bənddən ibarət cızma-qarada
aşağıdaki təhqiramiz misralar da vardı.
Min təşəkkür
Üzeyirin bizə xidmətlərinə,
Xalqa göstərdiyi ol səhnəyi-ibrətlərinə.
"Ər
və arvad" ilə "Arşın mal alan"ayinədir,
Ta baxa
xalq, görə ondakı əxlaq nədir.
Səhnə məktəbmidir, ya cib sovuran bir gənədir?
Bəstəkar
da uşaqdır da, cəmaət nənədir
Ki, əmər ciblərini, baxmayıb halətlərinə.
Necə şükür eyləməyək, bir belə
xidmətlərinə?!
Dirijor
olmuş Hambal ilə Məşədi İbad...
Elə bil qəzet və jurnalın "millət qəhrəmanları"
Üzeyir bəyə rişxənd eləmək
üçün bəhsə girişmişdilər. "Məzəli"
jurnalı 9 may 1914-cü il sayında
birinci səhifəsində ağzından qan axan dramın
üstündə oturmuş yarıçılpaq,
yanbızına "operetta" yazılmış xanım
karikaturasını çap etmişdi. "Tuti"
isə Pompaşanın hədyanından heç bir ay keşməmiş
Sırtıq imzası ilə Üzeyir bəyin ünvanına
daha bir hədyan çap etmişdi.
Açmışam
bir dənə, başdan-başa dükan - opera,
Satıram,
etgilən artistlərə elan - opera!
"Məşədi
İbad", "Xosrov Şirin" ilə "Arşın
mal alan",
"Leyli
Məcnun", "Şah Abbas", nə bilim bir də filan,
"Əsli
və Kərəm" heç də çıxarmı
yaddan...
Dərk edər cümlə xəlzayiq ədəbi
bunlardan.
Yazmışam
mən də birin, adı "Hacı İmran" - opera,
Satıram,
egilən artistlərə elan - opera!
Mən bu müəlliflərin yazdıqlarına da şərh
vermək istəmirəm. Şərhi tarix verib.
Üzeyir bəyin "Arşın mal alan"ı
dünyanın iyirmidən çox dilində səslənib.
Şəninə abidələr ucalıb, adına
küçə, Musiqi Akademiyası var, barəsində bədii,
sənədli filmlər çəkilib,
yaradıcılığından bəhs edən cild-cild
kitablar çap olunub. Amma nə tarix, nə tarixlə məşğul
olanlar, nə də Azərbaycana qənim kəsilən
naşükürlər də bilmirlər ki, Kərbəlayı
Dəyirqoz, Pompaşa, Sırtıq kimdir, kimsənədir,
onların aqibəti necə olub, öldü-qaldısı bir
kimsəyə məlumdurmu...
Opera və operettanın əleyhinə verilmiş
yazılardan müəyyən sətirləri təqdim edirəm.
"Leyli və Məcnun"dan sonra, həmişəlik
olmasa da, hazırkı zaman üçün dram
öldü" ("Baku", 31 mart 1913).
"Operalar meydana çıxmaq ilə
büsbütün dram və məzhəkələr və
sair əsərlər bilmərrə mahiyyətlərini
itirmişlər" ("İqbal", 9 sentyabr 1913).
"Onsuz da sübhdən axşama kimi restoranlarda və
bilməm nə kimi yerlərdə müsəlmanlar
zövqü-səfa sürürlər. Mənbən-ədəb
və ürfan olan səhnəni dəxi bir zövqü-səfa,
bir şıldırıq məclisinə döndərmək
heç də rəva deyildir.
Hər nə
isə, "Arşın mal alan"
operettası bir dərəcə fars tamaşalarına
oxşayır - desək zənn edirik ki, xəta etməmiş
olarıq. Belə tamaşaları müsəlmanlara
göstərmək xətadan xali deyildir"
("İqbal", 27 oktyabr 1913).
"O ki,
bəzi opera və operetta yazanlarımızdır, onların
da qulluğu çoxdur. Amma bir yana baxanda
onların milləti də puldur... Mən də
sənə əyləncə üçün opera yazım.
Xülasə, pul, pul, pul!,,"
("Tuti", 27 iyun 1914. Müəllif: Ə.Düdük).
"Bir neçə nəfər cibişdanməzaclar,
cümlə müsəlman qardaşlarımıza xəbər
veririk ki, bu il də keçən ildəki kimi dalbadal opera
qoymaqlıq ilə dramaya yol verməyəcəyik ki, hər
cür bir oyunbaz üçün təntənəli benefis
quracağıq" ("Tuti", 5 sentyabr 1914. Müəllif: Zilcovşən).
lll
İstərdim musiqişünaslarımız və
teatrşünaslarımız aşağıdaki faktlara da diqqət
yetirsinlər və bu istiqamətdə axtarışlar
aparsınlar.
Əldə olunan hər hansı məlumat, not
yazısı Üzeyir bəy Hacıbəyli irsinin möhtəşəm
və ecazkar zənginliyini bir qədər də artırar.
1910-cu il dekabr ayının 9-da Tağıyev
teatrında binanın 30 illik yubileyi keçirilib. (Halbuki
istifadəyə verildiyi 28 il idi.
Görünür, tikintinin başlandığı il əsas götürülüb). Tədbirdə
Üzeyir bəyin rəhbərliyi və dirijorluğu ilə
orkestr bəstəkarın həmin gecə üçün bəstələdiyi
marşı səsləndirilib (bax: Baku" qəzeti, 11 dekabr
1910).
Üzeyir bəy Hacıbəyli 1911-ci ilin iyun və iyul
ayında bir qrup aktyorla Tiflisdə qastrolda olub. Əbülfət
Vəlinin rejissorluğunda "Leyli və Məcnun" və
"Məşədi İbad" tamaşaları göstərilib.
Tamaşalara dirijorluğu Üzeyir bəy
özü edib. "Məşədi
İbad"da Zülfüqar bəy Hacıbəyli Rüstəm
bəy, Üzeyir bəy isə Rza bəy rollarını ifa
ediblər. Qastrol Suxum və Batumda da davam edib (bax:
"Tiflisskiy listok", 15 iyun 1911; "Tiflisskiy listok", 17
iyun 1911; "Zakavkaziye", 29 iyun 1911; "Kaspi", 14 iyul
1911).
Opera və operettalara hücumların
qarşısını daha səmərəli
yaradıcılıq işləri ilə almaq, musiqi əsərlərini
hazırlayanda onlara meyxanalar, həcvlər, satirik lövhələr
əlavə edənlərin
özbaşınalığının
qarşısını almaq üçün Üzeyir bəy
böyük qardaşı Zülfüqar bəylə
1916-cı ildə bir truppa yaratdılar. Truppa
"Üzeyir bəy və Zülfüqar bəy Hacıbəli
qaradaşlarının müdiriyyəti adlanırdı.
Müxtəlif mətbuat səhifələrində
həmin dəstə "Hacıbəyli
qardaşlarının müdiriyyəti" və
"Müdiriyyət" kimi də təqdim olunub. "Müdiriyyət"in bir məramı da o idi
ki, müxtəlif kiçik truppalara bölünən,
az-çox tanınan aktyorların dəstə bağlayıb
zəif tərkibdə qastrollara çıxmasının
qarşısını almaq idi.
1916 -
1919-cu illərdə fəaliyyət göstərən
"Müdiriyyət"in baş rejissorları müxtəlif
vaxtlarda Hüseyn Ərəblinski, Abbasmirzə Şərifzadə
və Üzeyir bəy Hacıbəyli olmuşlar. Dəstə-truppaya
həmin dövrdə Azərbaycanın məşhur
aktyorları Mirzağa Əliyev, Abbasmirzə Şərifzadə,
Hüseynqulu Sarabski, Xəlil Hüseynov, Şura Olenskaya, Yeva
Olenskaya, Raza Darablı, Cəlil Bağdadbəyov, Əbülhəsən
Anaplı, Mir Paşa, İbrahim Atakişiyev (Azəri), Mehdi bəy
Hacınski, Bağır Cabbarzadə və başqaları
daxil idilər.
"Müdiriyyət"
ilk pərdələrini 1916-cı il
sentyabrın 9-da Opera teatrında Zülfüqar Hacıbəylinin
"Aşıq Qərib" operasının tamaşası
ilə açıb. Noyabr aynının 10-da isə
Tağıyev teatrında "Yezid ibn Müaviyyə"
(Curci Zeydanın romanı üzrə işləyəni Mehdi bəy
Hacınski) dramı ilə
yaradıcılığının yeni janrda fəaliyyətinə
başlayıb. "Müdiriyyət"
ilin sonuna kimi dörd opera və üç operetta
premyerası və altı yeni dram tamaşası göstərib.
Bununla da qısa müddətdə mövcud
truppalar arasında aparıcılığı ələ ala
blib. Müsəlman təqvimində səfər
ayının başlanması ilə əlaqədar olaraq teatr
bir müddət opera və operetta oynamayıb. Bütün tamaşaların rejissorluğunu Abbasmirzə
Şərifzadə və dirijorluğunu isə Üzeyir bəy
Hacıbəyli etmişdilər.
Musiqi əsərləri bu ardıcıllıqla
oynanılıb və onların hamısı ilin sonunadək təkra-təkrar
göstərilib.
18 sentyabr. "Əsli və Kərəm",
Üzeyir bəy Hacıbəyli.
23 sentyabr. "Məşədi İbad",
Üzeyir bəy Hacıbəyli.
26 sentyabr. "Şah Abbas və Xurşid banu",
Üzeyir bəy Hacıbəyli.
30 sentyabr. "Arşm mal alan", Üzeyir bəy
Hacıbəyli.
6 oktyabr.
"Evlikən subay", Zülfüqar bəy
Hacıbəyli.
7 oktyabr.
"Aşıq Qərib", Zülfüqar bəy Hacıbəyli.
20 dekabr.
"Leyli və Məcnun", Üzeyir bəy
Hacıbəyli.
"Müdiriyyət"in dram tamaşaları aktyor
ansamblının ciddi və peşəkar işi, yeni rejissor təfsiri
ilə seçilirdilər. "Yezid ibn Müaviyyə"də
əsas rolları Abbasmirzə Şərifzadə (Yezid),
Şura Olenskaya (Səlma), Xəlil Hüseynov
(Şümür) oynayıblar.
11 noyabr.
"Ağa Məhəmməd şah Qacar",
Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev.
18 noyabr.
"Tariq ibn Ziyad", Əbdülhəq Hamid. Osmanlıcadan
çevirəni Dadaş Bünyadzadə.
25 noyabr.
"Dəmirçi Gavə", Şəmsəddin Sami. Osmanlıcadan çevirən Səməd Mənsur.
2 dekabr.
"Qara bəla" ("Əkbər şah
Hindu"), Namiq Kamal. Osmanlıcadan
çevirən Cəlil Bağdadbəyov.
9 dekabr.
"Dağılan tifaq" ("Qumarbazın
axır günü" adı ilə), Əbdürrəhim bəy
Haqverdiyev.
15 dekabr.
"Bahadır və Sona", Nəriman Nəimanov.
"Müdiriyyət" 1918-ci ildə, 1919-cu ilin birinci
yarısında da fəallığı özündə
saxlayıb.
Tağıyev teatrı yandığına görə əksər
tamaşalar Opera teatrında, az qismini isə
"Mikado" teatrının və "Malı
teatr"ın binalarında göstərilib. Bakıdakı
peşəkar teatrlar əsasən Üzeyir bəy Hacıbəylinin
ətrafında birləşmişdilər. Dövlət teatrının rəsmi
açılışı isə yalnız bu ilin
oktyabrında mümkün olmuşdu.
Ilin dörd ayı ərzində fəaliyət göstərərək
yaradıcılığına son qoyan "Müdiriyyət"in
ən uğurlu və yeni işi Müslüm Maqomayevin
"Şah Ismayıl" (libretto müəllifi Mirzə Qədir
İsmayılzadə) operasının tamaşası olub. Opera
Hüseynqulu Sarabskinin (Şah İsmayıl) benefisinə həsr
edilib və mart ayının 7-də göstərilib. Tamaşa martın 5-də oynanılmalıydı,
lakin Hüseyn Ərəblinskinin qətlə yetirilməsi ilə
əlaqədar iki gün sonra nümayiş etdirilib.
1919-cu ilin payız mövsümü başlayanda
artıq Bakının irili-xırdalı bütün
truppaları Hökumət Teatrı kollektivində birləşdirildi. Düzdür,
teatrın rəsmi açılışı oktyabrın 24-də
olub, lakin sentyabrdan kollektiv öz tamaşalarını məhz
həmin ad altında və yeni emblemlə göstərib.
Bununla da "Müdiriyyət" özünün fəaliyyətinə
son qoyub. Bu kollektivin əksər opera və operetta
tamaşalarının xorbaşısı Hənifə
Terequlov olub. Dirijorluğu isə Üzeyir
bəylə yanaşı, Müslüm bəy Maqomayev və bəzən
Zülfüqar bəy Hacıbəyli ediblər.
"Müdiriyyət" daha kamil və daha məzmunlu
repertuar uğurunda müəyyən nailiyyətlər
qazanıb.
"Müdiriyyət"in tamaşalarının rejissor
işindəki peşəkarlıq səviyyəsi,
aktyorların xarakter yaratmaq vərdişlərinə yiyələnmələri
artıb.
"Müdiriyyət" peşəkar teatr üçün
vacib olan estetik prinsiplərə cəsarətlə yiyələnməyə
şərait yaradıb.
"Müdiriyyət" milli teatr sənətinin
institussional (təsisatlı) mədəniyyətin faktına
keçməsi mərhələsini peşəkarlaqla təminatlandırıb.
lll
Üzeyir
bəy Hacıbəylinin teatrla bağlı yaradıcılığının
1920 - 1947-ci il dövründən bəhs
edəndə tədqiqatçılar nədənsə onun fəaliyyətinin
yalnız "Koroğlu" ilə bağlı mərhələsindən
bəhs edirlər. Əlbəttə bu, təbiidir,
çünki "Koroğlu" təkcə milli incəsənətimizin
möcüzəsi deyil, dünya opera janrında şərəfli
yer tutur. Sözüm ondadır ki,
Üzeyir bəyin hətta yarımçıq işlərinin
də notlarını tapıb nəşr etmək, onların
sənətkarlıq xüsusiyyətləri barədə
danışmaq lazımdır. Həmin
faktlardan bir neçəsini nəzərə çatdırmaq
və fədakar musiqişünaslarımızın
yazacaqlarım ətrafında tədqiqatlar aparması geniş
mənada Üzeyirşünaslığın zənginləşməsinə
səbəb olar.
Mən heç bir şərh vermədən vaxtilə mətbuatda
çap olunmuş teatr sənəti ilə bağlı müəyyən
faktları təkrar xatırlatmaq istəyirəm.
Elə buradaca daha bir arzumu bildirmək istəyirəm.
Elmlə məşğul olmaq istəyən gənc
musiqişünaslara namizədlik və hətta doktorluq
dissertasiyası üçün belə bir mövzu təklif
olunsun: "Üzeyir bəy Hacıbəylinin operettaları
dünya səhnəsində".
Azərbaycan Demokratik Cümhuriyyətinin rəsmi qəzeti
olan "Azərbaycan" 1919-cu ildə belə bir məlumat
çap etmişdi. "Üzeyir bəy Hacıbəyli tərəfindən
digər bir balet-rəqs yazılıbdır ki, bunun da adı
"Azərbaycan"dır. Keçən
günlərdə yazmış olduğu bu yeni "Azərbaycan"
baleti tərəkəmə səpgisindədir. Hər iki oyun Hacıbəyov bəradərləri
müdiriyyəti tərəfindən səhnəyə
hazırlanmaqdadır".
Sözsüz, hər iki musiqi lövhəsi sırf balet
üslubunda yazılmayıb, ancaq bununla belə, rəqs qurumu
üzərində tamaşa hazırlamaq baxımından tarixi
yaradıcılıq faktı kimi dəyərlidir. Həmin lövhələr
aprel ayının 4-də opera teatrında (Hökumət
teatrı) "Arşın mal alan"
operettası ilə birgə ifa olunmuşdur. "Azərbaycan"
və "Ləzgihəngi" balet-rəqs musiqi lövhələrinin
quruluşçusu və əsas ifaçısı Yunis Nərimanov
idi. Dirijorluğu Üzeyir bəy
özü edirdi. Tamaşalar göstərilməmişdən
əvvəl Üzeyir bəy Hacıbəylinin "Azərbaycan"
milli marşı kimi təqdim olunan Dövlət himni ilk dəfə
ifa olunub.
Məmməd
Səid Ordubadi 1932-ci ili xatırlayaraq
"Azərbaycan Elmlər Akademiyasının xəbərləri"nin
1948-ci il 12-ci nömrəsində yazır ki, Üzeyir bəylə
birlikdə "Dəmirçi Gavə" operası üzərində
xeyli işləmişik. Bu əsər osmanlı
ədibi Şəmsəddin Saminin "Dəmirçi Gavə"
qəhrəmanlıq faciəsidir. 1908-ci ildən başlayaraq
1930-cu ilin əvvəllərinə kim
Akademik Milli Dram Teatrı bu əsəri dəfələrlə
müxtəlif quruluşlarda tamaşaya qoymuşdur.
Naxçıvan, Gəncə, İrəvan, Tiflis və
Aşqabad Azərbaycan teatrları də vaxtaşırı
öz repertuarlarnda "Dəmirçi Gavə"yə yer
vermişlər.
"İnqilab
və mədəniyyət" jurnalı 1932-ci il
iyun-iyul nömrəsində yazır: "Hazırda Məmməd
Səid Ordubadi tərəfindən yoldaş Heydər
İsmayılovun librettosu üzrə "Koroğlu" əsərinin
sözləri və Üzeyir bəy Hacıbəyli tərəfindən
də həmin əsərin musiqisi yazılır.
Bunlardan başqa, Üzeyir bəy "Gavə"
operasını yazıb qurtarmaq üzrədir".
"Kommunist"
qəzeti 26 sentyabr 1932-ci il tarixli
sayında belə bir elan verib. "Axundov adına
Böyük Dövlət Operası Türk Teatr Sektoru 1932 -
1933-cü il mövsümü...
Repertuar.
Operalar: "Şah İsmayıl", "Əsli və Kərəm",
"Leyli və Məcnun".
Təzə
operalar: "Koroğlu", "Səfa", "Gavə".
"Ədəbiyyat
qəzeti" 1940-cı il 14 yanvar tarixli
sayında yazır: "Azərbaycan Xalq Komissarları Soveti
yanında İncəsənət İşləri İdarəsi
Böyk Nizamiyə həsr olunmuş opera və balet əsəri
üçün konqurs elan etmişdir... SSRİ
Xalq artisti, ordenli kompazitor Üzeyir Hacıbəyli "İsgəndərnamə"
operası yazır. Operanın librettosunu
kompozitor özü yazmışdır".
Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının direktoru
Ramazan Xəlilovun imzası ilə 1944-cü ildə belə
bir vəsiqə verilib. "Bu vəsiqə Azərbaycan Dövlət
Konservatoriyasının əməkdaşı Əli Cənnət
oğlu Əsgərova ondan ötəri verilir ki, o, həqiqətən
hazırda "Dədə Qorqud" operasının librettosu
və mətni üzərində işləyir. Operanın musiqiçisi SSRİ Xalq artisti Üzeyir
Hacıbəylidir".
Bəstəkarın "Babək" operası üzərində
işlədiyi barədə də məlumatlar var.
Yenə təkrar
edirəm: mən şərh verməkdən uzağam. Sadəcə arzu edərdim ki, Üzeyir bəyin
yaradıcılığı ilə məşğul olan
musiqişünaslar bu faktların izi ilə yeni
axtarışlar aparsınlar. Ola bilməz ki,
sadaladığm əsərlərlə bağlı bəstəkarın
hansısa parçaları əks etdirən not yazıları
olmasın...
Ümidlə və intizarla dahi sənətkarın
yaradıcılığından yeni incilərin üzə
çıxacağını gözləyək...
525-ci qəzet.- 2017.- 16 may.- S.6.